ايمان آميخته با شرک

خداي سبحان در باره کساني که به اين ايمان ناب، راه نيافته اند مي فرمايد ايمان[233]اينها با شرک، آميخته است:
«و ما يؤمن اکثرهم بالله الا و هم مشرکون» (17)
يعني، بسياري از انسانها با اين که مؤمنند، مشرکند. امام صادق (عليه السلام) در تبيين اين حقيقت که چگونه اکثر مؤمنان، مشرکند؟ فرمود: همين که مي گويند: اگر فلان شخص نبود، مشکل من حل نمي شد، اين تفکر با ايمان، سازگار نيست:
«هو قول الرجل: لولا فلان لهلکت و لولا فلان لما اصبت کذا و کذا و لولا فلان لضاع عيالي؛ الا تري انه قد جعل لله شريکا في ملکه يزرقه و يدفع عنه؟ قلت: فنقول: لولا ان الله من علي بفلان لهلکت، قال: نعم لا باس بهذا و نحوه» (18).
بنابراين، اگر کسي بگويد مشکل مرا اول خدا و بعد شما حل مي کنيد، اين نوعي شرک است؛ زيرا خدا اولي است که ثاني ندارد:
«هو الاول و الاخر» (19)
و مستقلي است که مستقل ديگر را نمي پذيرد و هر چه در جهان امکان يافت شود مجراي فيض اوست.
انسان تشنه کام، تنها وامدار سرچشمه است و ديگر از جويبار و رودخانه تشکر نمي کند؛ چون آب را سرچشمه به او مي دهد؛ نه جويبار و آب حيات را خداي سبحان که منبع فيض است عطا مي کند. بنابراين، نبايد گفت اگر فلان کس يا فلان چيز نبود، من هلاک مي شدم؛ بلکه بايد گفت اگر لطف خدا نبود، هلاک مي شدم. پس ايمان راستين، اولين مرحله است. از اين رو ذات اقدس خداوند به کساني که به ظاهر ايمان آورده ولي ايمان استواري تحصيل نکرده اند، مي فرمايد:
«يا ايها الذين امنوا امنوا بالله و رسوله» (20)
شما که به ظاهر ايمان آورده ايد به حسب باطن هم مؤمن باشيد و يا اگر ايمانتان درست است، استوار باشيد، يا اگر ايمانتان ضعيف است تقويت کنيد.
17. سوره يوسف، آيه 106.18. بحار، ج 5، ص 148.19. سوره حديد، آيه 3.20. سوره نساء، آيه 136.