توبه اخص

اما توبه «اخص» توبه از توجه به غير خداست؛ چنانکه پيغمبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمود:
«انه ليغان علي قلبي و اني لاستغفر بالنهار سبعين مرة» (15).
گاهي انسان در صحنه قلب خود، نوعي گرفتگي مشاهده مي کند، مثل اين که ابري فضاي دل را پوشانده است و نمي داند چگونه آن را بزدايد. از اين رو به فکر مي افتد تا در مزرعه يا در پارکي قدم بزند؛ در کنار رودي بنشيند و يا با دوست خودسخن بگويد. آنگاه خيال مي کند آن ابر، برطرف شده است؛ در حالي که چنين نيست و آن ابر غليظ شده و جلو ديد او را گرفته است و ديگر تشخيص نمي دهد که در فضاي تيره زندگي مي کند. گاهي انسان خيال مي کند که با جلسات انس و فکاهيات، ابر زدايي يا غبار روبي مي شود؛ در صورتي که چنين نيست.
پيغمبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم مي فرمايد: من در هر روز هفتاد بار استغفار مي کنم؛ يعني «خليفة الله» و «انسان کامل» ، هر روز هفتاد بار استغفار مي کند که مبادا اين ابرها[160] فضاي دل را بگيرد. البته استغفار براي انسان کامل در حقيقت، «دفع» است نه «رفع» ؛ او استغفار مي کند تا ابر، جلو ديد دل را نگيرد؛ نه اين که بخواهد ابرهاي موجود را برطرف کند؛ زيرا توجه به غير خدا مانند توجه به فرشته ها يا توجه به خود وحي و يا نبوت، حجاب است و به فرموده مرحوم سيد حيدر آملي اگر پيامبران به مقام شامخ رسالت، نبوت، خلافت و يا ولايتشان توجه بکنند، اين خود، حجاب است(16). زيرا محضر امن خدا جز شهود او چيز ديگري را نمي پذيرد. بنابراين، همواره استغفار انبيا براي اين است که آنان اين گونه از توجهات را دفع کنند.
تذکر: دفع حجاب که هدف استغفار انسان کامل است اعم از حجاب ظلماني و حجاب نوراني است، آنان از حجاب ظلماني منزهند و از اين رو همان طور که رفع حجاب ظلماني براي آنان مطرح نيست، دفع آن هم مورد اهتمام آنها نخواهد بود؛ چون با ورود در حصن توحيد ناب از گزند حجاب ظلماني مصونند و عمده کوشش آنان دفع حجابهاي نوراني است.
15. بحار، ج 25، ص 204.16. جامع الاسرار، ص 27.