انواع تزاحمها درانسان

اما بخش سوم، موجودي است که به دو تزاحم و در نتيجه به دو جهاد مبتلاست: تزاحم بيروني که جهاد اصغر عهده دار رفع و تامين پيروزي در آن است و تزاحم و جهاد دروني که احيانا بين دستگاههاي دروني رخ مي دهد و دستگاههاي دروني هم از چند جهت با هم درگيرند: از يک طرف، قوه واهمه و عاقله با هم درگيرند و از طرف ديگر، خيال با عاقله و پيدايش مغالطات نيز بر اثر دخالت قوه هاي وهمي و خيالي در کارهاي عقلي است؛ وقتي عقل بخواهد استدلال کند، اگر قوه وهم يا خيال، دخالت بيجا داشته باشد، قهرا مغالطه رخ مي دهد و پيروزي در اين جهاد علمي مراقبت تام عاقله را طلب مي کند که نيز خود، جهاد اکبر است.
قسم ديگر تزاحمهايي است که بين خواسته ها و اوصاف نفساني وجود دارد؛ مثلا، انسان از يک سو حس امانت طلبي دارد و از امين و صادق بودن لذت مي برد و يا از اين که اهل نثار و ايثار باشد بهره مي برد؛ ولي از سوي ديگر، خوي آز و حرص و فزون طلبي هم در نهان او هست، و تلاش و کوشش مي کند که ايثار نکند و از ذخيره کردن لذت مي برد.