گستردگي دايره صدق[248]

صدق، تنها در گفتار نيست؛ بلکه در نيت و عمل نيز هست. از اين رو مؤمنان و پرهيزکاران داراي «قدم صدق» و «مقعد صدق» هستند. قرآن کريم مي فرمايد:
«و بشر الذين امنوا ان لهم قدم صدق عند ربهم» (3)
«ان المتقين في جنات و نهر في مقعد صدق عند مليک مقتدر» (4)
و خداوند از مرداني که به عهدشان وفا کرده اند به عنوان صادق ياد مي کند:
«من المؤمنين رجال صدقوا ما عاهدوا الله عليه» (5)
و البته بهترين نمونه صدق، پايداري در جبهه جنگ است؛ خواه جنگ ظاهر و جهاد اصغر و خواه جنگ باطن و جهاد اکبر.
سخن لطيفي از مرحوم بوعلي رسيده است که آن سخن را مرحوم خواجه و بزرگان ديگر هم دارند. آن سخن اين است که اگر کسي در گفتار و نوشتار و به طور کلي در همه بخشهاي سنت و سيرتش، راستگو باشد، خوابهاي راست مي بيند. روح انسان درغگو مانند چشم «احول» است و حقيقت را درست نمي بيند. در عالم رؤيا حقيقت را به انسان نشان مي دهند، ولي کساني که در بيداري خيال پرداز و پرحرفند و مرز حلال و حرام را نمي شناسند، سرانجام به رؤياهايي مي رسند که معبر را از تعبير عاجز مي کند و به «اضغاث احلام» موسوم شده است؛ ولي روح انسان مستقيم و راستگو صادق است و روح صادق هنگامي که سخن مي گويد درست مي گويد و اين نشانه اين است که درست مي بيند. بنابراين، چنين کسي هم صدق خبري و هم صدق مخبري دارد؛ يعني، هم درست مي بيند وهم رست خبر مي دهد و هم واقع مي شود. چون او آنچه را که بايد اتفاق بيفتد ديده و درست هم ديده است. بنابراين، ما اگر خواستيم ببينيم که راستگو هستيم يا نه، راههايي دارد[249]که يکي از آنها بررسي خوابهايمان است؛ زيرا معرفت نفس و شناخت شئون آن بهترين آيه از آيات الهي است.
3. سوره يونس، آيه 2.4. سوره قمر، آيات 54 55.5. سوره احزاب، آيه 23.