زمان ظهور فضايل و رذايل اخلاقي

همان گونه که قرآن در مورد دنيا مي فرمايد:«و ان لو استقاموا علي الطريقه لاسقيناهم ماء غدقا» (5)
همين تعبير را به گونه اي عميقتر و لطيفتر در باره قيامت هم دارد.
البته اين دو مطلب کاملا از هم جداست: يک مطلب اين است کسي که داراي رذائل اخلاقي شد، از برکات محروم است و آن کس که داراي فضايل اخلاقي شد از برکات متنعم است؛ يعني، اگر جامعه اي اهل نماز استسقاء، ديانت، عدل و قسط و عمل صالح باشد، برکات را به موقع مي بيند و گرنه برکات از او گرفته مي شود.
در باره نعمتهاي آخرت، تعبير ديگري دارد و آن اين که: اعمال شما در آخرت به صورت نعمت ظهور مي کند؛ نعمتهايي مانند
«انهار من ماء غير اسن و انهار من لبن لم يتغير طعمه و انهار من خمر لذة للشاربين و انهار من عسل مصفي» (6):
نهرهايي از آب، شير، خمر و عسل در آخرت ظهور مي کند؛ و گرنه در آنجا از کندو عسل نمي گيرند و دستگاهي نيست که از حيوانات لبنيات بگيرند. از اين جا معلوم مي شود که اخلاق نه تنها هويت انسان را تامين مي کند و مي سازد بلکه بسياري از حقايق جهان خارج را هم مي سازد؛ و نه تنها اموري اعتباري نيست، بلکه «مقوم» و فصل اخير انسان است و از اين بالاتر، از حوزه انسان بيرون مي رود و مقوم چيزهاي ديگر هم مي شود و «صورت نوعيه» چيزهاي ديگر را هم تامين مي کند؛ يعني، همين فضايل اخلاقي، «لبن» ، «خمر» ، «عسل مصفي» و «ماء غير اسن» را مي سازد.
در آنجا آب از چشمه يا چاه نمي جوشد؛ چشمه بهشتي را بهشتي ها مي جوشانند «يفجرونها تفجيرا» (7)
مفجران چشمه، خود انسانهاي مخلصي هستند که در دنيا بر اثر مداومت بر اخلاص، چشمه سار حکمت از قلبشان جوشيده، بر
زبانشان جاري شده بود: «من اخلص لله اربعين صباحا تنفجر ينابيع الحکمة من قلبه علي لسانه» (8)
همين گروه در قيامت با اراده چشمه سار بهشتي را مي جوشانند:«يفجرونها تفجيرا»
چشمه و درخت در بهشت، تابع اراده بهشتيان است.
5. سوره جن، آيه 16.6. سوره محمد صلي الله عليه و آله و سلم، آيه 15.7. «عينا يشرب بها عباد الله يفجرونها تفجيرا» (سوره انسان، آيه 6) .8. بحار، ج 67، ص 249، ح 25.