سر اهتمام قرآن به گرايش انساني[297]

از آن جا که تاثير گرايش و جناح عقل عملي بيش از عقل نظري است، قرآن کريم به جنبه عقل عملي بيش از جنبه عقل نظري بها مي دهد و سر اهتمام فراوان قرآن به آن را مي توان با مطالعه در آيات استنباط کرد. گرچه قرآن براهين و ادله متقني براي اثبات اصول کلي دين مانند توحيد، وحي، رسالت و نبوت تدوين و اقامه مي کند، ولي بيشترين سخن قرآن از بهشت و جهنم، تشويق و توبيخ، مدح و قدح، ثواب و عقاب، اطاعت و عصيان و امر و نهي است. همه امور ياد شده براي گرايش عقل عملي است انسان بعد از اقامه برهان به آنها گرايش پيدا کند.
از اين رو ذات اقدس اله، دو عنصر اصلي حکمت عملي، يعني «تبيشر» و «انذار» را جزو برنامه هاي رسمي انبيا (عليهم السلام) قرار داد و فرمود: «رسلا مبشرين و منذرين» (34)
چون تبشير و انذار براي تامين نيازهاي عقل عملي است تا او را بجا بترساند و بجا اميدوار کند و از ترس نابجا و از اميدواري به چيزي که شايسته اميدواري نيست دور دارد. لذا کمتر آيه اي است که دستور تقوا، عبادت، ترغيب و بهشت و ترهيب از جهنم در آن نباشد. برهان را به اندازه نصاب اقامه کردن، کافي است و تکرارش لازم نيست؛ ولي تکرار موعظه، نافع است چنانکه گفته اند:
«هو المسک ما کررته يتضوء» .
از اين جهت آياتي که مربوط به تهييج و تحريک عقل عملي است بيش از آياتي است که مربوط به تعليل عقل نظري و اقامه برهان براي آن است.
--------------------------
34. سوره نساء، آيه 165.