|
جلسه 1129
* متن
*
بسم الله الرحمن الرحيم.
موضوع درس: خارج فقه بحث طهارت.
شماره نوار: 1129 آ
نام استاد: آيت الله تبريزى.
تاريخ:1375
توسط دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم واحد صوت.
كلام در مسألهاى بود كه مكلّف على تيممٍ هست. تيممى گرفته بود كه آن تيمم تيمم صحيحى بود. مثل اين كه بر صلاة سابقه كه صلاة الظّهر و العصر است تيمم كرده بود و آبى پيدا نكرد تا اين كه وقت صلاة المغرب و العشاء وارد شد و اين مكلف عند دخول وقت مغرب و عشاء باز فاقد الماء است. آبى پيدا نكرده است و حدثى از او صادر نشده است. آيا مىتواند با اين تيمم صلاة مغرب و عشاء را بخواند؟ صاحب العروه فرمود اگر علم دارد كه در وقت متمكن خواهد شد از وضو يا غسل براى صلاة مغرب و عشاء نمىتواند. و امّا اگر اين علم را ندارد، مىتواند با تيمم صلاة مغرب و عشاء را بخواند. چرا؟ و بعد هم اگر آب پيدا كرد اعاده لازم نيست. جواز، جواز الواقعى است. جواز البدار واقعى كه ملازم با اجزا است. چرا؟ فرمودهاند بر اين كه اين روايات متعددهاى دلالت كرد كسى كه تيمم كرد و فاقد الماء و متمكن از استعمال ماء نبود، آن تيمم باقى است الى عن يحدث او يجد ماءً. پس عند دخول وقت المغرب و العشاء حدث از او صادر نشده است و آب پيدا نكرده است.
پس اين شخص متطهّر است. مىتواند با او صلاة مغرب و عشاء را بخواند. چون كه شرط صلاة طهارت است و اين واجد او است. بدان جهت صاحب العروه مىفرمايد بعضى آن كسانى كه در مسأله متقدمه كه در وقت صلاة محدث بود، و آبى نداشت، و متمكّن از استعمال ماء نبود كه بعضىها ملتزم شدهاند اگر احتمال ظفر بالماء و تمكن را بدهد بايد به تأخير بيندازد تا آخر وقت. مىفرمايد بعضى از آن علماء در ما نحن فيه تجويز كردهاند. در مسئلتنا كه تيمم از صلاة سابقه باقى مانده است، تأخير را گفتهاند واجب نيست. ولو احتمال بدهد ظفر بالماء را، مىتواند صلاة مغرب و عشاء را بخواند. اين مىتواند جواز واقعى است. يعنى اگر اتيان بكند، مأمور به را انتصال كرده است. و يك صلاة مغرب و عشاء بيشتر از در يك شب واجب نيست. روى اين اساس مجزى مىشود. اين فرمايش ايشان است.
عرض كرديم بر اين كه اگر امر اين منوال بوده باشد كه ايشان مشى كرده است، خب در صورتى هم كه مىداند آب پيدا مىشود، فعلاً كه طهارت دارد. فعلاً كه آب پيدا نشده است. فعلاً صلاة مغرب و عشاء را بخواند چرا مجزى نباشد؟ چرا استثنا مىكنيم كه اگر بداند آب پيدا مىشود و عذر زايل مىشود نمىتواند بخواند. بايد تأخير بيندازد. خب چرا؟ طهارت كه دارد. فعلاً هم كه غير متمكن است. صلاتش صحيح مىشود. لابد بايد شخصى بگويد كه طهارت امر اضافى است. كسى كه اين قيد را مىزند بايد بگويد آن كسى كه مىداند آب پيدا مىشود و متمكن از وضو و غسل مىشود، بالنسّبت الى اين صلاة طهارت ندارد. نسبت به آن صلاتى كه خوانده بود طهارت دارد. نسبت به اين صلاة طهارت ندارد. وقتى كه اين اضافه در بين آمد، مىگوييم پس اگر احتمال بدهد تمكن من الماء را بالنّسبت، اگر تمكن حاصل بشود در صورت احتمال تمكن نه اين طهارت ندراد نسبت به آن صلاة. چون كه صلاة صرف الوجود صلاة مغرب و عشاء من دخول المغرب الى نصف الّيل صرف الوجودشان مطلوب است. صرف الوجود، صرف وجود طهارت مائيه مىخواهد. وقتى كه شخص متمكن است از صرف الوجود بين الحدّين كه فرض اين است. و از طهارت مائيه بر او نسبت به آن صلاة طهارت ندارد. علاوه بر اين ممكن است كسى بگويد كه بعضى رواياتى است كه از آن بعضى روايات استفاده مىشود اين مطلبب كه اگر غير متمكن شد شخص عند دخول وقت صلاة مغرب و عشاء و
طهارت سابقىاش باقى ماند، از روايات استفاده مىشود كه صلاتش مجزى است. ولو صلاتى را كه خواند در آن صورت بعد متمكن بشود. آن روايات كدام روايات است؟
يكى صحيحه زراره است. در باب 14 از ابواب التّيمم، صحيحه زراره است. روايت 9 است. و باسناد الشّيخ روايت 9 در باب 14. و باسناد الشّيخ عنه يعنى عن الحسين ابن سعيد عن حمّاد ابن عيسى عن حريض عن زراره قال قلت لابى جعفرٍ(ع) فان اصاب الماء و قد صلّى بتيممٍ. اگر آب را رسيد، نمازش را هم به تيمم خوانده بود. و هو فى وقتٍ. آن شخص هم در وقت است. هنوز وقت صلاة تمام نشده است آب پيدا كرد. قال تمّت صلاته و لا اعادة عليه. صلاتى كه با تيمم خوانده است صحيح است و لا اعادة عليه. امام(ع) در جواب تفصيل نفرمود يا زراره اين كه با تيمم خوانده بود، تيمم از سابق مانده بود يا تيمم را بعد دخول الوقت گرفته بود. امام(ع) استبصال نفرمود اين تيمم از سابق مانده بود يا بعد دخول الوقت تيمم گرفته بود. و هو فى وقتٍ در وقت آب پيدا كرده است. قال تمّت صلاته و لا اعادة عليه. يعنى چه تيمم را از قبل مانده باشد، چه بعد الوقت گرفته باشد. تيممش صحيح است. نمازش هم تمام شده است. اين اطلاق دارد. آن جايى كه روايات مىگفت تيممت را به آخر بينداز، آن روايات مال كسى بود كه محدث بود و مىخواست تيمم كند. در وقت صلاة محدث بود. مىخواست تيمم بكند. امام(ع) فرمود فاخّر التّيمم. تيمم را به آخر بينداز. فان فاتك الماء لم تفتك الارض. اين روايات آن جايى كه انسان بخواهد بعد دخول الوقت تيمم بكند، محدث باشد. و رجاء...ماء داشته باشد، اطلاق اين صحيحه را تقييد كرد آن روايات كه فاخّر التيمم. پس كسى كه عند دخول الوقت محدث بوده باشد، بخواهد تيمم بگيرد، احتمال ماء بدهد، بايد در آخر بگيرد تيمم را. تأخير بيندازد. بايد يعنى بايد شرطى. بخواهد صلاتش صحيح بشود تيمم در آخر الوقت يعنى آب پيدا نشد آن تيمم را اتيان كند. و امّا نسبت به آن كسى كه حين دخول الوقت نمىخواهد تيمم بكند. تيمم دارد براى صلاة ظهرين تيمم كرده است و آن تيممش باقى است. روايات فاخّر اين صورت را تقييد نمىكند. خارج نمىكند. بدان جهت تقريب را ملتفت بشويد. مقيّد اين اطلاق روايات فاخّر التيمم بود. فان فاتك الماء لم تفتك الارض. اين روايات مال كسى است كه عند دخول وقت الصّلاة محدث بوده باشد. و بايد تيمم بكند. به اين گفتند كه تيممت را به آخر بينداز. و امّا آن كسى كه محدث نيست، عند دخول الوقت متطهر است، اين روايات فاخّر شامل اين صورت نيست. پس اين روايات از تحت اين اطلاق خارج نشده است. مقتضاى عدم استبصال امام(ع) چون كه مقيّد اگر منفصل وارد شد كالمتصّل است. امام حكم فصل را در روايات ديگر گفته است. چون كه بيان تدريجى است...آن احكام.
و بدان جهت در ما نحن فيه نسبت به آنى كه عند دخول الوقت على طهارتٍ است، مخصصى، قرينهاى، مقيّد خارجى نيست، يؤخذ مقيد داخلى هم كه متّصل نيست، يؤخذ بالاطلاق. بدان جهت بعضى آن كسانى كه در مسأله سابقه كه انسان محدث بود و مىخواست تيمم بكند گفتهاند واجب است تيمم را در آخر وقت اتيان بكند، در ما نحن فيه ملتزم به جواز شدند. به جواز البدار. گفتند نه تيممش از صلاة مرحوم محقق همدانى هم همين جور است. ملتزم شده است كه نه وقتى كه متطهر شد مىتواند با آن تيمم نماز را بخواند. و در ما نحن فيه وقتى كه اين نحو شد، آن وقت اين شبهه ما كه صورتى كه حين دخول وقت صلاة متطهر است. ولكن مىداند آب پيدا مىشود. اين را حضرات مىگويند كه اين صحيحه زراره از اين صورت منصرف است. اين كه مىگويد بر اين كه قلت الابى جعفر فان اصاب الماء و قد صلّى بتيممٍ اصابه را در امر اتّفاقى مىگويد. اصابه در امر اتّفاقى مىگويد. والاّ در آن چيزى كه هست سؤالش اين مىشود در آن كسانى كه از اول مىداند رجلٌ يقدر على الماء هل يصلّى فى اول الوقت به تيممٍ؟ اين جور سؤال مىكند. بدان جهت اينها ادّعا كردهاند صاحب العروه كه ما نقض وارد مىكرديم ادّعا مىكردند كه اين صحيحه منصرف است از صورتين. چون كه منصرف است و اصابه فرموده است، بدان جهت حكم به اجزا مىشود. يك روايت ديگرى هم
هست. همين اطلاق در او هم جارى است.
او هم صحيحه عيث ابن القاسم است. روايت 16 است در اين باب 14. دارد بر اين كه و باسناد الشّيخ روايت 16 و باسناده عن الحسين ابن سعيد يك وقتى ما مكرّر گفتهايم اين حسين ابن سعيد اهوازى است. خيلى خدمت كرده است. نوع ابواب روايت دارد از امام(ع). كه روايات مع الواسطه. كه در فقه روايات اين كار كن است. رواياتى است معتبر، فى نوعها. نمىگويم همهاش معتبر است. ولكن روايات معتبرهاى است فى نوعها خودش هم در هر مسألهاى الاّ شزّ و ندر روايت دارد. اين روايت هم باز از او است. عن الحسين ابن سعيد عن سفوّان عن العيث. اگر بخواهند يك شخصى را در كتب رجال مدح كنند كه كتابهاى زيادى دارد، مىگويند كتب او مثل كتب حسين ابن سعيد. در بعضى جاها فى العدد. نه در اعتبار. فى العدد. قريب سى كتاب داشته است حسين ابن سعيد. بلكه بيشتر از سى كتاب كتبه قريبتٌ من كتبه. در بعضىها تقييد دارد من حيث العدد. من حيث العدد مثل او است نه من حيث الاعتبار. مىفرمايد عن الحسين ابن سعيد عن سفوّان ابن يحيى عن العيث ابن القاسم، قال سألت ابا عبد الله (ع) عن الرّجل يعط الماء. به آب مىآيد و هو جنبٌ. آن هم جنب است. و قد صلّى. نماز خوانده است. قال يغتسل و لا يعيد الصّلاة. غسلش را بكند. صلاتش را اعاده نكند. خب نسبت به آن كسى كه تيمم را بعد دخول الوقت كرده است و احتمال ظفر بالماء مىداد، روايات فاخّر التيمم تقييد مىكند. و امّا نسبت به آن كسى كه تيممش از صلاة قبلى مانده بود. جنب بود بر صلاة قبلى تيمم كرده بود. صلاة بعدى را هم بعد دخول الوقت به او خواند. آن وقت نسبت به او مقيّد ندارد. وقتى كه نسبت به او مقيّد ندارد، آن وقت اطلاقش مىگيرد كه مجزى است. اين جا دارد كه عن الرّجل يعط الماء و الجنب و قد صلّى. اين يعط الماء و قد صلّى صورت علم را هم مىگيرد كه اول به آب مىرسد موقع تيمم كردن. اين اصابه در او خدشه كرديم كه اطلاق داشته باشد. ولكن آن شبهه ما در صحيحه عيث وارد است. اين يعط الماء است. به آب مىآيد. به آب مىرسد. خب از اول هم مىدانست كه به آب مىرسد. امام تفصير نفرمود. خب اصل المطلب. اين كلامى كه صاحب العروه فرموده است، لا يمكننا مساعدة عليه. كلامى كه صاحب العروه فرموده است لا يمكننا مساعدة عليه. اين مسأله با مسأله سابقه فرقى ندارد. اگر احتمال بدهد كه به آب مىرسد، مىتواند صلاة را به تيمم بخواند. ولكن جواز، جواز ظاهرى است. اگر بعد آب پيدا كرد كشف مىشود كه مكلّف بود به طهارت مع الصّلاة مائيه. بايد اعاده كند. آب پيدا نشد نه مجزى است. وظيفهاش را اتيان كرده است. فرقى ما بين اين مسأله و مسأله سابقه نيست. چرا فرقى نيست؟ براى اين كه ما عرض كرديم در مسأله سابقه. روايات دو طايفه است. يك طايفه رواياتى است كه فاخّر التّيمم. ان فاتك الماء لم تفتك الارض. اين روايات مقيّد نمىتواند بشود در اين صورت. چون كه حين دخول الوقت طهارت داشت. يكى هم آن صحيحه زراره بود. المسافر يطلب الماء مادام فى الوقت فاذا خاف ان يفوته الوقت مادامى كه در وقت است، بايد آب جستجو كند. اگر سابقاً يادتان بوده باشد، گفتيم اطلاق دارد. ولو اين مسافر قبلاً حين دخول الوقت قبل الوقت آب داشت. آب را ريخت، الان كه مىرود مسافرت مىكند، كه به خيال اين كه بعد به آب مىرسيم، آب پيدا نمىكند. المسافر يطلب الماء مادام فى الوقت. كما اين كه اين را مىگيرد، حتّى مىگيرد آنى كه حين دخول الوقت متيمم است. المسافر يطلب الماء مادام فى الوقت مادامى كه مسافر آب پيدا نكرده است يطلب الماء فى الوقت. مادامى كه در وقت است بايد آب را طلب كند. آن وقت فاذا خاف ان يفوته الوقت آن وقتى كه ترسيد، اذا لم يجد المسافر الماء فاليطلب مادام فى الوقت فاذا خاف ان يفوت الوقت فاليتمم و يصلّى. آن وقت تيمم بكند و نماز بخواند. اين ديگر مىگيرد آن كسى كه عند دخول الوقت ظهر از صلاة صبح تيممش باقى مانده بود. صلاة صبح را خوانده بود. خودش هم جوان بود. هميشه ديديد به تطهير مىرود. ظهر شد، تيممش باقى است. المسافر يطلب الماء مادام فى الوقت. اطلاقش مىگيرد. بعضىها در اين اطلاق صحيحه اگر اطلاق داشته باشد كه مىگوييم دارد، اين مسأله
با مسأله سابقه فرقى نمىكند. چه متطهر بشود به تيمم، چه متطهر نشود محدث بشود، تيمم را بايد آخر وقت اتيان كند. آن وقتى كه احتمال ظفر بالماء مىدهد. بعضىها در اين صحيحه زراره مناقشه كردهاند كه اين متطهّر حين دخول وقت را، متيمم حين دخول الوقت را نمىگيرد. چرا؟ چون كه در ذيلش دارد كه المسافر اذا لم يجد المسافر الماء فاليطلب مادام فى الوقت فاذا خاف ان يفوته الوقت فالتيمم و يصلّى. فاليتيمم دارد. يتيمم معنايش اين است كه محدث بوده است. اگر متيمم بوده است، ديگر تيمم ديگر نمىخواهد كه. تيمم اول مجزى است. اين را گفتهاند فاليتمم قرينه است كه اين هم محدث است من حين دخول الوقت اين بايد تأخير بيندازد. امّا متطهر و متيمم حين دخول الوقت او را نمىگيرد. اين را هم مىدانيد بر اين كه اين حرف، حرف درستى نيست. چون كه تيمم اگر از صلاة صبح باقى مانده باشد، تا غروب آن تيمم اولى باقى نمىماند. كه اقلاً يك بولى، يك چيزى، دوازده ساعت يا بعضى وقتها كه روز شانزده ساعت است، همين جور هيچ چيز اين نمىشود. اين كه فاليتيمم يعنى اگر محدث شد. اگر محدث شد تيمم بكند. معنايش اين است كه اگر محدث شد تيمم بكند. امّا تيمم اولى باقى مانده است در آن صورت نه. اين ارشاد است بر اين كه حدث فى آخر الوقت كه عند عدم التّمكن فى جميع الوقت موجب تيمم است. آخر را هم نمىگوييم. عدم التمكن من استعمال الماء فى تمام الوقت شرط موجب جواز تيمم است. اين روايت متفاهم عرفىاش اين است. اين جور تعريف نظر به غالب است. چون كه غالباً اين جور مىشود كه تيمم نمىماند. شخص اگر متيمم بشود و غالباً محدث مىشود، يعنى اين وقت تيمم شرط صلاتش است. بخواند با تيمم. اين معنايش اين است. بدان جهت اگر اظهر نبوده باشد كه اين مسأله مثل مسأله سابقه است بلافرقٍ بينهما در آن صورتى كه احتمال ظفر بالماء بدهند، لااقل مورد، مورد احتياط وجوبى است. نمىشود فتوا به جواز داد كما اين كه عرض كردم جملهاى از فهول فقهاى ما فتوا به جواز ندادهاند. بلكه فتوا به وجوب التّأخير يا لااقل احتياط وجوبى كردهاند. گذشتيم اين مسأله را.
بعد مىرسيم به اين مطلبى كه صاحب العروه بيان مىكند. مىگويد اين كه بعضىها گفتهاند تيمم را آن كسى كه احتمال مىدهد آب داشته باشد تيمم را در آخر وقت بايد بكند. يا بعضىها احتياط كردهاند مثل خودشان احتياط مستحبى كرد. يا آن كسانى كه احتياط واجبى كردهاند، مراد از آخر الوقت نه اين كه آن قدر زمانى بماند، كه انسان فقط واجبات صلاة را مىتواند اتيان كند. آخر مىدانيد كسى كه نماز مىخواند، نوعاً مستحبات اتيان مىكند. اقلاً اقامه مىگويد بر صلاة. يا آن كسى كه اذان هم مىگويد بر صلاتش. بعد تكبيرة الاحرام مىگويد. در ركعت ثانيه قنوت مىگيرد. در ركوع ذكر را تكرار مىكند و هكذا اينها را اتيان مىكند. انسان اگر اين صلاة را در عرض ده دقيقه يك صلاة را بخواند، مىتواند مقدار واجب از صلاة را در عرض پنج دقيقه بخواند. اين يك امرى است كه هر شخصى تجربه مىتواند بكند يا تجربه كرده است. كلام اين است كه المسافر اذا لم يجد الماء در اين صورت يطلب الماء...فاذا خاف الفوت آن وقت يتيمم و يصلّى يا در آن روايات فرمود فاخّر التيمم الى آخر الوقت مراد از آخر وقت، آخر وقت يعنى ماندن آن پنج دقيقه است كه قبل از پنج دقيقه تيمم بكن تا آن سر تيمم يك دقيقه طول خواهد كشيد، تا شش دقيقه به آخر الوقت مانده است صبر بكن. مراد او است يا يازده دقيقه به آخر وقت مانده مراد آن صلاة اعتيادى است. آخر وقت صلاة اعتيادى تا آن وقت صبر بكن. كدام يكى از اينها است؟ صاحب العروه قدس الله نفسه الشّريف مىفرمايد مراد صلاة اعتيادى است. آخر صلاة كه عرفاً آخر وقت صلاة است. نه به دقت العقليه كه فقط مىتواند واجبات را...كند و اتيان بكند. آخر وقت نماز بخوان، الان هم كه شما فرض بفرماييد با رفيقتان مىرويد. از راه خستهايد. رسيديد به يك جايى مىخواهيد استراحت كنيد. يك خورده غذا بخوريد و بخوابيد، شما رفيقتان مىگويد كه بابا بگذار ناهار بخوريم و بخوابيم. شما مىگوييد بگذار نماز بخوانيم و بعد اين كارها را بكنيم. مىگويد بابا نماز را آخر مىاندازيم. آخر بيندازيم. آخر وقت مىخوانيم. اين مراد از آخر وقت اين جور نيست كه پنج دقيقه به غروب شمس مانده است. آخر وقت، آخر وقت
اعتيادى است. آخر وقت صلاة اعتيادى است. كه آن اين است كه اتيان به مستحبات و اينها مانعى ندارد. عرض مىكنم بر اين كه اين در صورتى است كه انسان احتمال بدهد آب پيدا مىكند تا آخر وقت و احتمال مىدهد كه آخر وقت پيدا نكند. در اين صورت صحيح است. آن جاهايى كه در روايت دارد فان فاتهك...الارض ظاهرش اين است كه تا آخر وقت كه آن آخر وقت در صلاة اعتيادى تا آن وقت تأخير بنداز تيمم كردن را. اين صحيح است. و امّا نسبت به كسى كه مىداند در دقيقه ششم آب مىرسد. در دقيقه ششم آب مىرسد. و الان ده دقيقه، يازده دقيقه مانده است. الان تيمم بكند و نماز را بخواند اين را ما ملتزم نيستيم. روايت فاخّذ كه نسبت به صلاة اعتيادى گفتيم آخر وقت صلاة اعتيادى مال كسى است كه محتمل بوده باشد. محتمل بوده باشد كه آب پيدا نشود و آب پيدا نشود. اين در دقيقه يازدهمى تيمم كرد. نمازش را خواند. بعد نمازش هم يا چهار دقيقه طول كشيد. آب پيدا شد. اعاده لازم نيست. اجزا است. چون كه اطلاق مىگيرد. فاخّر التّيمم. يعنى تيمم را در آخر وقت كردى مجزى است. وقت هم وقت اعتيادى بود. و امّا در صورتى كه علم دارد دقيقه ششمى آب مىرسد و صلاتش را با طهارت مائيه با وضو در وقت مىخواند، اين را ما ملتزم نيستيم. و شايد صاحب العروه هم ملتزم نبوده باشد. ظاهراً ايشان هم ملتزم نيست. چرا؟ چون كه در اين صورت متمكن از صلاة است. خوف فوت هم ندارد. فاذا فاته الوقت كه وقت ولو در بعضى ركعات در بعضى صلاة فوت برود. اين خوفى ندارد. واجبات را مىتواند با طهارت مائيه اتيان كند.
بدان جهت در تعليقه نوشتيم اين آخر وقت نسبت به آن كسى است كه محتمل بوده باشد وجود الماء ظفر بالماء و عدمش را. و امّا آن كسى كه مىداند آب پيدا مىكند، و واجبات صلاة را در وقت اتيان مىكند، او بايد تأخير بيندازد كما اين كه بيان كرديم. بعد ايشان قدس الله نفسه الشّريف مسأله ديگرى را عنوان مىفرمايد.
آن مسأله ديگرى كه در ما نحن فيه بيان مىفرمايد، ايشان مىفرمايد اگر انسان صلاة قضائى دارد در گردنش، خيلى مسأله مبتلا به است. صلاة قضايى دارد. الان هم وظيفهاش صلاة مع التّيمم است. بگذاريد قبل از اين كه اين مسأله را بگويم يك مطلب را بر شما بگويم. توى دلم نماند. مشهور ما بين اين كه در اول وقت متمكن نيست احتمال ظفر مىدهد، يا اول وقت متمكن نيست مىداند عدم تمكن باقى است، يا متمكن نيست در اول وقت. مىداند در آخر وقت متمكن مىشود، مشهور ما بين اين كه تيمم لفقدان الماء باشد يا تيمم به جهت اين بوده باشد كه شخص آب را نمىتواند استعمال كند مثل مريض است. كذا است، مشهور فرقى نگذاشتهاند ما بين اينها. و گفتهاند اگر وظيفهاش صلاة مع التّيمم است. چون كه اميدى به ظفر بالماء ندارد، يا علم احراز كرده است بر اين كه تا آخر وقت آب پيدا نمىكند، بين اين و ما بين آن كسى كه آب دارد. ولكن اميد ندارد آب را استعمال بتواند بكند. چون كه مريض است. يا زخم دارد. يعنى اميد ندارد كه با اين زخم بتواند تا آخر وقت وضو بگيرد يا غسل كند، فرقى نگذاشتهاند. در تمام صور آن جايى كه حكم به اجزا كردهاند، حكم به اجزا كردهاند. و آن جايى كه حكم به اجزا نكردهاند در واجد الماء كه آب ندارد، در آن عذر ديگر هم حكم كردهاند به عدم الاجزا. فرقى نگذاشتهاند. ولكن در نظر قاصر ما اين است كه اين رواياتى كه وارد شده است شخصى با تيمم نماز خواند ثمّ آب پيدا كرد، مال كسى است كه تيممش لعدم وجدان الماء بوده باشد. گفتيم در اين جاها ملتزم به اين تفصيل هستيم. قاعده اوليه تأسيس كرديم قبل دخول در وقت. گفتيم قاعده اوليه اين است كسى كه در مجموع الوقت متمكن از صرف طهارت مائيه بشود، صرف وجودش، وظيفهاش او است. تيمم از او صحيح نيست. اين مقتضى القاعده بود. و از اين قاعده رفعيّت مىكنيم مال آن جاهايى كه تيمم لفقد الماء بوده باشد. آن جا مىگوييم در اين صورى كه گفتيم تيمم عيبى ندارد. بعد هم اگر با تيمم خواند و آب پيدا شد اعاده نمىخواهد. و امّا در اعضا ديگر اين جور نيست. اعتقاد كرده بود كه نه اين مرض تا آخر وقت مىماند. خوب نمىشود. يا فرض كنيد اين حاجبى كه در بدنش هست تا آخر وقت نمىتواند اين را از بين ببرد. ولكن قبل خروج الوقت از بين
برد، صلاتش را هم با تيمم خوانده بود. ملتزم شديم كه بايد اعاده كند. منتهى رعايتاً لفتوا المشهور تعبير به احتياط كردهايم كه احتياط واجب اين است كه اعاده بكند. ولو اميد نداشت. يك چيزى برادران من مىگويم. تمام اين رواياتى كه در اجزا وارد است يكى يكى وارسى كنيد. تمامى اينها در صورتى است كه تيمم لفقد الماء بوده است. در روايات همهاش اين است كه وجد الماء. يعطى بالماء. اصاب الماء. تمامى رواياتى كه حتّى آن صحيحه زراره و عيث كه همين جور خوانديم، اصاب الماء و يعط الماء است. يعطى بالماء. بدان جهت در ما نحن فيه احتمال مىدهيم كه حكم مختص به اين بوده باشد. احتمال مىدهيم. اطلاقى ندارد. نگوييد برادران من كه سابقاً شما گفتيد در آيه مباركه فلم تجدوا ماءً مراد عدم تمكن استعمال الماء است. چه آب باشد، چه آب نبوده باشد.
جواب مىگوييم بر اين كه راست است ما اين حرف را گفتهايم. الان هم از آن حرف رفعيّت نمىكنيم. ولكن آن جا قرينه داشت. و ان كنتم مرضى او على سفر. آن ان كنتم مرضا ما را قرينه شد. ملتزم شديم كه مراد از فلم تجدوا عدم تمكن اين استعمال است. ولكن آن قرينه در اين روايات نيست. همهاش اين است كه صلّى بتيممٍ ثمّ اصاب الماء. ثمّ جيع بالماء. حتّى خواهيم گفت در اين موارد روايات ديگرى هست. همهشان در صورتى است كه تيمم لفقد الماء بوده است كه جيع بالماء بود. بدان جهت در اين جا ما با مشهور جدا شدهايم. نمىدانم عاقبت امر چه مىشود. ولكن اين قدر است كه جدا شدن مطابق با احتياط است. تعبير به فتوا هم نشود ما احتياط گفتهايم. گذشتيم اين را كه اين مقدمه شد بر حرف بعدى كه خواهم زد. بعد ايشان قدس الله نفسه الشّريف مىفرمايد بر اين كه كسى كه صلوات قضايى دارد و معذور است از صلاة ادايىاش از تيمم و براى صلاة ادايى تيمم كرد مثل اين كه آب ضرر دارد ولو در تمام الوقت كه مىگوييم بر صلاتش تيمم كند. تيمم كرد. و نمازش را خواند. خب مىگويد كه من چند روز نماز نخواندهام. اينها قضا در گردن من است. الان هم كه مريض هستم كه به كار كه نمىتوانم بروم. بگذار نمازهاى قضايىام را شروع كنم و بخوانم. دنيا وفا ندارد. در اين صورت ايشان مىگويد مىتواند صلوات قضايىاش را اتيان بكند. محصورى ندارد. مىگويد ولو اين شخصى كه هست ولو اين شخص احتمال مىدهد كه عذرش زايل بشود، بدان جهت مىتواند اين صلوات قضايىاش را اتيان كند، و به عبارت اخرى لا فرق بين صلاة الادايى و القضاييه.
سؤال؟ من هنوز كلام ايشان را نقل مىكنم. من چيزى نگفتم. عرض مىكنم هر وقتى دليل طرف را نقل كردم، در آن دليل طرف مناقشهاى نكردم، يك مناقشهاى كه شما در ذهن داريد مىگوييد. جاى حرف آن جا است. يا حرف خودم را گفتم. او را خواستم به كرسى بنشانم. شما ديديد نمىنشيند توى كرسى، آن وقت اشكال كنيد. و الاّ كسى حرف كسى را نقل مىكند در وسط حرف او كه جاى اين نيست. على كلّ تقديرٍ مىفرمايد وقتى كه صلاة ادايه را خواند، قضاييه را هم تيمم كرد اين را هم مىتواند. مىگويد بله آن وقتى كه عذرش مىداند برطرف مىشود قريباً. سرما خورده است. سه روز طول مىكشد كه غسل نمىكند با تيمم صلواتش را مىخواند. جنب است. سه روز ديگر سرما خوردگى برطرف مىشود، نه اين تأخير بيندازد. اين صاحب العروه قدس الله نفسه الشّريف اين جور مىفرمايد. مىفرمايد امر در مستحبات موقّته هم همين جور است. مىدانيد مستحبات موقّت هستند. مثل نوافل صلوات يوميه. وقت خاص دارند. در اول وقت متمكن نيست. احتمال مىدهد عذرش تا آخر وقت بماند. تيمم مىكند. و امّا مستحبات غير موقّته چيزى از او ذكر نمىكند آن چيزى كه بعد انشاء الله فردا خواهيم گفت. ملاحظه كنيد تا ببينيم چه مىشود. و الحمد الله ربّ العالمين.
|