شناسنامه اخلاقي

ما در دنيا در شرايط اقليمي و اجتماعي خاص زندگي مي کنيم و ناچاريم شناسنامه اي به همراه داشته باشيم. مشخصات قبيله، نژاد، قوم و... شناسنامه اي طبيعي است که در هر نقطه اي حتي در جايي که اداره آمار نباشد، چنين شناسنامه طبيعي وجود دارد. خداي سبحان در سوره «حجرات» مي فرمايد: ما اين شناسنامه طبيعي را همراه با آفرينش انسانها خلق کرده ايم تا يکديگر را شناسايي کنيد: «يا ايها الناس انا خلقناکم من ذکر و انثي و جعلناکم شعوبا و قبائل لتعارفوا» (20).
شناسنامه، خواه آماري باشد يا طبيعي، که از اقليم و نژاد و قوم و خويش نشئت گرفته، بيرون از قلمرو جان ماست. اما اخلاق، شناسنامه حقيقي ماست که هم در دنيا و هم در قبر، برزخ و قيامت کبرا ما را همراهي مي کند. ما اگر به شناسنامه آماري اکتفا کنيم، يک «شهروند» و اگر به شناسنامه نژادي و قبيله اي بسنده کنيم، يک «بيابان نشين» يا «بيابانگرد» مي شويم ولي اگر به شناسنامه اخلاقي روي آوريم «انسان» مي شويم. به همين جهت، اميرالمؤمنين (عليه السلام) مي فرمايد: «اکرم الحسب حسن الخلق» (21)
يعني، حسب انسان را اخلاق او تعيين مي کند و گراميترين نژاد، نسب، حسب و شناسنامه، حسن خلق انسان است که همواره او را همراهي مي کند. اين شناسنامه، مانند شناسنامه هاي آماري نيست که گاهي به همراه انسان هست و گاهي نيست و گاه مهر بطلان مي خورد. و نيز مانند شناسنامه هاي اقليمي نيست که با کوچ کردن از سرزميني به سرزمين ديگر، دگرگون شود؛ بلکه هميشه به همراه انسان هست؛ چنانکه اميرالمؤمنين (عليه السلام) مي فرمايد: «لا قرين کحسن الخلق» (22)
هيچ قرين و همدمي به اندازه حسن خلق، انسان را همراهي نمي کند و به حال او سودمند نيست. چون حسن خلق در درون جان انسان است و هرگز او را تنها نمي گذارد.
20. سوره حجرات، آيه 13.21. شرح غرر الحکم، ج 2، ص 271.22. شرح غررالحکم، ج 6، ص 364.