قطع علايق از غير خدا

قرآن مهمترين راه نزاهت روح را سلامت دل از محبت غير خدا مي داند و مي فرمايد: تنها کساني در قيامت از گزند عذاب آن روز مصونند که با قلب سالم
[133]
وارد صحنه قيامت شوند:
«يوم لا ينفع مال و لا بنون الا من اتي الله بقلب سليم» (24)
در قيامت معلوم مي شود که نه تنها مال و فرزند، بلکه غير از قلب سليم و مطهر از غبار ماسوا هيچ چيزي نافع نيست.
در باره ابراهيم خليل (سلام الله عليه) نيز مي فرمايد:
«اذ جاء ربه بقلب سليم» (25)
و قلب سليم قلبي است که به تعبير برخي روايات محبت هيچ کس جز خدا در آن نباشد:
«القلب السليم الذي يلقي ربه و ليس فيه احد سواه» (26).
پس معيار سلامت قلب تنها محبت خداست.
در جوامع روايي بحثي با عنوان «نيت» آمده است و نيت بر دو گونه است: نيت فقهي و نيت کلامي. نيت فقهي همان است که در رساله هاي عملي و کتب فقهي ذکر شده و يت برتر نيت کلامي است که در قلب انسان احدي جز خدا نباشد.
راهي که طي آن مايه تزکيه نفس و نزاهت روح است و انصراف از آن مايه تيرگي روح. راه، قطع علايق از ماسواي خداست. جمع بين محبت يا تعلق به غير خدا و بين نزاهت روح، ميسور و ممکن نيست؛ زيرا هر علاقه اي که به غير خدا باشد غباري بر روح است و جان غبارآلود، راهي به حريم خدا ندارد.
راهنمايي قرآن کريم براي تطهير روح از اين جا شروع مي شود که انسان، نيازمند به پناهگاه است. اصل نياز انسان براي او مشهود است. هر کس مي داند کنترل علل و عوامل رخدادهاي جهان، از قدرت او خارج است، همان گونه که فقر و غنا، سلامت و مرض، نشاط و اندوه ظاهري و جسمي در اختيار خود انسان نيست؛ زيرا پيش بيني حوادث و تعديل و کنترل آنها در اختيار او نيست. بنابراين، توانگري و تهيدستي، اندوه و نشاط، سلامت و بيماري و مانند آنها مقدور او
[134]
نيست، گرچه او مي کوشد ولي برابر خواسته خود موفق نمي شود. فقر و غنا، سلامت و بيماري، نشاط و اندوه روح هم مقدور او نيست. انسان مي خواهد سالم، مسرور و توانگر و توانمند روحي باشد، ليکن تعديل حوادث و پيشامدهاي جهان مقدور او نيست. قهرا تهيه اين اوصاف هم در اختيار او نخواهد بود؛
24. سوره شعراء، آيات 88 89.25. سوره صافات، آيه 84.26. بحار، ج 67، ص 239.