راز خلوت

خلوت از نظر قرآن کريم، ممدوح است؛ اما چرا خلوت، ممدوح است؟ در پاسخ به اين پرسش بايد گفت: چند «ندا» هست که به طرق گوناگون به بشر ابلاغ مي شود.
اول: نداي خدا؛ خدا مستقيما ندا دارد و اين ندا گاهي «يا ايها الناس» ، گاهي «يا ايها الذين آمنوا» و گاهي «يا بني آدم» است. البته نداي الهي نظير نداي مناديان عادي نيست که لحظه اي حاصل و بعد تمام شده باشد؛ بلکه دائما اين صدا به گوش مي رسد:
موسي اي نيست که تا صوت «انا الحق» شنود
ورنه اين زمزمه اندر شجري نيست، که نيست

اين نداها نيز در يک سطح نيست؛ زيرا برخي خيلي عام است، مانند: «يا ايها الناس» و «يا بني آدم» و بعضي مخصوص اهل کتاب است مانند: «يا اهل الکتاب» و برخي ويژه مؤمنان است مانند: «يا ايها الذين آمنوا» و بعضي از نداها هم از نداهاي گذشته محدودتر است مانند تذکره و تبصره هايي که متوجه، «اولي الالباب» و «اولي الابصار» است و بالاخره آخرين ندا که از همه نداها و خطابها محدودتر است همان نداي به انبياست مانند: «يا ايها الرسل» .
دوم: نداي فرشتگان؛ در بعضي از نصوص آمده است که خداوند فرشتگاني را مامور کرده است تا هر روز به بني آدم بگويند: زاد و ولد داشته باشيد ولي بدانيد که[265]پايان زندگي، مرگ است و مال بيندوزيد ولي بدانيد که پايانش فناست و ساختمانها بسازيد ولي آگاه باشيد که نهايتش ويراني است بنابراين، شما چيزي بسازيد که ويران شدني نباشد:
«ان لله ملکا ينادي في کل يوم: لدوا للموت و اجمعوا للنفاء و ابنوا للخراب» (16).
اين نداي فرشته هاست. بسياري از نداها در روايات به فرشته ها نسبت داده شده است.
سوم: نداي انبيا و اولياست؛ خداوند به پيغمبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم مي فرمايد «به مردم بگو» :
«تعالوا اتل ما حرم ربکم عليکم» (17)
مانند اين که، به ابراهيم خليل مي فرمايد:
«و اذن في الناس بالحج ياتوک رجالا» (18)
يا مي فرمايد:
«و اذان من الله و رسوله الي الناس يوم الحج الاکبر ان الله بري ء من المشرکين و رسوله» (19).
اين نداها و همچنين نداي فطرت از يک سو و نداي عقل از سوي ديگر، نداهايي است که به طور مستقيم و غير مستقيم به «الله» ارتباط دارد و همواره هست؛ اما گوشي که بخواهد مستمع اين نداها باشد بايد در جاي آرامي قرار گيرد که در آن جا هياهو نباشد؛ زيرا هنگام ازدحام و پيدايش امواج و اصوات گوناگون، شنيدن نداي حق دشوار است، مگر براي کساني که صداي آشنا را خوب بفهمند و چون در روز، صداها زياد است، شنيدن اين نداها دشوار است و از اين رو گفته اند آرام بگيريد و خلوت کنيد تا اين نداها را بشنويد. بنابراين، معناي خلوت کردن برطرف کردن مزاحمتهاست و اگر اين مزاحمتها برطرف شود، فيض خدا يقينا ظهور و حضور دارد.
16. نهج البلاغه، حکمت 132.17. سوره انعام، آيه 151.18. سوره حج، آيه 27.19. سوره توبه، آيه 3.