اضطراب در اثناي حرکت

قرآن حکيم همان طور که در باره سکون قبل از حرکت و سکون بعد از وصول سخني دارد، در مورد اضطراب اثناي حرکت که زمينه سکون و آرامش را فراهم مي کند هم سخن مي گويد.
کساني که در راهند، چون مي دانند راهزن خطرناکي بر سر راهشان کمين کرده [359] است:
«لاقعدن لهم صراطک المستقيم» (5)
مضطربند. آنها مي دانند انسان سالک جنگ تنگاتنگ با ابليسي دارد که با هيچ کسي از سر صلح و صفا سخني نگفته و نمي گويد. او نسبت به همه «عدو مبين» است و حيله هاي فراوان ودامهاي بي شماري دارد و هر کسي را با دام مناسب شکار مي کند:
«لقد اضل منکم جبلا کثيرا افلم تکونوا تعقلون» (6).
او هر کدام از عالمان، زاهدان، عابدان، تاجران، زنان، مردان، جوانان و نوجوانان، سالمندان فرتوت، مسئولان و مردم را با دام مخصوصي شکار مي کند و بنابراين، سالک راه خدا بايد قهرماني باشدتا بتواند در اين جهاد اکبر پيروز شود. اين جنگ، جنگ کوچک نيست تا با «کم من فئة قليلة غلبت فئة کثيرة باذن الله» (7)
پايان پذيرد، بلکه جنگ بزرگي است که تنها با عنايت الهي بايد به پيروزي برسد. از اين رو چون چنين دشمني با «خيل» و «رجل» خود در مقابل، صف آرايي کرده و گفته است:
«لازينن لهم في الارض و لاغوينهم اجمعين» (8)
«لاضلنهم و لامنينهم و لامرنهم» (9).
انسان سالک در اضطراب است که با اين دشمن نيرومند اهل نبرد چگونه جنگ تنگاتنگ کند.
از طرف ديگر آيات فراواني دلالت دارد که شيطان، همانند «کلب معلم» است و با همه قدرت و عداوتي که دارد، تابع دستور تکويني حق است، گرچه تشريعا تبهکار است:
«انا ارسلنا الشياطين علي الکافرين تؤزهم ازا» (10)
«انا جعلنا الشياطين اولياء للذين لا يؤمنون» (11).
5. سوره اعراف، آيه 16.6. سوره يس، آيه 62.7. سوره بقره، آيه 249.8. سوره حجر، آيه 39.9. سوره نساء، آيه 119.10. سوره مريم، آيه 83.11. سوره اعراف، آيه 27.