شهود ماوراي طبيعت

صدرالدين قونوي از «صحيح بخاري» نقل کرده است که وجود مبارک پيغمبرصلي الله عليه و آله و سلم فرمود:«لاحدکم اهدي الي منزله في الجنة منه الي منزله في الدنيا» (31):شماها به جايي مي رسيد که آدرس خانه خود در بهشت را بهتر از آدرس خانه دنيايتان مي دانيد.
اميرالمؤمنين (عليه السلام) در اين زمينه مي فرمايد:«ايها الناس سلوني قبل ان تفقدوني فلانا بطرق السماء اعلم مني بطرق الارض» (32):قبل از اين که مرا از دست بدهيد، هر چه مي خواهيد از من بپرسيد؛ زيرا من راههاي آسمان را بهتر از راههاي زمين مي دانم. منظور از اين آسمان ظاهرا آسماني است که قرآن مي فرمايد:«و في السماء رزقکم و ما توعدون» (33)؛يعني، آسماني است که در آن به روي کافران باز نمي شود:«لا تفتح لهم ابواب السماء» (34)؛
نه اين آسمان ظاهري. به عبارت ديگر حضرت علي (عليه السلام) نمي خواهد بفرمايد من علم نجوم را بهتر از علوم طبيعي ديگر مي دانم بلکه مي فرمايد مسائل مربوط به آسمان غيب، براي من مشهودتر از مسائل طبيعت است. زيرا عالم طبيعت، چيزي جز تيرگي و گنگي نيست.
گاهي مي گوييم فلان شخص در فلان موضوع، عالمتر از موضوعات ديگر است؛ يعني مدتها در آن رشته، کار کرده است؛ اما گاهي مي گوييم: خورشيد بهتر از ستاره، معلوم است. براي اينکه شفافتر و روشنتر است؛ در ارزيابي ديد، همان ديد است ولي «مرئي» فرق مي کند. طبيعت، تيره است و آن گونه که ماوراي طبيعت، مشهود سالک واصل است، خود طبيعت مشهود نيست. اين به آن جهت نيست که انسان عارف، در ماوراي طبيعت، «اعلم» است؛ بلکه براي اين است که اصولا سهم طبيعت از هستي، کم است و به همان اندازه اندک هم معلوم مي شود، ليکن اگر حديث را بر معناي جامع آن حمل کنيم بهتر است، يعني از هر دو هت حضرت علي (عليه السلام) به راههاي آسمان واقفتر از راههاي زمين است.
31. شرح اربعين، ص 104.32. نهج البلاغه، خطبه 189.33. سوره ذاريات، آيه 22.34. سوره اعراف، آيه 40.