فصل يکم: توبه(1)[153]

سير و سلوک الي الله درجات و مراتب گوناگوني دارد که بايد يکي پس از ديگري پيموده شود؛ اما پيش از پيمودن آن مراحل بايد با توبه مانع را برداشت. اولين مرحله از مانع زدايي براي سالکان راه، گناه زدايي است؛ چون گناه نه تنها مايه ورود به جهنم است، بلکه مانع انجام کار خير در دنيا نيز خواهد شد.امام صادق (عليه السلام) مي فرمايد: اثر گناه اين است که انسان را از عبادت، محروم مي کند. گاهي انسان، در روز به گناهي مبتلا مي شود و بر اثر آن از شب زنده داري و نماز شب محروم مي گردد؛ گناه در کارهاي خير، مانند کارد تيز در گوشت اثر دارد:
«ان الرجل ليذنب الذنب فيحرم صلاة الليل و ان عمل السيي ء اسرع في صاحبه من السکين في اللحم» (2).
همان گونه که کارد در گوشت نفوذ کرده، آن را قطعه قطعه مي کند، گناه نيز اطاعت را قطعه قطعه مي کند. البته گاهي انسان، گناه مي کند و با کار خير و اطاعت، آن گناه را ترميم مي کند، ولي اين در صورتي است که روح ايماني شخص، قوي و آن گناه، ضعيف باشد؛ اما در حال عادي [154] براي توده مردم، گناه مانع انجام کار خير مي شود. در نتيجه خود گناه رشد مي کند و آنگاه نه تنها برکات معنوي بلکه برکات مادي هم از انسان گرفته مي شود.
آنچه در قرآن کريم آمده است:
«و لو ان اهل القري امنوا و اتقوا لفتحنا عليهم برکات من السماء و الارض و لکن کذبوا فاخذناهم بما کانوا يکسبون» (3)
اين دو مطلب را به همراه دارد و يک نوع تلازم وجودي و عدمي را بازگو مي کند؛ يعني، بين ايمان و تقوا از يک سو و بين نزول برکات الهي از سوي ديگر، تلازم وجودي و بين ترک تقوا از يک سو و بين قطع رحمت و برکات الهي از سوي ديگر تلازم عدمي برقرار است.
امام صادق (عليه السلام) مي فرمايد:
خداوند هر سال باران را به اندازه لازم مي فرستد، ولي اگر مردم سرزميني، تبهکار باشند، دستور مي دهد که اين باران در مناطقي فرو بريزد که به حال آنها سودمند نباشد:
«ما من سنة اقل مطرا من سنة ولکن الله تعالي يضعه حيث يشاء، ان الله تعالي اذا عمل قوم بالمعاصي، صرف عنهم ما کان قدره لهم من المطر في تلک السنة الي غيرهم و الي الفيافي و البحار و الجبال... » (4).
1. مباحث اين بخش بر اساس ترتيب باب دوم کتاب «اوصاف الاشراف» محقق طوسي تنظيم شده است.2. محاسن برقي، ج 1، ص 205.3. سوره اعراف، آيه 96.4. محاسن برقي، ج 1، ص 207.