|
جلسه 1134
* متن
*
بسم الله الرحمن الرحيم.
موضوع درس: خارج فقه بحث طهارت.
شماره نوار: 1134 آ
نام استاد: آيت الله تبريزى.
تاريخ:1375
توسط دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم واحد صوت.
كلام در اين تكّه از عبارت صاحب العروه بود كه فتوا داد تيمم مشروع است از وضو بلكه از غسل كه آن تيمم بدل از وضويى است كه آن وضو رافع حدث نيست. كالتّيمم از وضو تجديدى شخص وضو داشت. بعد از او فاقد الماء شد. اگر آب داشت، مستحب بود تجديد الوضو. الان مىتواند تيمم بكند. يا شخصى متطهر از حدثين است. ولكن غسل مستحبى مثل غسل الجمعه و هكذا غسل توبه، غسل ليلالى القدر اگر آب داشت مىتوانست بكند. مستحب بود. الان كه آب ندارد، تيمم بكند. ولو قبل از تيمم خودش متطهر از حدثين است. عرض كرديم آنى كه ما از روايات و آيه مباركه كه اذا قمت من الصّلاة فاغسلوا تا مىفرمايد فلم تجدوا ماءً فتييمموا اينها را كه فحص كردهايم، مقتضاى اينها اين است كه طهارت قائم مقام غسل و وضو مىشود در طهارت. و جايى كه وضو گرفتن موجب طهارت نباشد مثل وضو در حال دم الحيض يا مثل وضو اعادهاى يا مثل غسل مستحبى كه آن شخص متطهّر من الحدثين است، و متمكن از خود غسل نيست، عوض تيمم بكند، كه تيمم طهارت نمىآورد، اين را از ادلّه استفاده نكردهايم. اين از ادلّه استفاده نمىشود. التّيمم اذا تيمم فقد فعل احد الطّهورين طهور عنوان وضو است. عنوان غسل است بعد الحدث كه طهارت مىآورد. وقتى كه وضو عنوان طهور نبود، چون كه شخص خودش وضو داشت. يا وقتى كه غسل جمعه مىخواست بكند، متطهر از حدثين بود. الان كه غسل را متمكّن نيست التّراب احد الطّهورين معنا ندارد. منطبق نمىشود چون كه غسلش اگر مىكرد طهور نبود. تراب تيمم كه بدل او است، در اين صورت حتّى آن رواياتى كه انّ الله جعل الارض يا جعل التّراب طهوراً كما جعل الماء طهوراً اين روايات غير صورت طهوريّت را نمىگرفت. روى اين اصل مىگفتيم كه در مشروعيت تيمم اشكال است. رجاعاً مىتواند تيمم بكند. ولكن اين مشروعيتش محرز نيست. اگر فرض كرديم شخصى محدث بالاصغر است، و مىتواند وضو بگيرد، ولكن اگر غسل مىكرد، غسلش مجزى از وضو بود. مثل غسل الجمعه كه بنينا كه اغسال مستحبه يا اغسال واجبه مثل غسل مسح الميت، حتّى گفتيم غسل الحيض اينها مقنى از وضو هستند. با اين اغسال واجبه يا مندوبه مشروعه محدث بالاصغر اگر غسل كرد، با او مىتواند نماز بخواند. شخصى محدث بالاصغر بود. ولكن آب براى وضو گرفتن دارد. ولكن نمىتواند غسل كند. از غسل كردن معذور است. يا آب كم است، يا اين كه غسل ضرر دارد به بدنش. ولكن وضو مىتواند بگيرد. و روز جمعه هم هست، محدث بالاصغر است، متمكن از وضو نيست، و متمكن از غسل هم نيست، اين وظيفهاش چيست؟ مىگوييم وظيفهاش تيمم بدل از وضو است. چرا؟ چون كه آيه مباركه اين جور فرمود اذا قمت من الصّلاة فاغسلوا وجوهكم و ايديكم الى المرافق. بعد فرمود و ان كنتم جنباً فالطّهروا و يغتسلوا. غسل بكنيد.
بعد هم فرمود كه و ان كنتم مرضا فلم تجدوا ماءً فتيمموا. اين فلم تجدوا ماءً مكلّف را تقسيم كرد به جنب و غير جنب. فرمود غير جنب وضو بگيرد و جنب غسل بكند. بعد فرمود اگر متمكن از اين غسل و وضو نشديد تيمم بكنيد. يعنى تيمم طهارت است. مفروض اين است كه اين شخص در ما نحن فيه جنب نيست. روز جمعه جنب نيست. غسل جمعه مىخواست اتيان بكند. جنب نيست. ولكن محدث بالاصغر است. و متمكن نيست از وضو گرفتن. چون كه متمكن نيست آيه شريفه مىگويد تيمم از وضو بگيرد. فلم تجدوا ماءً فتيمموا غير جنب وظيفهاش تيمم از وضو است.
بدان جهت در ما نحن فيه اين تيمم قائم مقام اغسال مندوبه بشود، در آن صورتى كه انسان متمكن از غسل مندوب نيست، رجاعاً عيبى ندارد. ولكن با او نمىتواند نماز بخواند. بايد وضو بگيرد در آن صورتى كه واجد الماء است براى وضو، فاقد الماء است براى وضو تيمم بگيرد. تيمم آخر بدلاً عن غسل رجاعاً مانعى ندارد بدلاً عن غسل جمعه. اين هذا كلّه در اين مسأله بود كه صاحب العروه يك زيقى در آيات داده بود كه فرموده بود تيمم لتّحى صلاة در وقتى كه متمكن از وضو لتّحى لصّلاة نيست مشروع است وضو ولكن تيمم مشروع نيست. اين را حذف كرديم. گفتيم تيمم هم مشروع است. ديگرى مىگفت بر اين كه در آن مواردى كه شخص وضو مىگرفت للكون على الطّهاره متمكن از وضو نشود تيمم بگيرد محلّ اشكال است. گفتيم محلّ اشكال نيست. و امّا آن دو موردى كه فتوا داد. گفت تيمم از وضويى كه طهور نيست، مشروع است عند فقد الماء و تيمم از غسلى كه طهور نيست، مشروع است يعنى غسل مستحبى مشروع است عند فقد الماء. گفتيم نه اينها ثابت نشده است.
بعد ايشان مسأله ديگرى را شروع مىكند كه اين مسأله هم مسأله مهمّهاى است در باب تيمم. ايشان مىفرمايد كسى كه جنب است و فاقد الماء است وظيفهاش غسل جنابت كردن است براى صلاة و طواف و اينها. اگر معذور بوده باشد از غسل كردن، عذرى داشته باشد از غسل كردن، مريض است. مجروح است بدنش. يا فرض كنيد اصلاً آبى ندارد. در اين موارد كه تيمم مىكند، با آن تيمم مىتواند نماز بخواند. حكم اين تيمم حكم غسل جنابت است. چه جورى كه غسل جنابت بعد از او يا قبل از او وضويى نيست بلكه مشروعيّت ندارد كما تقدّم يعنى استحباب هم ندارد در باب غسل الجنابت گذشت، تيممش هم همين جور است. وقتى كه جنب فاقد الماء بود براى اغسال، وقتى كه اين جور بود تيمم مىكند بدلاً عن الغسل. اگر متمكن از وضو است نه وضويش مشروع نيست. اگر متمكن از وضو نيست، يك تيمم آخر بدلاً عن الوضو مشروع نيست. چه جورى كه غسل جنابت وضو ندارد، تيمم بدل از غسل جنابت هم وضو ندارد. چه جورى كه غسل الجنابه به مجرّده كافى است در دخول در صلاة و نحو الصّلاة، تيمم بدل از غسل هم كافى است. اين جهت جاى شبهه و كلامى نيست. چون كه آيه مباركه دلالت مىكند بر اين كه و ان كنتم جنباً فاطّهروا، بعد هم مىفرمايد فلم تجدوا ماءً فتيمموا. كه گفتيم كه بدليت عنوان قصدى است در تيمم. سابقاً بحثش گذشت. در جايى كه مكلّف به وضو است نمىتواند وضو بگيرد. تيمم بدل از وضو مىشود. در جايى كه مكلّف به غسل است، مثل الجنب نمىتواند غسل بگيرد، تيمم بدل از غسل مىكند. اين بدليت عنوان قصدى است. بدان جهت در روايات فرمود تيممى كه بدل از غسل است و تييمى كه بدل از وضو است دو تا تيمم شمرد اين را. دوئيتش به عنوان قصدى است. آيه شريفه مىگويد وقتى كه آب پيدا نكرد شخص جنب، تيمم مىكند بدل از غسل ديگر. يك تيمم مىخواهد. علاوه بر اين روايات متعددهاى داريم كه آن روايات متعدده دلالت مىكند بر اين كه تيمم تنها مثل الغسل در وقتى كه متمكن از غسل نيست، تيمم تنها كافى است.
در باب 24 از ابواب التّيمم، روايت 4 است. و باسناد الشّيخ عن الحسين ابن سعيد از كتاب حسين ابن سعيد اهوازى نقل مىكند. عن فضاله، فضالة ابن ايّوب عن العلاء ابن رضين عن محمد ابن مسلم، عن احدهما(ع). روايت از آن صحيحههاى عالى است. فى رجلٍ اجنب فى سفرٍ. مردى جنب است در سفرى و معه قدر ما يتوضء به. آن قدر آب دارد كه مىتواند وضو بگيرد. قال يتيمم و لا يتوضء. تيمم بكند آب ندارد. بدل از غسل جنابه و وضو هم نگيرد. يتيمم و لا يتوضء. اگر با غسل جنابت در صورتى كه انسان نمىتواند غسل جنابت را اتيان كند، با تيمم وضو لازم بود عند عدم تمكن من الوضو تيمم ديگر بدل از وضو واجب بود، در اين روايات تيمم اشاره مىشد تنبيه مىشد به اين. نه اين كه امام مىفرمود يتيمم و لا يتوضء. وضو نگيرد. يعنى با آن تيمم نمازش را بخواند. و هكذا در صحيحه عبيد الله ابن على حلبى است. روايت اولى است. محمد ابن على ابن الحسين كه صدوق است. باسناده عن عبيد الله على الحلبى سند صدوق كما اين كه در مشيخه فقيه است به عبيد الله على الحلبى صحيح است. روايات كثيرهاى هم دارد صدوق عليه الرّحمه از اين عبيد الله على حلبى، انّه سئل ابا عبد الله (ع) ان الرّجل يجنب. آن مردى جنب مىشود. و معه قدر ما يكفيه من الماء. به مقدارى است كه آب دارد للوضو و معه قدر ما يكفيه من الماء للوضو لصّلاة. ايتوضء بالماء او يتيمم؟ قال لا. بايد تيمم بكند. يعنى وضو به دردش نمىخورد. اگر وضو واجب بود مىفرمود يتوضء و يتيمم. پس اين معنا اين جهت در مقام در مسأله محلّ بحث نيست. عمده نيست. از واضحات فقه است. و كلام در جهت ثانيه است. جهاتى را بحث خواهيم كرد. جهت ثانيه اين است كه بر مكلّف در صلاتش واجب است هم وضو و هم غسل. در مكلّف واجب است در صلاتش هم بايد بر صلاة طهور صلاتى وضو بگيرد، و هم غسل كند. مثل فرض كنيد زن مستحاضه متوسّطه كه مشهور كثيره را هم همين جور مىگويند. ولكن ما در متوسّطه ملتزم شديم كه هم بايد غسل كند براى فجرش و هم وضو بگيرد. هر دو تا را بايد اتيان كند. و به قول صاحب العروه و اكثر الاصحاب در ساير موجبات غسل كه جنابت نيست او. مثل مسح الميت، مثل حدث الحيض و نفاس و امثال ذالك، كه در آن اغسال واجبه صاحب العروه و جماعتى ملتزم شد فقط با غسل تنها نمىشود نماز را خواند در ساير الاغسال. بايد با ساير الاغسال وضو هم بگيرد. بناعاً على مسلك انّ الغسل لا يقنى ان الوضو. بنا بر اين مسلك كه مسلك صاحب العروه و جماعت كثيرهاى از فقها است، كه ساير الاغسال با غسل وضو مىخواهد. الان اين شخص آمديم نمىتواند ساير الغسل را موجود كند. زنى است كه نمىتواند غسل بكند در ما نحن فيه نمىتواند غسل بكند. ايشان مىفرمايد در عروه بدل از غسل تيمم مىكند. اگر متمكن از وضو است، وضو مىگيرد. چون كه متمكن از وضو است. وظيفهاش دو شىء بود. يكى غسل، يكى وضو. غسل را نمىتواند تيمم مىكند. وضو را مىتواند، وضو را اتيان مىكند. اگر از وضو هم متمكن نيست، تيمم ديگر مىكند. يك تيمم بدل از وضو، يك تيمم بدل از غسل. وظيفهاش دو تا تيمم مىشود.
اين حرفى است كه صاحب العروه قدس الله نفسه الشّريف در ما نحن فيه ذكر كرده است. خب كلام در اين است كه چرا دو تا تيمم بگيرد؟ يك تيمم بگيرد بدل از غسل و بدل از وضو. چرا دو تا تيمم بگيرد؟ فرمود اگر مىتواند وضو بگيرد، بايد با آن تيمم غسلى وضو بگيرد. و امّا اگر نمىتواند يك تيمم ديگر بكند. خب اين جا جاى سؤال است كه خب يك تيمم مىكند. هم بدل از وضو و هم بدل از غسل. چرا نتواند اين را بكند؟ در صورتى كه انسان موجب الغسل داشته باشد، موجب الغسل موجب مىشود كه غسل واجب بشود. و بما اين كه اين موجب الغسل جنابت نيست، موجب مىشود برايش وضو هم لازم بشود. هر كدام منتقل به بدلش مىشود. آن موجب الغسل موجب مىشود كه اگر غسل را نتواند تيمم بدل از او بكند و آن موجب مىشود اگر متمكن نشد از وضو، تيمم بدل از وضو بكند. اين بحث داخل بحثى است كه در اصول منقّه است كه تداخل در انتصال خلاف القاعده است. شارع در صلاة مستحاضه متوسّطه دو چيز را قيد قرار داده است. غسل و الوضو. بنا بر اين كه ساير الاغسال مقنى از وضو نباشد دو شىء را قيد قرار داده است. صلاتى كه حايض بعد النّگاه عن الدّم مكلّف است او را اتيان بكند، مقيّد است به غسل و هكذا به وضو. دو تا قيد دارد. و شارع براى هر دو قيد بدل تعيين كرده است كه تيمم بدل از غسل در صورتى كه نتواند غسل بكند. و تيمم بدل از وضو در صورتى كه نتواند براى صلاتش وضو بگيرد. اين جا دو تا قيد را شارع قرار داده است. اين دو تا قيد را به يك انتصال مىشود موجود كرد، اين احتياج به دليل دارد. ما آن مقدارى كه از ادلّه فهميديم، يك تيممى داريم بدل از غسل و يك تيممى داريم بدل از وضو. بدان جهت يك تيممى كه مجمع العنوانين بشود، اين در ادلّه نبود. اين را مىگويند تداخل در مقام انتصال. در مثل اغسال كه شخص هم جنب است و هم مسح ميت كرده است، هم زن حايض بوده است و حيضش تمام شده است. بايد غسل بكند. آن جا گفتيم صحيحه زراره اذا اجتمع حقوقٌ يجزيك غسلٌ واحد. و امّا در ما نحن فيه در تيمم صحيحه زراره يا غير صحيحه زراره تيمم ندارد. چون كه ندارد، خصوصاً در وضو آن جا اغسال بود. اين جا يكى وضو و يكى غسل است. و هر كدام يك بدل مستقل دارد. تداخل احتياج به دليل دارد. چون كه دليلى بر ما نحن فيه نيست، بدان جهت در ما نحن فيه بايد دو تا تيمم بكند. اين جهت ثانيه اين قسمتش واضح است.
انّما الكلام در صورتى است كه بنا گذاشتيم كه اغسال واجبه غير از غسل مستحاضه متوسّطه ساير اغسال واجبه آنها مقنى از وضو هستند. آن روايت صحيحه كه بود اىّ غسلٍ عنقا من الوضو گفتيم او حكومت دارد. مىگويد بر اين كه هر جا كه غسل مشروع شد و اتيان كردنش بر مكلّف واجب شد يا راجح مستحب شد، احتياجى به وضو ندارد. اىّ وضوءٍ عناق من الغسل. رواياتى هم داشتيم اگر يادتان بوده باشد. كلّ غسلٍ معهه وضوءٌ قبله او بعده در بعضى روايات بود. در بعضى روايات قبله بود، گفتيم مقتضاى جمع عرفى چه مىشود؟ حمل امر به وضو را به استحباب كرديم. بدان جهت گفتيم ساير اغسال مثل غسل جنابت نيست. در غسل جنابت وضو غير مشروع است از شخصى كه بايد غسل جنابت بكند. امّا در ساير اغسال به او وضو مشروع است. مستحب است. قبله او بعده. ولكن مقنى است غسلش از وضو مقنى است. احتياجى به وضو ندارد. مستحب است. كلام اين است كه كسى اين مسلك را ملتزم شد كه ما ملتزم شدهايم. در اين صورت اين شخص مسح ميت كرده بود. آب نمىتوانست. از غسل معذور بود. تيمم كرد از غسل مسح ميت. آيا اين تيممش هم حكم غسلش را دارد؟ چه جورى كه غسل مىكرد مقنى از وضو بود، الان هم كه تيمم بدل از غسل كرد، اين هم مقنى از وضو است؟ چون كه تيمم بدل آن غسل است يا اين مقنى از وضو نيست. مقنى از وضو نباشد چه مىشود؟ معنايش اين است كه اگر آب دارد كه از غسل معذور است. آب دارد بر وضو از وضو معذور نيست، وضو مىگيرد. با اين تيمم بدل از غسل مسح ميت. اگر نه آب هم ندارد بر وضو يك تيمم ديگر مىگيرد. اين غسل است كه مقنى است. ولكن تيمم بدل از غسل اين غسل مجزى نيست از وضو. بعضى اصحابنا و بعضى از اصحاب ما قدس الله اسرارهم اختيار كردهاند كه تيمم مجزى نيست. غسلى كه مقنى بود، تيممش مقنى نيست. با تيمم بايد وضو بگيرد يا اگر متمكن نيست از وضو، تيمم بكند. چرا؟ فرمودهاند اينها آنى كه در روايت در خطاب شرعى موضوع اقنا از وضو است، آن غسل است. اىّ غسلٍ عنقا من الوضو. اىّ وضوءٍ عنقا من الغسل. غسل را فرموده است كه عنقا از وضو است. و لزومى نيست كه عنقا طهارت بياورد مثل بيشتر از غسل. يعنى وقتى كه غسل كرد اين مجزى است. اين اقنا مترتّب بر غسل شده است و سابقاً گفتيم فرق است ما بين غسل و تيمم. غسل رفع حدث مىكند مطلقا. جنب وقتى كه غسل كرد، جنابتش مرتفع مىشود مطلقاً. مگر اين كه موجب ديگرى بعد موجود بشود. اگر فرض كنيد حايض بعد النّگاه غسل كرد، اين غسلش موجب مىشود حدث حيض مرتفع مىشود الاّ ان يحدث بعد ذالك حيضاً آخر. و هكذا و هكذا. مسح ميت كه كرد، غسل كرد، حدث مسح الميتى مرتفع مىشود الاّ ان يمسح ميتاً آخر. اين جور است ديگر. رافعيّت غسل، رافعيّت مطلقه است. به خلاف رافعيّت تيمم. رافعيّت تيمم حدث جنابت را، يا حدث مسح ميت را يا حدث الحيض را مادام است. ما لم يحدث او يجد ماءً. مادامى كه متمكن نشده است از آب رافع شده است. ولكن مطلقه نيست. و چون كه امام(ع) در خطاب شرعى اين اقنا را بر غسل بار كرده است نه در طهارت مائيه. اين را بر عنوان غسل كرده است. احتمال خصوصيت در ما نحن فيه هست كه اين خصوصيت را كه اشراه كردم رافعيتش مطلقه است اين موجب بشود كه شارع حكم به اقنا كرده است.
روى اين اساس در تيمم فقيه لنگ مىماند. مىگويد نه مقتضى القاعدهاى كه بايد به او عمل بشود. مقتضى القاعده عبارت از اين است كه اگر محدث بالحدث اصغر بود بايد وضو بگيرد، با اين تيمم يا تيمم آخر بكند اگر وضو نمىتواند بگيرد. و اگر حدث اصغرى نداشته باشد، گفتهاند يك تيمم كافى است بدل از غسل. چون كه محدث به حدث اصغر نيست. اين كلامى است كه جملهاى از فهول از اصحاب ما ملتزم شدهاند و اين جور گفتهاند كه تيمم مجزى نيست. لنا در ما نحن فيه مناقشهاى است شايد قبول بشود اين مناقشه به نظر فاطر ما رسيده است. مىگوييم كه آقا اگر اين شخص كه مسح ميت كرده است، غسل مىكرد، آن وضويى كه بعد از غسل مىكرد، وضو مستحبى بود ديگر. وضو مستحبى بود. رافع حدث بود؟ رافع حدث كه نبود. غسل برده بود حدث را. اين شخصى كه بنا بر مسلك اقنا است. بنا بر مسلك اقنا كسى كه غسل مىكرد، حدثش را غسل برمىداشت. وضويى كه بعد مىگيرد، وضو رافع حدث نبود. مثل الوضو اعاده وضو تجديدى بود كه مور بود يا مثل غسل مستحبى از متطهر من الحدثين بود كه مجرّد استحباب را داشت. وقتى كه اين شخص تيمم كرد، بدل از غسل بايد چه كار بكند؟ تيمم ثانى را بدل از وضو بايد بگيرد ديگر. وقتى كه تيمم ثانى را بدل از وضو مىگيرد، مبدل وضو طهور است كه تيمم هم طهارت بياورد يا مبدل وضو غير طهور است؟ مثل وضو تجديدى است؟ لابد بايد جواب بفرمايند كه مثل وضو تجديدى است. وجوبى ندارد. خب مىگوييم وقتى كه اين جور شد، اين جور تيمم مشروعيتش ثابت نشده است. مشروعيت تيمم از وضو طهورى ثابت شده است. و اين وضو در ما نحن فيه بنا بر مسلك اقنا وضو طهورى نيست. خب شما بفرماييد كه وضو قبل از غسل، وضو قبل از غسل انسان در ساير الاغسال قبل از اين كه ميت را غسل مسح ميت بكند وضو بگيرد. مستحب است ديگر. مىگويند آن وضو چه چيز را برمىدارد؟ حدث اصغر را برمىدارد. آن وقتى كه بعد غسل كرد، آن هم حدث اكبر را كه مسح ميت است برمىدارد. مىگوييم اين حرف درست نيست. سابقاً گفتيم. چون كه مسلك ما اين شد. از روايات نواقض الوضو استفاده كرديم كه هر حدثى وضو را باطل مىكند. چون كه امام(ع) در آن صحيحه بود يا موثّقه سماعه بود كه در آن جا پرسيد از امام(ع) كه نوم چه جور است؟ وضو را باطل مىكند يا نه؟ امام فرمود كه وضو را باطل مىكند فانّ النّوم حدثٌ. او دلالت كرد كه هر حدثى مبطل وضو است. مسح الميت حدث است ديگر. بدان جهت غسل مىكنند. احتياج به رافع دارد. متسالمٌ عليه عند الكل است. اين وضو را باطل مىكند. اين را مىدانيد. اين وضو گرفتن در حالى كه انسان ناقض الوضو موجود است، آن وضو صحيح نمىشود. يعنى آن وقتى كه نشسته است بول مىكند، هم بول مىكند و هم وضو مىگيرد. آن وضو باطل است. چون كه در حال وضو حدث است. وضو بايد بعد الحدث واقع بشود. اگر غسل نكند قبلاً كه وضو مىگيرد آن وضو رافع حدث نيست. چون كه حدث مسح ميت باقى است. آن وضو رافع حدث نمىتواند بشود. آن وضو مىشود مستحب. مثل آن وضو زن حايض مىشود كه در حال حيض وضو گرفتنش مستحب است. و بدان جهت به نظر قاصر فاطر ما قبل از غسل هم تيمم بكند، اين تيمم رافع حدث اصغر نمىشود. چون كه وضويش رافع حدث اصغر نبود. اين هم رافع نمىشود. پس اين مىشود وضو مجرّد مستحب. بدان جهت تيمم هم قائم مقام اين نمىشود. و اصحاب هم نگفتهاند كه در وقتى كه تيمم مىكند بدل از وضو قبل از غسل آن تيمم را بكند. كسى هم نگفته است اين را.
سرّش هم واضح است كه گفتم. حدث را رفع نمىكند اين وضو. وضو مستحب است، با غسل ديگر، امتياز دارد اغسال ديگر با غسل جنابت كه آن جا مشروع نيست. استحباب ندارد. در اينها مستحب است. بدان جهت به نظر قاصر فاطر ما مقتضا اين بيان اين است كه تيممى كه هست در ما نحن فيه بدل از غسل كافى است. چه جورى كه خود غسلش كافى بود و احتياج به وضو نداشت، تيممش هم بدل از او كافى است، ولكن احتياط همين جور است. ما هم رفعيّت نكرديم. چون كه لازم نيست انسان جايى كه ديگران فرمودهاند مطابق احتياط بوده باشد تغيير بدهد.
سؤال؟ وجه احتياط اين است كه خب حكم تعبّدى است. شايد بگويد شارع، سؤال؟ دليل اگر بخواهد فتوا مىشود. احتياط احتمال است كه احتمال اين كه در واقع اين جور بوده باشد، مسلك ما هم همين جور است. آن جاهايى كه فتوايى كه ديگران فرمودهاند اشخاص اجلاّ فرمودهاند مطابق با احتياط بشود، نوعاً عوض نمىكنيم. همين جور مىگذاريم او را. چرا؟ چون كه بر فقيه فتوا دادن واجب نيست. مردم را به خلاف واقع انداخت جايز نيست. وقتى كه فتواى او مطابق با احتياط است، مىگذاريم همين جور مىماند. در بعضى جاها. در بعضى جاها تغيير مىدهيم به حسب خصوصياتى كه مانده است.
سؤال؟ نه. حدثى كه در اثنا وضو بوده است. چون كه خب رافع نيامده است ديگر. حدث موجود است. رافع غسل است. مسح الحدث مسح ميت. بدان جهت مثل اين كه زن وضو مىگيرد، يا غسل مىكند. در حال غسلش هم حيضش هم مىآيد. غسل حيض مىكند. گفتيم غسلش باطل است ديگر. چون كه حدث دارد. در ما نحن فيه هم همين جور است. بدان جهت در ما نحن فيه اين مطابق با احتياط است. و ترك نشود. ولكن ميزان علمىاش اين بود كه ذكر كرديم. آن وقت مىماند كلام در يك جهت ديگرى كه آن جهت ديگر هم مهم است مثل جهت ثانيه. و آن جهت ديگر اين است كه مكلّف به او اغسال متعدده واجب است. مثلاً فرض كنيد كه زنى است كه هم از حيض خلاص شده است، هم غسل جنابت دارد، هم مسح ميتى كرده است. سه تا غسل بر گردنش هست. غسل الجنابه و غسل الحيض و غسل مسح ميت. آب ندارد غسل بكند. چند تا تيمم بكند؟ سه تا تيمم بكند يكى بدل از غسل جنابه، يكى بدل از غسل الحيض، يكى بدل از غسل مسح ميت يا يك تيمم كافى است مثل اغسال است؟ چه جور اگر يك غسل مىكرد، همهاش كافى بود، اين جا هم يك تيمم بكند كافى است. اين جور فرمودهاند. بيشتر از آنهايى كه بهتر از ماها بودند. فرمودهاند در اين كه در اغسال دو تا مسلك است كه سابقاً گفته بوديم. يك مسلك اين است كه موجبات غسل مثل موجبات وضو است. چه جورى كه بول خروج ريح يا فرض كنيد نوم اينها متعدد هستند ولكن مسببشان شىء واحد است. وضو حقيقت واحده دارد. فرمودهاند اگر ملتزم شديم كه در غسل هم در اغسال هم همين جور است. مسح ميت يا جنابت يا فرض كنيد حدث حيض اينها موجب هستند غسل يك طبيعت دارد مثل الوضو. چه جورى كه در وضو لازم نيست انسان هم بول كرده است، هم ريح خارج شده است و هم خوابيده است. لازم نيست سه تا وضو بكند. يك وضو كافى است. چون كه يك وضو بيشتر نمىخواهد. وضو يك حقيقت دارد. اگر گفتيم اين اغسال هم يك حقيقت دارد. اين جور گفتيم پس با اين سه تا فرض كه هم جنب است، هم حدث حيض دارد، هم مسح ميت كرده است يك غسل واجب مىشود. مثل يك وضو واجب شدن كه اسمش را تداخل در اسباب مىگويند در اصول كه در ما نحن فيه هر كدام موضوع هستند براى صرف الوجود. اينها موضوع هستند. بول موجب مىشود صرف وجود وضو واجب بشود. بدان جهت بعد بخوابد، خوابيدن بعدى اثر ندارد. بخوابد يا نخوابد. وضو واجب شده است صرف الوجودش. يك وضو هم كافى است. در غسل هم اگر گفتيم كه اين جور است كه سابقاً در اوايل بحث الطّهاره اختيار كرده بوديم اين را، يك تيمم كافى است. چون كه يك غسل بيشتر واجب نيست. اينها مثل موجبات وضو هستند. الان يك غسل را نمىتواند يك تيمم مىكند.
و امّا اگر گفتيم آنى را كه در اخير بنا گذاشتيم و از آن مبناى اوليهاى كرديم. گفتيم اغسال انواع هستند و اين غسل الحيض غير غسل الجنابت است. غسل مسح الميت غير غسل جنابت است. اينها انواع هستند. و سابقاً هم گفتيم در جايى كه چند فعل در كيفيت يكى بشود و آنها را شارع چند فعل حساب بكند، لازمهاش اين است كه تعدد آنها بالقصد مىشود. صلاة النّافله فجر با خود صلاة صبح هر دو دو ركعت است. كم و زيادى ندارد. يكى را شارع صلاة الفجر اعتبار كرده است، يكى را نافلة الفجر. در روايتى كه دارد من قدّم نافلة على فريضةٍ بايد اينها دو حقيقت بشود كه يكى مقدم بشود. گفتيم در اين موارد تعدد به قصد عنوانى مىشود. به عنوان اين كه من صلاة صبح مىخوانم اين مىشود صلاة صبح. به عنوان اين كه صلاة نافله صبح مىخوانم مىشود صلاة نافله. اين جا هم تمام اغسال در صورت يكى هستند در كيفيت. اين غسل حيض مىشود به قصد غسل الحيض. آن غسل استحاضه مىشود به قصد غسل استحاضه. آن غسل مسح ميت مىشود به قصد غسل مسح ميت. تعددشان معنا به اين مىشود. اگر اين مسلك را اختيار كرديم كما اين كه همين جور است. ما اختيار كرديم اخيراً. چرا اين را اختيار كرديم و از مسلك سابقى رفعيت كرديم، عمدهاش موثقه عمار بود. در موثقه عمار از امام(ع) سؤال كرد زنى كه جنب است و مىخواهد غسل جنابت بكند. در همان مغتسل كه مىخواست غسل جنابت بكند، حيضش آمد. مىتواند غسل جنابتش را بكند، امام فرمود بله مىتواند. از او استفاده كرديم كه اينها يك حقيقت نيستند. و الاّ اگر مثل وضو مىشوند انسان موقع بول كردن وضو بگيرد. آن وضو اثرى ندارد. اگر بنا بود مثل الوضو بود، امام نمىفرمود كه غسل جنابتش را عيبى ندارد. تمام بكند. از آن استفاده كرديم كه اينها حقايق است. در صحيحه زراره هم اذا اجتمع عليك حقوقٌ. حقوق را جمع آورده است. حقّ شرعى عنوان اغسال است. اينها اگر جمع شدند در تو يجزيك غسلٌ واحد. آن وقت يك غسل كافى مىشود. الان نمىتواند غسل بكند. تداخل در مسببات است باب اغسال. باب وضو تداخل در اسباب است، باب غسل تداخل در مسببات است. بنا بر اين كه حقايق هستند. در غسل اگر تداخل دليل دارد. امّا در تيممش هم تداخل است. مىشود اين را ملتزم شد؟ انشاء الله فردا.
|