حدیث روز
امام علی (ع) می فرماید : هر کس از خود بدگویی و انتقاد کند٬ خود را اصلاح کرده و هر کس خودستایی نماید٬ پس به تحقیق خویش را تباه نموده است.

افزونه جلالی را نصب کنید. 9 ربيع ثاني 1446 Saturday, 12 October , 2024 ساعت تعداد کل نوشته ها : 162 تعداد نوشته های امروز : 0 تعداد اعضا : 2 تعداد دیدگاهها : 0×
  • ۱۶ خرداد ۱۴۰۱ - ۱۶:۰۳
    شناسه : 2296
    بازدید 361
    6

    شرح کتاب الفیه ابن مالک  باب شرح کلام   کلامنا لفظ مفید کاستقم‏ و اسم و فعل ثمّ حرف الکلم‏ الکلام و ما یتألّف منه‏  هذا باب شرح الکلام و شرح ما یتألّف منه الکلام و هو الکلم الثلاث‏ (کلامنا) أی معاشر النّحویّین‏ (لفظ) أی صوت معتمد على مقطع الفم، فیخرج به ما لیس بلفظ […]

    ارسال توسط :
    پ
    پ

    شرح کتاب الفیه ابن مالک 

    باب شرح کلام

     

    کلامنا لفظ مفید کاستقم‏ و اسم و فعل ثمّ حرف الکلم‏

    الکلام و ما یتألّف منه‏ 

    هذا باب شرح الکلام و شرح ما یتألّف منه الکلام و هو الکلم الثلاث‏

    (کلامنا) أی معاشر النّحویّین‏ (لفظ) أی صوت معتمد على مقطع الفم، فیخرج به ما لیس بلفظ من الدّوالّ الأربع لا کإشاره و الخطّ.

    و عبّر به دون القول لإطلاقه‏ على الرّأی لا و إعتقاد و عکس فی الکافیه لأنّ‏ القول جنس قریب لعدم إطلاقه على المهمل بخلاف اللّفظ (مفید) أی مفهم معنى یحسن السّکوت علیه – کما قال فی شرح الکافیه- و المراد سکوت المتکلم و قیل سکوت السّامع و قیل کلیهما. و خرج به ما لا یفید کإن قام مثلا و استثنى منه فى شرح التّسهیل نقلا عن سیبویه و غیره بمفید ما لا یجهله أحد نحو «النّار حارّه» فلیس بکلام.

    و لم یصرّح باشتراط کونه‏ مرکّبا- کما فعل الجزولی کغیره – للاستغناء عنه إذا لیس لنا لفظ مفید و هو غیر مرکّب.

    و أشار إلى اشتراط کونه موضوعا- أی مقصودا- لیخرج ما ینطق به النّائم و السّاهی و نحوهما بقوله: (کاستقم) إذ من عادته إعطاء الحکم بالمثال و قیّد فی التّسهیل المقصود بکونه لذاته، لیخرج المقصود لغیره کجمله الصّله و الجزاء.

     لشموله له فی دائره الأجسام، من حجر و شجر و حیوان.

    ففیما نحن فیه شمول القول للکلام أضیق من شمول اللفظ له، لأنّ القول یشمله فی دائره المستعملات، لأنّ القول خاصّ بالمستعمل، و أمّا اللفظ فمن حیث إنّه شامل للمهمل و المستعمل فشموله للکلام فی دائره أوسع، و التعریف بالجنس القریب أحسن من التعریف بالبعید.

    و أمّا الجزاء: فلأنّ الغرض الأصلی للمتکلّم فی قوله إن جئتنی إکرمتک، اشتراط اکرام المخاطب بالمجی‏ء فالمقصود الأصلی هو الشرط، و أمّا الجزاء فتابع.

    (و اسم و فعل ثمّ حرف) هی .. (الکلم) الّتى .. یتألّف منها الکلام لا غیرها، کما دلّ علیه الإستقراء،[13] و ذکره الإمام علىّ بن أبی طالب علیه الصّلاه و السّلام المبتکر لهذا الفنّ.[14]

    و عطف النّاظم الحرف بثمّ إشعارا بتراخی رتبته عمّا قبله لکونه فضله دونهما، ثمّ الکلم على الصّحیح إسم جنس جمعی.[15]

    [1] ( 1) و أما فی اللغه فالکلام بمعنى التکلّم، سواء کان مفیدا أم لا.

    [2] ( 2) أى: مقطع الحرف من الفم، فإنّ لکلّ حرف فی الفم مقطعا و مخرجا کمخرج القاف مثلا.

    [3] ( 3) جمع دالّ، و هو: ما یدلّ على الشی‏ء، فلفظ زید دالّ على وجوده الخارجی، کما أنّ زیدا المکتوب أیضا کذلک، و الإشاره إلى شی‏ء دالّ على ذلک الشی‏ء 1.

    [4] ( 4) أی: القول: فیقال: هذا قول الشیخ مثلا، و یراد به رأیه، و هذا قول الشیعه، و المراد: اعتقادهم.

    [5] ( 5) فقال کلامنا قول، و یمتاز القول عن اللفظ بأنّ القول جنس قریب للکلام، بخلاف اللفظ فإنّه بعید عنه، و الجنس القریب للشی‏ء ما کان شموله للشی‏ء أضیق من شمول الجنس البعید له کما فی شمول الحیوان و الجسم للإنسان، فالحیوان یشمل الإنسان فى دائره الحیوانات، و هی أضیق من شمول الجسم للإنسان،– لشموله له فی دائره الأجسام، من حجر و شجر و حیوان.

    ففیما نحن فیه شمول القول للکلام أضیق من شمول اللفظ له، لأنّ القول یشمله فی دائره المستعملات، لأنّ القول خاصّ بالمستعمل، و أمّا اللفظ فمن حیث إنّه شامل للمهمل و المستعمل فشموله للکلام فی دائره أوسع، و التعریف بالجنس القریب أحسن من التعریف بالبعید.

    [6] ( 1) بخلاف غیر المفید، فمن قال زید ثم سکت، یقبّحه العقلاء على سکوته.

    [7] ( 2) فانّ جمله الشرط لا فائده فیها، إذا لم یلحقه الجزاء.

    [8] ( 3) ما مفعول لأستثنى، أی قال: خرج بقولنا مفید ما لا یجهله أحد، لأنّ الإفاده عباره عن إعلام الجاهل.

    [9] ( 4) أی: الکلام مرکّبا، لأنّ اشتراط المفید یغنی عن اشتراط المرکّب، إذ الترکیب لازم للمفید.

    [10] ( 5) غیر المصنف.

    [11] ( 6) لأنّ الأمر بالاستقامه یحتاج إلى التفکّر و الالتفات، و النائم و الساهی إذا تکلّما فلا یتکلّمان إلّا بألفاظ بسیطه عادّیه، کأخرج و أدخل و نحوهما أو إشاره إلى الأیه( فاستقم).

    [12] ( 7) أمّا الصله فلأنّ ذکرها لتعریف من یراد الإخبار عنه لا للإخبار عنه بها فقولنا جاء الذی أکرمک لا یرید المتکلّم الإخبار بالإکرام، لأنه أمر معلوم للسامع بل مراده الإخبار بالمجی‏ء، و إنّما أتى بجمله الصله لتعریف صاحب المجی‏ء و فاعله، فلیست مقصوده بالإخبار.

    و أمّا الجزاء: فلأنّ الغرض الأصلی للمتکلّم فی قوله إن جئتنی إکرمتک، اشتراط اکرام المخاطب بالمجی‏ء فالمقصود الأصلی هو الشرط، و أمّا الجزاء فتابع.

    [13] ( 1) أی: التتبّع و التحقیق فی لغه العرب.

    [14] ( 2) فن النحو و الأدب.

    [15] ( 3) اسم الجنس ما یطلق على القلیل و الکثیر کالإنسان و الحیوان و البقر و الغنم، یقال: هذه النجعه حیوان، و هذا القطیع من الغنم حیوان و الجمع ما أطلق على الثلاثه فصاعده کالرجال، و اسم الجنس الجمعی، جمع لاسم الجنس فهو فی الحقیقه جمع إلّا ان آحاده أجناس، فالکلم جمع للکلمه، و لکن المراده هنا کلّ من الاسم و الفعل و الحرف، و کلّ واحد منها جنس و کلّی بخلاف الجمع المتعارف فإنّ أحاده أشخاص فإنّ مفردات الرجال مثلا کلّ رجل فی الخارج لا کلّی الرجل و الکلم الطّیب فی القرآن جمع و لیس باسم جنس جمعی لأنّ مفردتها الکلمات الشخصیّه.

     

    البهجه المرضیه على الفیه ابن مالک، ص: 11

    نوشته های مشابه

    ثبت دیدگاه

    • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
    • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
    • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.

    شـماره تمـاس 031-35236796
    پسـت الـکترونیـکی Alemoonir@gmail.com
    آدرس پسـتی اصفهان . خیابان جی