رهايي از عداوت

حضرت علي (سلام الله عليه) به مرزداران و نيروهاي دفاعي فرمود: اگر دشمن کست خورد و مقهور شد غافل نباشيد؛ زيرا ممکن است به دنبال فرصت مناسبي باشد تا راه نفوذي پيدا کرده و شما را سرکوب کند(9)؛ همان طور که آب مغلوب آتش قهار و به جوش آمده، اگر مختصر روزنه اي پيدا کند، حتي به اندازه يک قطره، خود را به آتش برساند، به همان اندازه در آتش اثر مي گذارد و گوشه اي از شعله هاي آتش را خاموش مي کند.
فرموده حضرت امير (سلام الله عليه) درباره دشمنان بروني است ولي درباره دشمن دروني نيز کاملا صادق است. اين نمونه ها گوشه اي از شرارت دشمن است. جز اين که انسان بکوشد دشمن را دوست کند که تلاشي نتيجه بخش خواهد بود، يعني انسان مهذب وقتي دشمن شناس باشد و همه خواسته هاي او را شناسايي و او را تربيت کند، خواسته هاي او را تعديل و برآورده خواهد کرد که در اين صورت قهرا دشمن، دوست مي شود.
تبديل به احسن هم در جبهه بيروني و هم در جبهه دروني، ممکن است. تبديل دشمن به دوست در زمينه جبهه بيروني در دو جاي قرآن کريم آمده است: در جايي مي فرمايد: «ادفع بالتي هي احسن» (10)
اگر با يکي از برادران ايماني، دشمني داري بکوش که اين دشمني را به دوستي تبديل کني. چرا که ممکن است همين دشمن، دوست بشود و در آيه ديگري مي فرمايد: «ادفع بالتي هي احسن فاذا الذي بينک و بينه عداوة کانه ولي حميم» (11)
در اين صورت کسي که با تو دشمن است ولي و دوست گرم تو خواهد شد.
در باره دشمن درون که انسان در صحنه پيکار جهاد اکبر، گرفتار اوست نيز چنين است يعني، شهوت و غضب با عقل، مخالف است و در دوران جواني هر سه در حال پيکار و نبردند. چون هر سه مي خواهند شکفته شوند. اگر انسان بخواهد قوه شهوت و غضب را سرکوب و يا تعطيل کند، موفق نمي شود و اگر هم قاهر گردد، توفيق کاذبي نصيب او مي شود ولي همان شهوت و يا غضب سرکوب شده، اگر فرصت کوتاهي پيدا کنند، چراغ عقل را خاموش خواهند کرد. ولي اگر شهوت و غضب را تعديل کند، نه تعطيل، اين دشمنان دروني، دوست قوه عاقله مي شوند و خواسته هاي او را به خوبي انجام مي دهند. وقتي عقل، فرمان دفاع داد، قدرت غضب از رهنمود عقل مدد مي گيرد و دفاع مقدس هشت ساله جمهوري اسلامي ايران را پشت سر مي گذارد و اگر عقل، دستور امتثال داد، قدرت شهوت به اندازه معقول و منقول از لذتهاي ظاهري که برخي از آنها به عنوان سنت اسلامي است استفاده مي کند. بنابراين، بهترين راه براي رهايي از عداوت، شناخت دشمنها و تنظيم کارهاي آنهاست.
9. نهج البلاغه، نامه 53، ب 133.10. سوره مؤمنون، آيه 96.11. سوره فصلت، آيه 34.