حکمت متعاليه و سعادت روح

بحث ديگر اين است که سعادت روح چيست؟ حکماي پيشين مشاء، سعادت روح را رسيدن به مرحله «عقل مستفاد» مي دانستند؛ ولي حکمت متعاليه که برداشتش از قرآن و روايات معصومين (عليهم السلام) بيشتر و قويتر است، سعادت انسان را بسيار برتر از اينها مي داند.
در مسئله تعيين محدوده سعادت انسان، بر اساس حکمت متعاليه، چند نکته وجود دارد که بر محور خليفة اللهي انسان، دور مي زند. وقتي ما مي توانيم مقام خليفه، يعني انسان را بشناسيم که نخست، «مستخلف عنه» يعني اوصاف جلال و جمال حق را بشناسيم. اگر اوصاف و اسماي الهي شناخته شود، هم رابطه انسان با مافوق او که خداست و هم رابطه وي با مادون او که نظام هستي و آفرينش است، مشخص مي شود و اين عاليترين مرحله اخلاق است.
اخلاق از علوم جزئي است که زير مجموعه حکمت و فلسفه است ولي عرفان نه تنها زير مجموعه فلسفه نيست بلکه همتاي آن هم نيست بلکه فوق فلسفه است.