فصل ششم: متعلم و معلم اخلاق[139]

روشن است که متعلم اخلاق، جان مجرد آدمي است؛ اما درباره معلم اخلاق، به نحو اجمال بايد گفت: معلم اخلاق تنها ذات اقدس خداوند است؛ گرچه در کتابهاي عقلي سخن از معلم اول، ثاني و ثالث است و ارسطو را معلم اول و فارابي را معلم ثاني مي دانند؛ ولي نزد ارباب معارف در بين جوامع بشري، معلم اول وجود مبارک خاتم الانبيا رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم و معلم ثاني، وجود مبارک علي ابن ابي طالب (عليه افضل صلوات المصلين) است؛ ولي در کل جهان، معلم اول همان معلم آخر و معلم آخر، همان معلم اول يعني ذات اقدس الهي است که: «هو الاول و الاخر» (1). او معلم اولي است که ثاني ندارد.
خداوند در قرآن کريم، خود را به عنوان معلم اخلاق معرفي کرده است:«الرحمن علم القران» (2)
و از آن جا که سراسر قرآن حکمت است، پس خدا معلم حکمت و نيز معلم اخلاق است و اخلاق به معناي وسيعش اعم از نظري و عملي هم شامل بينشهاست و هم شامل گرايشها و خداوند، قرآن را که مشحون از ارائه اين دو راه است، به عنوان ابزار تعليمي، نازل کرده است.
1. سوره حديد، آيه 3.2. سوره الرحمن، آيات 1 2.