|
جلسه 1130
* متن
*
بسم الله الرحمن الرحيم.
موضوع درس: خارج فقه بحث طهارت.
شماره نوار: 1130 آ
نام استاد: آيت الله تبريزى.
تاريخ:1375
توسط دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم واحد صوت.
تيمم كرد كه وظيفهاش تيمم بود مىتواند با آن تيمم قضا صلواتى كه بر عهدهاش هست آن صلوات را قضا بكند. عرض مىكنم اگر عمر باقى ماند رسيديم، در قضا صلوات دو مسلك است. يك مسلك، مسلك مزايقه است. يعنى صلاتى كه از انسان فوت شده است در آن اول فرصت بايد او را قضا بكند. حتّى اگر در وقت فريضه وقت بوده باشد، او را قبل از فريضه اتيان مىكند قضا را. يعنى فوريّت عرفيه معتبر است در قضا صلوات فايته. اين يك مسلك است. اگر كسى اين مسلك را ملتزم شده كه واجب است صلاة فايته را فوراً بايد قضا كرد، خب عيبى ندارد. وقتى كه بر صلاة فريضة الوقت تيمم كرد، بايد قضا بكند صلواتى را كه قضا شده است. چون كه فورى است. فوريتش هم فوراً و فوراً است. بله، قضا نكرد و بعد بايد قضا كند فوراً. يك مسلك اين است.
مسلك صاحب العروه كه مىفرمايد مىتواند صلاة قضا را اتيان بكند، مسلكش مزايقهاى نيست. مىفرمايد بر اين كه در باب قضا صلوات قضا را بالفور اتيان كردن لازم نيست. بلكه مىتواند قضا صلوات را تأخير بيندازد الى ظنّ الموت. به آن زمانى كه ديگر ظن دارد بر اين كه اگر تأخير بيندازد نمىتواند قضا بكند. و در آن مسأله هم خواهيم گفت كه ظن لازم نيست به موت يا غير الموت. تا آن وقتى كه اطمينان دارد مىتواند صلاة را قضا كند و صلوات قضاييه را اتيان كند، تا مادامى كه اطمينان دارد تأخير عيبى ندارد و با اين اطمينان اگر تأخير بكند تعاون هم صدق نمىكند. تعاون نمىكند. اطمينان دارد كه بعد اتيان كند. اين را آن جا ملتزم هستيم. صاحب العروه هم مواسعهاى. خب اگر صاحب العروه مواسعهاى است در قضا، كسى كه فعلاً به صلاة يوميه صلاة فى الوقت تيمم كرده است. ولكن مىداند بر اين كه بر صلاة ظهر و عصر كه من تيمم كردهام ولو از جهت اين كه مريض هستم، اطمينان دارد كه اين سرماخوردگى و ضرر الاختصار پنج روز، شش روز، غايتش ده روز است. بعد غسل كردن مانعى ندارد. يا دستش شكسته است. ضرر دارد آب به بدنش كه وظيفهاش تيمم است. غسل جبيرهاى نيست. تيمم است. چون كه ضرر دارد به ساير بدن هم آب برسد. ولكن اين شكسته بندى اكثرش چهل روز است. بعد از چهل روز مىتواند غسل بكند. در اين موارد بالنّسبه الى فريضة الوقت طهارت مائيه متمكن نيست. مبدّل به تيمم مىشود. گفتيم طهارت بالاضافه است.
و امّا نسبت به قضاء الصّلوات نه فاقد الماء نيست. چون كه فوراً كه واجب نيست. اين قضا الصّلوات را تا زمانى كه اطمينان دارد به تمكّن وقتش است. و در آن وقت مىتواند با طهارت مائيه اتيان بكند. بدان جهت نوبت به تيمم نمىرسد. بله اگر مرضى بوده باشد كه وضو و غسل ضرر دارد و اميد ندارد از اين مرض خوب بشود. كه رجاء نيست. اين بعيد نيست ملحق بشود به آن كسى كه در وقت فاقد الماء است و رجا هم ندارد تا آخر وقت متمكن بشود. در اين صورت اگر تيمم كرد صلوات را قضا كرد، بعد اگر تمكن طريان كرد الكلام الكلام. مشهور مىگويند مجزى است. ملحق مىكنند به عدم وجدان الماء. و امّا بنا بر مسلكنا كه عدم وجدان الماء غير از عدم تمكّن اين استعمال الماء است، بنا بر احتياط واجب بايد دوباره آن صلوات را قضا كند. اين نسبت به صلوات قضايى. پس اين كه در عروه مىفرمايد مىتواند صلوات قضاييه را اتيان بكند صلوات قضاييه را، حتّى در صورتى كه مىداند بعد متمكن خواهد شد. در اين صورت هم مىگويد مىتواند اتيان كند. اين وجهاش را نفهميديم.
بعد در كلامش يك استثنايى دارد. بله اگر مىفرمايد زوال العذر طورى است كه در زمان قليل اين عذر زايل مىشود. مثل اينكه امروز آب نيست. آبها قطع شده است. ولكن مىداند كه شب آب مىآيد. اين روز كه تيمم كرد بر صلاة الظّهرين مىگويد در اين صورت مشكل است قضا را اتيان بكنم كه در زمان قريب مىداند عذر زايل مىشود. اين را فقط اشكال مىكند. زمان قريب با زمان بعيد فرقى ندارد. اگر اطمينان داشته باشد كه مىتواند صلوات قضاييه را با طهارت مائيه اتيان بكند، نوبت به تيمم نمىرسد.
و امّا المستحبات، در مستحبات اين مستحبات دو قسم است. يك قسمش مستحبات موقته است كه شارع وقت تعيين كرده است به آنها. مثل نوافل يوميه كه وقتش همين است كه نافله قبل از صلاة يا بعد از صلاة اتيان بشود، خب نافله غايتش موقت به وقت الفريضه است. اگر مأيوس شد كه در وقت آب پيدا نمىكند، مىتواند صلاة ظهر را با نافلهاش بخواند با تيمم. آن اشكالى ندارد. يعنى در جايى كه مىداند آب در وقت صلاة پيدا نمىشود، تيمم جاى طهارت مائيه مىنشيند. چه جورى كه با طهارت مائيه صلاة را با نوافلش اتيان مىكرد، در وقتى كه وظيفه تيمم بشود، صلاة را با نوافلش اتيان مىكند. اين اشكالى ندارد. حتّى آن مستحبات مستقله كه موقّت به وقت خاصّى هستند. مثلاً ليلة القدر مستحب است كه اين نماز را بخواند. در ليلة القدر متمكن از طهارت مائيه نيست. بدان جهت در ما نحن فيه وقتى كه در ليل متمكن نشد، مىتواند تيمم بكند و صلاة اليل يا آن صلاة مستحب را اتيان بكند با طهارت ترابيه. اين اشكالى ندارد. و امّا مستحبات غير موقته كه آنها وقتى ندارند و مستحبات مستقله هستند و آنها على نحو الانحلال مطلوب است. چون كه الصّلاة خير موضوعٍ من شاء استقل و من شاع استكثر. در هر زمانى صلاة مستحب است در هر زمانى. حتّى در آن اوقاتى كه گفتهاند نماز خواندن در آن اوقات مكروه است. كراهت به معنا كراهت در عبادت است. با مستحبى منافات ندارد. يعنى ثوابش كم است. به اين معنا است. و الاّ عبادت مكروه بشود، تركش راجح بشود از فعلش، فى نفسه اين در عبادت نمىشود. فعلش مستحب است. منتهى نسبت به صلوات ديگر اقل ثواباً است. بدان جهت انسان هر وقت مىتواند كه فاقد الماء شد تيمم بكند و اين صلاة مستحبى را اتيان بكند. مثلاً فرض كنيد اول ظهر آبى ندارد. تيمم مىكند. دو ركعت نماز مستحب بخواند. اشكالى ندارد. ولكن مىداند يك ساعت ديگر آب مىرسد. در اين ساعاتى كه آب ندارد صلاة مستحب است. مىتواند تيمم بكند. و صلاة را اتيان بكند. اين حاصل حرفى كه در اين مسأله داشت.
بعد صاحب العروه قدس الله نفسه الشّريف شروع مىكند بيان مسأله ديگر را. اين مسأله ديگر دقت مىخواهد. درست توجه كنيد. ايشان مىفرمايد كسى تيمم كرد به اعتقاد اين كه وقت زيق است. فرصت وضو گرفتن يا فرصت غسل كردن نيست. صلاة وقتش دارد تمام مىشود. اگر برود غسل بكند يا وضو بگيرد وقتش تمام مىشود. وقتش كه تمام مىشود يعنى وقت اختيارىاش. ولو بعضى ركعات صلاة را در وقت درك مىكند، ولكن گفتيم وقت صلاة اختيارى كه اعتقاد دارد كه اگر تيمم نكند، وضو بگيرد يا غسل كند، صلاة وقت اختيارىاش فوت مىشود. وظيفه در اين صورت تيمم است در وقت اختيارى كه ترسيد فوت بشود، تيمم است. اين اعتقاد دارد كه وقت زيق است. تيمم كرد و نمازش را خواند. هوا ابر بود. خيال مىكرد زيق است. اعتقادش خطا بود. يك بادى آمد. بعد ابرها را برد. ديد كه بابا هنوز خيلى مىماند كه آفتاب غروب كند. وقت خيلى است. مىگويد اذا تيمم و صلّى به اعتقاد زيق الوقت ثمّ بان السّعه يجب عليه الاعاده. واجب است بر اين كه آن صلاة را اعاده بكند. يعنى اگر متمكن از آب شد، آب پيدا شد، و وقت هم سعه است، صلاتى را كه خوانده است بايد اعاده بكند. اين كلام ايشان است. مىگويد بله كسى كه مسلك ما را در مسأله اختيار كرده بود، ايشان چه فرموده بود؟ فرموده بود كسى كه در وقت آب نداشته باشد. و رجاء هم ندارد. اميد هم ندارد كه تا آخر وقت آب پيدا بشود. اين شخص مىتواند تيمم بكند. بعد هم اگر آب پيدا شد اعاده لازم نيست. مىگويد اگر كسى مسلك ما را اختيار مىكرد، در اين صورت اعاده بر او لازم نمىشود. و امّا كسى كه وجوب التّأخير را در مسأله اختيار كرده بود، نماز را بايد اعاده بكند. خب اين چرا اين جور مىشود؟ خب اين كه اعتقاد داشت وقت زيق است. مىدانيد اعتقاد انسان مأمور به ظاهرى هم درست نمىكند. آنى كه در واقع بعد انكشاف سعه شد، معلوم مىشود اين مكلّف بود به صلاة مع الطّهارت المائيه و خودش هم متمكن از او است. چون كه وقت سعه است. آب هم پيدا شده است. متمكن است به صلاة مع طهارت المائيه. بايد صلاة را اتيان بكند. اين مأمور به ظاهرى هم نداشت. مأمور به تخيّلى داشت. خيال مىكرد بر اين كه اين مأمور به است به صلاة مع التّيمم. بعد معلوم شد كه اين خيال محض است و مأمور به خيالى مجزى از مأمور به واقعى نيست. روى اين اساس بايد اعاده بكند.
و امّا اگر بدار را تجويز مىكرديم مثل مرحوم سيد كه در دو صورت بدار را تجويز كرد. در حالى كه انسان اول وقت آب ندارد، مىتواند در دو صورت صلاة را مع التّيمم اتيان كند. يكى آن وقتى كه اين جور مىداند كه تا آخر وقت آب پيدا نمىشود. يكى اين كه مأيوس است. خب اين هم اين جور مىدانست كه آب پيدا نمىشود و مأيوس صد در صد هم بود كه آب پيدا نمىشود. بنا بر آن مسلك مجزى است، بنا بر اين مسلك ديگر مجزى نيست. در ما نحن فيه يك شبههاى است و آن شبههاى كه هست ما كه گفتيم در مسأله چهارم انسان در صورتى كه احتمال بدهد آب پيدا مىشود مكلّف است به صلاة مع الطّهارت المائيه گفته شده است كه در ما نحن فيه بنا بر آن قول هم بايد مجزى باشد. چرا؟ براى اين كه اين شخص احتمال آب پيدا كردن را نداشت. احتمال اين كه در وقت صلاة را بتواند با طهارت مائيه اتيان بكند، اين احتمال را نداشت. اعتقاد داشت كه وقت زيق است. وقت تمام مىشود. چون كه همين جور است، در صحيحه زراره اين جور است كه المسافر يطلب الماء مادام فى الوقت فاذا خاف الفوت تيمم و صلّى. تيمم مىكند و صلاة مىخواند. خب اين هم وقتى كه...صد در صد شد. يقين پيدا كرد كه وقت زيق است. در آن حال صلاة مكلّف بود به صلاة مع التيمم به آن صحيحه زراره. بعد از اين كه در صحيحه زراره صلاة را فوت پيدا كرده بود اتيان كرد، بعد هم آب پيدا بشود، مسأله، مسألهاى نيست. صلاتش صحيح است. يعنى على كل المسلكين چه در مسأله رابعه قائل بشويم به جواز البدار كم از طهاره صاحب العروه، چه قائل بشويم به وجوب التّأخير بنا بر مسلكى كه اختيار كرديم. آن وجوب التّأخير در صورت رجاء ظفر بالماء فى الوقت است. و امّا آن كسى كه حال الصّلاة خائف بود و معتقد بود، معتقد بودن خوف صد در صد مىشود. يعنى يقين مىشود به فوت. يقين داشت كه اگر تيمم نكند صلاة در وقتش فوت مىشود، به مقتضاى صحيحه زراره المسافر يطلب الماء مادام فى الوقت فاذا خاف الفوت يتيمم و يصلّى ظاهرش اين است كه اين صلاتش مجزى است. كسى كه اين فرمايش را فرموده است درست نيست. بنا بر مسلكنا بايد اعاده بشود. چرا؟ چون كه اولاً در صحيحه زراره اطلاقى نيست كه وقتى كه خوف پيدا كرد به فوت الصّلاة تيمم كرد، و نماز را خواند، بعد خوفش زايل شد، منكشف شد كه وقت باقى است. اعاده نكند. مجزى است. اين جور اطلاقى ندارد. صحيحه زراره كه خدمت شما خواندم. نمىخواهيد بدانيد.
يك دفعه ديگر مىخوانم و مىدانيد كه اطلاق ندارد. آن صحيحه اين است، در باب 14 روايت 3 است. محمد ابن يعقوب عن على ابن ابراهيم عن ابيه عن ابن ابى عمير عن ابن ازينه عن زراره عن احدهما(ع) قال اذا لم يجد المسافر الماء فاليطلب مادام فى الوقت. مادامى كه در وقت است. فاذا خاف ان يفوته الوقت آن وقتى كه ترسيد وقت به فوت برود، وقت اختيارى صلاة، فاليتيمم و يصلّى فى آخر الوقت. در آخر وقت صلاتش را مىخواند. فاذا وجد الماء فلا قضاء عليه. وقتى كه بعد به آب رسيد، آن صلاتى كه خوانده است قضا ندارد. و اليتوضء لما يستقبل. وضو بگيرد به صلاة بعدى. قضا ندارد، معنايش اين است كه بعد الوقت آب پيدا كرده است. قضا ندارد. ما هم مىگوييم. كلام ما اين است كه اين شخص در وقت آب پيدا كرده است و وقت هم باقى است. اين صحيحه دلالت ندارد كه اين مجزى است. صحيحه فقط دلالت دارد كه با خوف فوت الوقت تيمم مىكند، و نمازش را مىخواند. بخواهيد تعبير علمايى بكنيد، مىفرماييد كه صحيحه زراره ظاهرش خوف مستمر است. يعنى در حالى كه نماز را خوانده است، الان هم از او خائف است كه اگر نمىخواند فوت مىشود. كه تا آخر وقت خائف است. خوفش زايل نشده است. همان خوف را كه داشت نماز را نخواند به فوت مىشود، بعد از خواندن هم بپرسى مىگويد بله خوف داشتم. اگر نماز را نخوانم وقت فوت مىشود. تا صلاة بعدى هم بعد از دخول وقت صلاتى هم بپرسى كه صلاة قبلى را كجا خواندى و كى خواندى؟ مىگويد آن وقتى خواندم كه الان هم خوف دارم كه آن وقت نمىخواندم وقت فوت مىشد. ظاهر صحيحه اين است. خوف مستمر است. اگر كسى مثل بعضىها كه اين روايت صدرش را صاحب وسائل در آن باب اول نقل كرده است كه اذا لم يجد المسافر الماء فاليطلب فى الوقت، فاليطلب مادام فى الوقت فاذا خاف ان يفوته الوقت فاليتيمم و يصلّى. ديگر ذيلش را نگاه نكند. ايشان نوشته است الحديث يعنى دنباله دارد. دنبالهاش را نگاه نكند. بگويد اين معنايش اين است كه وقتى كه خوف شد، نه وظيفهاش اين است كه نماز را با تيمم بخواند. بعد آب پيدا بشود، كشف خلاف بشود يا نشود، صلاتش وقتى كه خوف فوت داشت، تيمم مشروع است. مىگوييم باز اين صحيحه نمىگيرد. اگر ذيل هم نداشت، خود صدر بود باز هم نمىگرفت. چرا؟ صحيحه در جايى است كه شخص طلب آب مىكرد. منتظر آب بود. وقتى از اوقات كه مادام فى الوقت را، منتظر بود آب پيدا كند. اين انتظار كشيد كشيد، تا خوف فوت پيدا كرد. خب اگر ذيل نبود مىگفتيم كه اين اگر تيمم نماز نخواند نمازش صحيح است. كلامنا در مسأله اين است كه شخص منتظر نشده است. خوابيده بود. از خواب پا شد. يقين كرد و ديد كه هوا تاريك است. يقين كرد كه صلاتش فوت مىشود. تيمم كرد. نماز را كه تمام كرد بعد از يك ربع باد آمد ابرها را برد، آفتاب هنوز معلوم شد كه يك ساعت مانده به غروب. كلام در اين جا است. ما در مورد صحيحه كه شخص انتظار كشيده است كه وقت هى تلف شده است. گذشته است، گذشته است، اين روى انتظار بود، آن وقت مىگوييم اگر با تيمم خواند مجزى است با خوف فوت. امّا كسى كه انتظار نكشيده است. همين را اعتقاد پيدا كرده است كه وقت زيق است. نماز خواند با تيمم، بعد اعتقادش هم زايل شد. معلوم شد كه خطا است. اين صحيحه با اين كارى ندارد. اين كه بعضى فهول فرموده است منشأ خوف بايد زيق بشود، مرادش اين است كه گذشتن زمان منشأ خوف بشود. اين هى منتظر شده است، منتظر شده است وقت گذشته است، تا خوف حاصل شده است. اين بايد منشأ بشود. و امّا در جايى كه زيق يعنى مضيع زمان منشأ خوف نشده است صحيحه در آن صورت دلالتى ندارد. اين يك مسأله بود. در اين مسألهاى كه شخصى فاقد الماء است. يقين پيدا كرده است كه وقت زيق است. با تيمم نماز خوانده است. بعد بان السّعه، سعه وسعت معلوم شده است. اگر ما جواز البدارى مىشديم. مىگفتيم در اول وقت با اعتقاد اين كه آب پيدا نمىكند تا آخر وقت، نماز صحيح است، اين جا هم اين شخص تا آخر وقت نمازش صحيح است، مىشود گفت بنا بر مسلك صاحب العروه صحيح است. ولكن بعضىها فرمودهاند بنا بر آن مسلك هم باطل است اين نماز. حتّى بنا بر مسلك صاحب العروه كه بدار را جايز مىداند، بنا بر آن مسلك هم بايد اعاده بشود. و از اين كلام بعضى از فهول تعجّب كردهاند كه چرا بنا بر مسلك صاحب العروه بايد اعاده بشود. تقريبش را عرض كنم كه چرا اعاده بشود. چون كه اين شخصى كه يقين دارد به زيق الوقت، ربّما مىداند كه نيم ساعت ديگر آب مىآيد. ديگر لولهها بيشتر از نيم ساعت قطع نمىشود. مىداند كه اين آب مىآيد. ولكن اعتقادش اين است كه الان آخر وقت است. و بدان جهت مىداند هم آب مىآيد نيم ساعت ديگر. آن رواياتى كه موردش اجزا بود، آن جاهايى بود كه نماز را در وقت سعه وقت مىخواند. مىداند كه در وقت آب پيدا نمىشود. وقت نماز هم باقى است. چون كه نماز ظهر و عصر تا غروب شمس است. ولكن اميد ندارد يا اين كه اميد هم دارد ولكن تقديمش عيبى ندارد. امّا كسى كه مىداند آخر وقت آب مىآيد، او وظيفهاش چيست؟ او وظيفهاش اين است كه صبر كند. حتّى بنا بر مسلك صاحب العروه. اين شخصى كه تيمم مىكند، به اعتقاد زيق الوقت، ربّما مىداند كه يك ساعت ديگر آب مىآيد. اين خطايش در اعتقاد به زيق الوقت است. اين در حقيقت مىداند قبل غروب الشّمس آب مىآيد. اين را مىداند. ولكن خيال مىكند كه آن وقتى كه قبل غروب شمس آب مىآيد، شمس غروب كرده است. وقت زيق است. بعد وقتى كه منكشف شد كه نه، آب قبل غروب الشّمس مىآيد. اين مىدانست كه بعد از نيم ساعت آب مىآيد. كشف مىشود كه اين قبل غروب الشّمس مىدانست كه آب مىآيد. منتهى خيال مىكرد كه وقت زيق است. آن وقت بعد غروب الشّمس است. اين اشتباه در وقت داشت. اين...در وقت ندارد. وقت را مىداند. سعه است. چون كه احتمال مىدهد كه آب نباشد شارع تجويز كرده است. يا مأيوس است كه در وقت آب پيدا بشود، شارع بدار را تجويز كرده است.
و امّا در مسألتنا مىداند آب مىآيد. ولكن آب هم در وقت مىآيد. ولكن اين نمىداند كه آن آبى كه مىآيد در وقت است. خيال مىكند او خارج الوقت است. اين اشتباه دارد. آنى كه موضوع وجوب الوضو است. و وجوب الغسل است، آن كسى كه مىداند در وقت آب مىآيد، اين همين جور است. اين جور شخص است. منتهى تخيّل خيال مىكند كه آن وقتى كه آب مىآيد، روز نيست. شب است. بعد معلوم شد كه نه آن وقت روز است كه آب مىآيد روز است. آن چرا مجزى بشود. بدان جهت حتّى بنا بر قول صاحب العروه قدس الله نفسه الشّريف كه جواز البدار گفته است، جواز البدار در اين فرض مشكل است. در فرضى كه مىداند آب مىآيد بعد از يك ساعت يا نيم ساعت و بعد از صلاة هم منكشف مىشود كه اشتباه كرده است. بعد از يك ساعت و نيم ساعت هنوز روز است. شب نمىشود. اين چرا مجزى بشود؟
يك مسأله ديگرى هم در مقام هست. آن جا اعاده على كلّ الاقوال است. آن آن جايى است كه انسان آب دارد. و خودش هم متمكن است وضو بگيرد يا غسل كند. احتياط مىكند كه من اگر با اين آب وضو بگيرم و با اين آب غسل كنم صلاة وقتش فوت مىشود. مثل كسى كه فرض بفرماييد مىخواهد برود حمام. آب دارد. غسل مىتواند بكند. وضو مىتواند بگيرد. ولكن اعتقاد دارد كه بروم در بيايم صلاة فوت مىشود در وقتش. روى اين اساس در وقتى كه متمكن از وضو و غسل بود تيمم كرد. و صلاتش را خواند. ثمّ انكشف ديد كه ساعتش خوابيده است. بيخود اين جور اعتقاد كرده است. هنوز خيلى مىماند به طلوع الشّمس. ديد ساعت تكان نخورده است. ملتفت شد كه اشتباه كرده است. مثلاً خيلى وقت بود كه ساعتش خوابيده بود. نمىدانست. اين كسى به اجزا قائل نشده است در اين صورت. چرا؟ چون كه اين در وقت تيمم فاقد الماء نبود. خيال مىكرد كه فاقد الماء است. آن جايى ادلّه اجزا را گفتند كه شخص در حال فاقد الماء بودن تيمم بكند. آن تيممش مجزى است بنا بر قول صاحب العروه مطلقا الاّ در صورتى كه علم به زوال العذر داشته باشد. غير گفتهاند كه مجزى هست فقط در صورت علم به بقاء العذر. و امّا در صورت علم به بقاء يا به احتمال كه پيدا بشود مجزى نيست. و امّا در جايى كه حين تيمم كردن واجد الماء بشود و خيال كند كه وقت زيق است. نماز را با تيمم بخواند، اين نه داخل روايات است، چون كه اجزا را از روايات مىگرفتيم. تمامى آنها در صورتى بود كه شخص موقع تيمم كردن آب نداشت. يا متمكن از استعمال آب نبود لمرضه و جرحه. آنها روايات اين جور بودند. و امّا كسى آب دارد، خيال مىكند وقت زيق است. تيمم نكند، وضو و غسل بكند اين مجزى بوده باشد، دليلى بر اين معنا در ما نحن فيه نداريم. اين هم راجع به، يك روايتى هم هست. اگر پيدا بكنم اين روايت را بخوانم. كه شخص آب داشت ولكن يادش رفته بود اين آب. در روايت معتبره است كسى كه همين جور بوده باشد، صلاتش را بايد اعاده بكند. اين روايت طلب شما. مىخوانم روايت معتبره است. حتّى در آن صورتى كه آب دارد خيال زيق نكرده است. معتقد نبوده است كه آب دارد بايد اعاده كند. بعد ملتفت شد بعد از صلاة كه آب داشته است، بايد اعاده كند. وضو گرفته است در حالى كه واجد الماء بوده است. گذشتيم اين را.
بعد ايشان شروع مىكند صاحب العروه قدس الله نفسه الشّريف به مسأله ديگر. و آن مسأله ديگر اين است كه انسان صلاتى را كه با تيمم صحيح خواند. تقييد مىكند در عبارت عروه. صلاتى را كه با تيمم مشروع خوانده است آن صلاة مجزى است. بعد الوقت اعاده نمىخواهد و اگر قبل الوقت واجد الماء شد اعاده نمىخواهد كما تقدم تيمم اگر تيمم صحيح بشود. بعد مىفرمايد بر اين كه الاّ اين كه در بعضى موارد اعاده كردن صلاة بعد از طهارت مائيه آن صلاتى را كه خوانده است، اعاده كردن او يا قضا كردن او در چند مورد مستحب است، شروع مىكند به آن مستحبات ذكر كردن. مىدانيد از ضروريات است كه انسان هر مكلّفى در شبانه روز بيشتر از پنج نماز مكلّف نيست. آنى كه بر بالغين و عاقلين واجب است شايباً ذكراً او انثى حراً او عبداً پنج صلوات است كه صلوات خمس مىگويند. اينها در...واجب است. و فرض اين است كه در آيه مباركه فرموده است اذا قمت من الصّلاة فاغسلوا وجوهكم در آخر فرموده است و ان كنتم مرضا او على سفرٍ او لا مسحت من نساء تا مىفرمايد فلم تجدوا ماءً فتيمموا سعيداً طيّبا. يعنى آن صلاتى را كه واجد الماء متمكن بود. يعنى متمكن از استعمال ماء به قرينه مرضا مكلف بود با وضو و غسل اتيان بكند، فاقد الماء يعنى غير متمكن از استعمال الماء، مكلّف است او را با تيمم اتيان بكند. خداوند متعال صلاة بالتّيمم را يكى از صلوات خمس را داده است نسبت به آن كسى كه غير متمكن من استعمال الماء است. خود اين كافى است در اجزا. هيچ روايتى هم نداشته باشيم، هيچ دليلى هم نداشته باشيم. براى اين كه اگر اين صلاة مجزى نباشد با تيمم صحيح خوانده است صلاتش واجب بوده است. صلاة واجب را با تيمم خوانده است. و مفروض اين است كه او صحيح است. اگر مكلّف بشود به قضا، معنايش اين است كه در شبانه روز بيشتر از پنج نماز را مكلّف نيست. صلاة ديگرى فوت شده است از او قضا مىكند. قضا موضوع فوت است. يا اعاده واجب بشود، در شبانه روز شش نماز به اين واجب مىشود. اين خلاف ضرورت است.
بدان جهت اين قرينه عامّه است اگر در مواردى امرى وارد شد به اعاده صلاة، كه با تيمم خوانده است، او بايد به يكى از دو محل حمل بشود. يا حمل بشود به تيمم در آن محل صحيح نبوده است. صلاتش محكوم به بطلان بود يا بايد حمل بشود كه اعاده مستحب است. از وجوب رفعيت بشود. روى اين قرينه عامّهاى كه ذكر كردهاند. روى على هذا الاساس علاوه بر اين قرينه عامّه نسبت به اين كه صلاتى را كه ايشان خواند، با تيمم اين قضا ندارد، روايات متعددهاى دلالت مىكند بر اين معنا.
يكى از آنها صحيحه حلبى است. روايت اولى است در باب 14. محمد ابن على ابن الحسين باسناده عن عبيد الله ابن على الحلبى. سند صدوق به عبيد الله ابن على الحلبى سند صحيحى است. در مشيخه فقيه فرموده است. از آن صحيحههاى عالى است. آن جا دارد انّه سئل ابا عبد الله(ع) ان الرّجل اذا اجنب و لم يجد الماء آب پيدا نكرد. قال يتيمم بالسّعيد فاذا وجد الماء فاليغتسل و لا يعيد الصّلاة. صلاة را اعاده نكند. اين اعاده معناى لغوى است. هم نفى قضا را مىكند، هم نفى اعاده اصطلاحى را مىكند و مفروض اين است كه يتيمم بالسّعيد تيمم مشروع كرده است. وظيفهاش تيمم بود. او ديگر اعاده ندارد. روايت ديگرى در ما نحن فيه صحيحه زراره است كه خوانديم كه المسافر يطلب الماء در آخرش مىفرمايد فاذا خاف ان يفوته الوقت فاليتيمم و يصلّى فى آخر الوقت فاذا وجد الماء فلا اعاده عليه. قضا ندارد. به آن بيانى كه عرض كردم.
باز دلالت مىكند بر اين صحيحه حلبى اذا لم يجد الرّجل روايت 4 است. اذا لم يجد الرّجل طهوراً طهور پيدا نكرد يعنى طهور اختيارى و كان جنباً فاليتمسّح من الارض. تيمم بكند. و يصلّى. فاذا وجد ماءً فاليغتسل و قد اجزئه صلاته الّتى صلّى آن صلاتى را كه خوانده است مجزى مىشود.
صحيحه عبد الله ابن سنان روايت 7 است. روايات متعدد است. اذا لم يجد الرّجل طهوراً روايت 7 است و كان جنباً فاليمسح من الارض و اليصلّى فاذا وجد ماءً فاليغتسل و قد اجزئه الّتى صلاته الّتى صلّى. اين نسبت به قضا محلّ كلام نيست. و كذا بالنّسبت الى اعاده. اعاده فى الوقت. به تيمم صحيح خوانده است. آن تيمم صحيح مانده است. اعاده ندارد، توضيحش را انشاء الله فردا عرض مىكنم.
|