جلسه 165
* متن
*
بسم الله الرحمن الرحيم.
موضوع درس: درس خارج فقه بحث نجاسات
شماره نوار:165آ
نام استاد: آية الله تبريزى
تهيه شده در سال 1365 ه.ش
توسط دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم واحد صوت.
اعوذ بالله من الشيطان الرجيم. بسم الله الرحمن الرحيم.
سيد قدس الله سره در عروه اينجور مىفرمايد، مىفرمايد الدم من الانسان و كل حيوانى كه كل ما له نفس سائله، الدم از انسان يا غير انسان از ساير الحيوانات كه آنها نفس سائله دارند نجسٌ بلا فرق ما بين اين كه آن نفس سائله حيوان صغير بوده باشد يا فرض كنيد كبير بوده باشد. و بلا فرق ما بين اين كه آن دم، از حيوان كه نفس سائله دارد قليل بوده باشد، كم بوده باشد ولو قطرهاى ولو رأس ابرهاى يا كثير بوده باشد و زياد بوده باشد. اين دم از اعيان نجسه است. عرض مىكنم در ما نحن فيه اين معنا كه دم از اعيان نجس است از انسان و حيوانى كه ذى نفس است، فى الجملهاش اين ما لا شبهة فيه و لا ريب فيه. علماى اسلام اتفاق بر اين دارند و مسلمين متفق عليه است كه دم از انسان و حيوان ذى نفس فى الجمله نجس است. فى الجمله مىشود گفت كه از ضروريات دين است. نجاست الدم از انسان و از غير الانسان كه از ساير الحيوانات فى الجمله از اعيان نجسه است اين از اعيان نجسه است اين ضروريات دين است. بدان جهت، حاجتى در مقام نيست كه ما استشهاد بكنيم به اصل نجاست الدم، دليل بياوريم از روايات. اين از مسلمات و ضروريات است، احتياجى به استدلال ندارد.
و رواياتى هم كه انشاء الله مرور بر شما خواهد كرد مىبينيد كه آن روايات دلالت دارند كه دم از اعيان نجسه است. منتهى فى الجمله. كلام در ما نحن فيه آنى كه مهم است در دو مقام بايد بحث بشود، در دو جهت. صحّت اولى اين است آيا ما در ادله يك عمومى و يك اطلاقى داريم كه دلالت كند الدم من الانسان و من ساير الحيوان، الدم به اطلاقه محكوم به نجاست است. در ادله ما يك عمومى و يك اطلاقى داريم كه دلالت كند الدم نجس، مفادش اين بوده باشد. دم على الاطلاق او كل دم نجس. تا در مواردى كه ما شبهه مىشود كه اين دم نجس است يا نه؟ دليل خاصى نداشته باشيم در آن مورد، به آن عموم تمسك كنيم. و به آن اطلاق تمسك كنيم و بگوييم مقتضاى اين عموم يا مقتضاى اين اطلاق نجاست اين دم است. آيا اينجور عموم اطلاقى داريم؟ يا نداريم؟ كه در مواردى كه شك مىشود، دليل خاص به نجاست او نداريم و به طهارت او نداريم شك مىشود كه نجس است يا نه؟ به آن عموم
تمسك كنيم، به آن اطلاق يا نه؟ مثلا من باب مثال كه ذهنتان يك خرده روشنتر بشود، اين قطره دمى كه در تخم مرغ پيدا مىشود يا غير تخم مرغ پيدا مىشود آيا ما يك عمومى و اطلاقى داريم در ادله نجاست الدم كه در اين موارد تمسك به آن عموم اطلاق بكنيم؟ بگوييم اين دم هم نجس است. يا اين كه نه در نجاست اين عموم و اطلاق را نداريم. درست متوجه باشيد در نجاست، نه در حرمت اكل. در نجاست ما يك عموم اطلاقى داريم كه تمسك بكنيم به آن عموم اطلاق و بگوييم اين دم هم نجس است. كلام يكى دراين جهت واقع مىشود. جهت ثانيه اين است كه بعضى الدما محكوم به طهارت هستند. آيا آن مواردى كه دماء محكوم به طهارت هستند آن كدام دماء است كه حكم به طهارت مىشود؟ اين هم جهت ثانيه است. مىدانيم اگر در جهت اولى ما عموم و اطلاقى پيدا كنيم، در نجاست الدم، التزام به طهارت دمى در جهت ثانيه، او احتياج به دليل دارد. چون كه اطلاق عموم در جهت اولى اقتضا كرده است هر دمى نجس است. در جهت ثانيه ما اگر ملتزم بشويم فلان دم طاهر است بايد دليل اقامه كنيم بر طهارت او. تا رفعيت از عموم بكنيم و از اطلاق بكنيم. به خلاف اين كه در جهت اولى اگر عمومى و اطلاقى ثابت نشد كه كل دم محكوم به نجاست است اين عموم و اطلاق ثابت نشد، در جهت ثانيه التزام به طهارت مقتض الاصل است. بدان جهت به اصل تمسك مىكنيم در موارد مشكوكه و حكم مىكنيم آن دم طاهر است. يك نظرى قبل از اين كه شروع كلام بشود در كلمات الفقها يك نظرى، يعنى شروع بشود در جهت اولى يك نظرى در كلمات فقها بكنيم.
در كلمات فقها آنى كه ايشان در اين مسئله ذكر فرموده است به ضميمه آن حرفى كه بعد خواهد فرمود، دم متخلف در اين حيوان پاك است در حيوانى كه ذبيح است، حيوان مذبوح، آن دمى كه در حيوان مذبوح است و متخلف است پاك است، و خواهد فرمود بر اين كه دم از حيوانى كه نفس سائله ندارد پاك است اگر آن را هم ملزم به عبارت عروه بكنيم كه در ما نحن فيه هست مىشود از كلمات فقها دعوا كرد كه از كلمات فقها كانّ ظاهر اين است كه اين از كلمات تمام فقها كه متعرض شدهاند به نجاست الدم از كلمات آنها استفاده مىشود. چه جور استفاده مىشود؟ عبارات فقها در اين مسئله ولو به حسب ظاهر مختلف است، چون كه بعضى از فقها فرمودهاند كه الدم، الدم من الانسان يا حيوانى كه فرض بفرماييد ذى النفس است اين دم نجس است. اينجور فرمودهاند. و بعضىها گفتهاند آن دمى كه از حيوان ذات العروق، حيوانى كه ذات العروق هست دم او محكوم به نجاست است. حيوان ذات العروق با آن حيوان ذى النفس اينها مراد يكى است. مختلف نيست. آنى كه عِرق دارد و از عِرقش دم خارج مىشود به قوّتٍ آن همان
حيوانى است كه دم سائله دارد. بعضى از فقها اينجور فرمودهاند، دم ذى النفس. بعضىها فرمودهاند حيوان ذات العروق. بعضىها اينجور فرمودهاند، الدم المصفوح نجس. دم از انسان و از حيوان مصفوح اين دم نجس است. تعبير به مصفوح كردهاند. بعضىها هم اينجور تعبير كردهاند. مراد از مصفوح، انسان تدبّر بكند در كلمات فقها در مىيابد كه مراد اينها از دم مصفوح مقابل دم متخلف در ذبيحه مقابل دمى است كه متخلف در ذبيحه است و باقى در عروق است، مراد مقابل او است. و مقابل آن حيوانى است كه دم او دم سائله ندارد. آن دم نمىريزد، دِفع ندارد، قوت ندارد. مقابل او است مرادشان از دم مصفوح. چرا مرادشان اين است؟ چونكه همين فقها كه فرمودهاند دم مصفوح نجس است، اينها بعد متعرض اين دو مطلب شدهاند كه و اما دم المتخلف فى الذبيحه و دمى كه در حيوان غير ذى النفس است اينها پاك هستند. اين كه مقابل مصفوح اين دو تا را ذكر كردهاند اين دليل بر اين است كه مرادشان از مصفوح نه آن دمى است كه از آن رگهاى حيوان عند الذبح خارج مىشود و مىريزد بيرون، آن نيست. مراد از دم مصفوح اين است كه متخلف در ذبيحه و هكذا فرض بفرماييد دم غير ذى النفس نبوده باشد و يك شاهد ديگر هم ذكر كنيم كه شخص متدبر پيدا مىكند كه مراد فقها اين است، اين فقها متعرض شدهاند به رواياتى كه وارد شده است آن روايات در دمى كه خارج مىشود آن دم، اين حك الجسد. انسان جسدش را خارش مىدهد دم خارج مىشود. روايتى كه وارد شده است رواياتى كه وارد شده است در دم الجروح و البروح. دماء جروح و بروح. كه صاحب القره و الجرح دمش معفوا عنه است، مادامى كه خوب نشده است. و قرهش خوب نشده است و هكذا اينها ذكر كردهاند رواياتى را كه در دم الاحيض و الاستحاضة و النفاس وارد است. روايتى كه در دم الرأف وارد است. و روايتى كه وارد است انسان دستش را در بينى مىكند خون خشك درمىآيد اين روايات را نقل كردهاند.
كسى فرض كنيد سالولش را مىكشند، خون درمىآيد. يا قطعهاى جُرحش را، لحمى كه در جرح است. آن لحم را مىكند خون در مىآيد اين روايات را متعرض شدهاند. هيچ نگفتهاند كه اين روايات به مدلول اينها كه ظاهرش نجاست اين دماء است ظاهر اين روايات على ما سيعطى هيچ كدام نگفتهاند كه به اين روايات را توجيح كنند كه اين روايات را نمىشود عمل كرد، چون كه اينها دم مصفوح نيستند. از رگ خارج نشدهاند. چونكه اينها را كه گفتيم هيچ كدام از اين اوداج خارج نشدهاند كه اين دم ذبح هست دم مصفوح به آن معنى نيستند اينها. پس معلوم مىشود اين كه اين روايات را رد نكردهاند، توجيح نكردهاند با وجود اين كه گفتهاند دم نجس، دم مصفوح است اين
شاهد قطعى است كه مراد اينها از دم مصفوح مقابل دم متخلف در دم ذبيحه و مقابل آن دمى است كه در مقابل حيوان غير ذى النفس است. نه مراد از دم مصفوح آنى است كه مثلا از رگ خارج بشود. چونكه اين دما هم كه گفتيم اينها بالاخره اينها هم از رگ خارج مىشوند، رگها، رگهاى رقيقهاى هستند. غير از آن شاهرگها است كه عند ذبح الانسان خون مىپرد بيرون بالاخره خون در عروق است. كانّ اينها هم دمى هستند، مصفوح هستند و مسبوب هستند. در مقابل آن دمى مىماند كه در عروق هستند كه دم متخلف مىگويند در ذبيح و دم در حيوانى مىگويند كه اصلا نفس سائله ندارد. ذات عروق نيست. مرادشان اين است.
بدان جهت، فقط آنى كه خواهيم گفت انشاء الله متعرض خواهيم شد، به مثل الشيخ طايفه نسبت دادهاند كه دمى كه لا يدركه... كه انسان او را نمىبيند، چون كه خيلى كوچك است او را گفته است فقط پاك است. او را هم متعرض خواهيم شد. غير از اين تفسير ديگرى در دم كه دم فرض كنيد حيوانى كه ذى النفس است يا انسان است تفسير ديگر در كلام فقها نيست. كانّ همه متفق هستند. دم انسان يا غير انسان از حيوان ذى النفس بزرگ باشد كوچك اينها همهاش محكوم به نجاست است. منتهى دم قليل باشد يا كثير در آن قلت اگر خيلى قليل باشد شيخ يك چيزى فرموده است. پس به حسب الفتوى اينجور نيست كه كلمات اصحاب يعنى فتاواشان مختلف باشد. يك چيز ديگر هم قبل از شروع بحث در جهت اولى بحث كنيم، بعضىها خواستهاند بگويند كه نجاست الدم از آيه شريفه استفاده مىشود، قل لا اجد فى ما اوحى محرما و لا طائم يطعمه الا ان يكون ميتتا او دما مصفوحا او لحم خنزير فانه رجس، فانه رجس يعنى ما ذكرى كه هست، ميته و دم مصفوح، مصفوح هم خواهيم گفت كه در مقابل متخلف است. متخلف در ذبيحه. خواهيم گفت اين كيفيتش بحثش مىآيد كه مراد او است. متخلف هم دو جور است. يك قسمش را خواهيم گفت. دم مصفوح و هكذا لحم خنزير اينها رِجس هستند، رجس يعنى نجس هستند، دم نجس است. اينجور استدلالى فرمودهاند، ولكن اين استدلال، استدلال درستى نيست از جهاتى. جهت اولى عبارت از اين است فانّه رجسٌ ضمير، ضمير مفرد است و متقين اين است كه به آن لحم خنزير برمىگردد. فانه رجس چون كه آن مرجع اخيرى كه ذكر شده است، او لحم خنزير فانه رجس، اين لحم خنزير رجس است و به او برمىگردد و اما ظهورى داشته باشد كه به ميته و دم مصفوح برگردد، نه اين ظهورى ندارد. لحم الخنزير است كه با ساير لحمها مىفرمايد خداوند متعال فرق دارد. اين رجس است و لاكن آن ديگرىها لحم ساير حيوانات آنها رجس نيستند. خنزيرى كه مىخوردند و كلب را هم
كه نفرموده است، لحم كلب را نمىخورند، عادت بر همين است كه لحم خنزير خورده مىشود بدان جهت او را فرموده است. اين يك حرف كه ظهور ندارد كه بر همه برمىگردد. و جهت ديگر اين است كه نه قبول كرديم فانه رجس تعليل مال همه است. به همه برمىگردد. كى گفت رجس به معناى نجس است؟ رجس معلوم نشده است، الى يوم هذا، عكسش معلوم شده است يعنى. عكسش معلوم شده است كه رجس به معناى نجاست نيست. شاهد بر اين كه رجس به معناى نجاست نيست، اين رجس حمل شده است در قول سبحان... اوسان بود كه نجس نيست. نجاست ندارد. و هكذا در آن آيه مباركه مىفرمايد انما الخمر و الميصور و الانصاب و الازلام رجس من علم الشيطان اين رجس را حمل فرموده است خداوند متعال به قمار كه ميصر است. فعل است. فعل كه متصف به نجاست نمىشود. پس معلوم مىشود بر اين كه رجس معنايى دارد، غير از معناى نجاست است. و آن معنا تعبير مىشود در لغت فُرس به پليد. پليد مىگويند، رجس همان پليد تعبير مىكنند كه هم به عين حمل مىشود هم به فعل حمل مىشود. زشت، كه هم عين حمل مىشود هم به فعل حمل مىشود. بدان جهت در ما نحن فيه شايد مراد موازىاش هم نباشد. قريب به او، كه هم به عين حمل مىشود و هم به فعل حمل مىشود. آيه مباركه دلالت داشته باشد كه دم نجس است ولو فى الجمله اين آيه مباركه دلالتى ندارد. عرض كردم دو معنا ندارد.
سؤال؟ اشكال ندارد، ظهور ندارد. رجس در معناى عام معناى جامع ظهور دارد كه نجاست نيست. مثل فرض كنيد حيوان ديگر به خصوصيت انسان دلالت نمىكند. بر نجس رجس حمل مىشود. ولكن رجس معنايش نجس نيست. بدان جهت اگر حمل فرمود بر دم رجس را، يا بر آن ميصر رجس را، نجاست استفاده نمىشود. عام به خصوصيت دلالت نمىكند. پس گذشت اين معنا، على هذا الاساس وارد اين بحث بشويم كه آيا ما يك عموم و اطلاقى داريم در ادله نجاست الدم كه اگر شك كرديم به آن عموم اطلاق، تمسك كنيم يا نه؟ اين جور فرمودهاند، ما هم نقل مىكنيم شما هم بشنويد. فرمودهاند بعله، عموم اطلاق داريم. اين عموم اطلاق را به دو نحو تقريب كردهاند كه در تنقيه هست. يك وجهش اين است گفتهاند اصل نجاست الدم كه دم به اطلاقه نجس است و محكوم به نجاست است، اين معنا در اذهان متشرعه فى عصرنا و فى الاصول متسابقه تا زمان ائمه عليهم السلام برسد حتى در ذهن روات اين معنا مقروص بود كه دم محكوم به نجاست است. دم به اطلاقه محكوم به نجاست است. اين معنا، مفروغ عنه بود. و در نجاست الدم خصوصيتى كانّ براى خصوصيتى در نجاست دم در اذهان ديده نمىشود كه دم محكوم به نجاست است. اين چه جور نجاست دم در اذهان
مقروص بود؟ حتى در زمان صدور الروايات؟ ايشان مىفرمايد كسى اگر تطبع بكند اين اخبار را، اين اخبار را كه در آن اخبار آن سائلين سؤال كردهاند از حكم الدم، يعنى از حكم الدم نه از نجاستش، از ساير احكام الدم در روايات سؤال كردهاند كه آن ساير احكام هم مال نجاست است. آن ساير احكام كه سؤال كردهاند و هكذا ائمه عليهم السلام در روايات ابتداعا براى دم فرمودهاند كه آن هم مال نجاست است، نه اين سائلين در سؤالشان از آن احكام، نه ائمه عليهم السلام در كلامشان و نه در بيانشان، ولو بيان ابتدائى بوده باشد مسبوق به سؤال نباشد دم را به يك قيدى مقيد نكردهاند. چون كه اين اطلاق، دم نجاستش به اطلاق مقورض در اذهان بود، آنها، سائلين در سؤال دم را مطلق ذكر كردهاند. نه قيدى بر دم ذكر كردهاند نه خصوصيتى. ائمه عليهم السلام هم در جواب و در آن رواياتى كه ابتداعا بيان فرمودهاند احكام الدم را در آنها دم را مقيد به قيدى و يك خصوصيتى نكردهاند. پس اين معنا كه دم به اطلاقه محكوم به نجاست است اين كانّ اين از قضاياى مقروصه در اذهان است و اين به اين معنا مسلم بود. عند السائلين و عند الائمه عليهم السلام كه جواب مىدادند اينجور نيست كه نجاست مختص بوده باشد به بعض الدم دون بعضى. مثلا چند روايت را فرمودهاند. يكى از آن روايات صحيحه ابن بضيع است. صحيحه ابن بضيع در باب 14 از ابواب ماء مطلق روايت، روايت 21 است. محمد ابن يعقوب، جلد اول است. محمد ابن يعقوب عن عدة من اصحابنا، عدة من اصحابنا نقل مىكند عن احمد ابن محمد، احمد ابن محمد عيسى يا خالد هم باشد عيبى ندارد. ان محمد ابن اسماعيل بضيع صاحب الرضا سلام الله عليه. قال كتبت الى رجل فاسئله عن يسأل اب الحسن رضا عليه السلام، به مردى نامهاى نوشتم كه او سؤال كند از امام رضا عليه السلام، اين مسئله را؛ كه ان البئر تكون فى منزل للوضو. بئر در خانه انسان مىشود براى اين كه براى نماز وضو بگيرد. فيقتل فيه قطرات من بول او دم، در آن بئر قطراتى از بول يا دم افتاده است. او يسقط فيها شىء من ازرة. شيئى از ازره افتاده است كالبئرة و النحوها. مالالذى يطهرها؟ چيست كه اين بئر را پاك بكند. حتى يحلل الوضو من حال الصلاة. مثل استفتاعات فعلى بود كه همين آن شخص اين نامه را برده بود پيش امام رضا سلام الله عليه. فوقع فى خطه بكتابه در همان نامه من نوشته بود ينزه منها دلا. چند دلو كشيده مىشود. ينزه منه الدلا خوب حكم استحبابى است سابقا گذشت. ولكن اين معنا از اين روايت ظاهر مىشود، كه مقروص در ذهن ابن بضيع اين بود كه دم از نجاسات است و شايد چند قطرهاى كه در نجاسات افتاده است كان بئر را ديگر نجس كرده است نمىشود از او وضو گرفت مگر اين كه پاك بشود. اين كه فرمود دم را مقيد به قيدى نكرد كه دم
انسان افتاد يا دم بقر افتاد يا دم كبوتر افتاد. هيچ قيدى نكرد. چرا؟ چون كه قيد هيچ خصوصيتى نداشت پيش سائل. هر دم على حد سواء است. بدان جهت چون كه خصوصيتى دم نداشت و دم باطلاقه نجس بود بدان جهت كانّ قيد نفرموده است، يعنى قيد نكرده است، ابن بضيع صاحب الرضا سلام الله عليه در اين نامهاش.
سؤال؟ خوب چه مىشود؟ او در روايات ديگر رد شده است. ديگر روس و بول من كل حيوانى كه لا يأكل لحم، لا بعث به. او رد شده است. و اما اين معنا كه در ذهنش اين معنا بود، اين معنا كه بول نجس بود و شايد را اين نجس بكند. اين معنا در ذهنش بود. اين يك روايتى است كه كانّ در ما نحن فيه امام عليه السلام جواب فرموده است در مقابل سؤال. ايشان يك روايت ديگرى هم گفتهاند آن روايت را هم بخوانيم. اين روايت، روايت جلد دوم باب، باب 40 از ابواب النجاسات، روايت روايت هفتمى است. دارد بر اين كه روايت هفتمى و باسناد شيخ عن الحسين ابن سعيد عن ابن سنان عن ابى بصير. حسين ابن سعيد نقل مىكند از ابن سنان از ابى بصير، اين ابن سنان باز مردد است ما بين عبد الله و ما بين محمدابن سنان. روايت، من حيث السند تمام نيست. عن ابى عبد الله عليهالسلام قال ان اصاب ثوب الرجل الدم، اگر به ثوب انسان دم اصاب كرد، فصلى فيه در او نماز خواند، امام ابتداعا مىفرمايد و هو لا يعلم، اگر نمىدانست فلا عادة به، جهل به نجاست است اعاده ندارد. و اين هو علم، اما اگر قبلا فهميد كه دم اصابت كرده است، قبل اين يصلى، قبل از آن كه نماز بخواند آن وقت نصيان كرد و صلى نماز خواند و فعليه الاعاده، بايد اعاده بكند. مىبينيد امام عليهاسلام در اينجا دم را مقيد نفرموده است. حكم، حكم مال نجاست است. دم را مقيد نفرموده است كه دم چه باشد؟ اين معلوم مىشود كه خصوصيتى براى دم نيست. دم على اطلاقه محكوم به نجاست است. بعد يك چيز ديگرى هم در ذيل كلامشان دارند كانّ اين وجه را تتميم بكنند و تمام بكنند. آن وجه اين است كه بعله، صدق الدم به بعض امور و بعض افراد مشتبه بود پيش سائلين در بعض. صدق الدم، دم مطلقى كه مقروص بود نجاست او، صدق آن دم بر بعضى افراد مشتبه بود كه اينها دم هستند يا دم نيستند. بدان جهت از آنها سؤال كردند. اين نه جهت اين كه قيد دم است، به جهت اين كه اينها اصلا صدق الدم محرز نبود. مثل دم البراقى است. يعنى آنى كه فرض بفرماييد در روايات سؤال شده است از امام عليهالسلام، ما تقول فى دم البراقيص، قال ليس به بعث، قلت انه يكثر و يتفاحش، قال و ان كثر، ولو خيلى بوده باشد چون كه صدق مشتبه بود بدان جهت اينجور سؤال كردهاند، ائمه علهيم السلام هم جواب فرمودهاند. اين وجه اول ايشان است.
ما كه هر چه فكر كرديم كه اين را يك چيزى در بيايد كه بشود به استدلال كرد ما كه نتوانستيم. اين معنا كه در اذهان متشرعه، نجاست الدم مقروص بود اين معنا فى الجملهاش مسلم است. فى الجمله مثل اين كه آن كلمه فى الجمله هم پريده است از قلم آن مقرر. فى الجملهاش مسلم است كه آن دم فى الجمله نجاستش مسلم در اذهان بود اين معنا و اما اين كه دم باطلاقه، فرقى نيست ما بين دم و دم، فرقى نيست ما بين حيوان ذى النفس و غير ذى النفس. فرقى نيست ما بين دم متخلف، و غير متخلف. فرقى نيست ما بين دمى كه در باطن هست ديده مىشود، مثل دم در حلق. دم در باطن الامر و ما بين دم ظاهر يا اصل فرقى نيست ما بين دمى كه در حيوان باشد يا در منشاء الحيوان كه مثل تخم است بوده باشد، اين على اطلاقه مقروص بود. به نحوى كه ما به اين اطلاق تمسك كنيم اين كه نمىشود ما اين را درست كرد. اين ارتكاض امر... است. لفظ نيست، اطلاق داشته باشد. هر مقدارى كه متيقن است. متيقين مىخواهيم، مطمئنٌ به است كه فرقى ما بين دم انسانى كه در او دليل وارد شده است كه بايد شست دم رأف، مثل صحيحه زراره كه اصاب ثوبى دم رأف او غيره او شىء من المنى فعلمت اثره، ثم حذرت الصلاة... اين كه دم رآف نجس است او كه نجس شد ديگر ما بين دمى كه از بينى خارج مىشود يا از دهان خارج مىشود هيچ فرقى نيست. دم اگر فرض بفرماييد دم بقر و غنم نجس شد مثل دم الانسان، ما بين دم بقر و غنم و مثلا شتر ديگر فرقى نيست، احتمالش نيست. آن مقدارى كه انسان يقين دارد يا اطمينان دارد كه فرقى نيست، همان است كه فرض بفرماييد حيوان دم سائله داشته باشد و از حيوان يا از انسان خارج بشود اين دم، هم اين معنا مقروص در اذهان است ولكن اطلاق داشته باشد كل دم، اين اطلاق را داشته باشد اين معنايش مقروص در اذهان نيست. بدان جهت هم الان اگر از يكى بپرسيد اين خون كه در تخم مرغ كه پختهايم درآمده چه جور است؟ مىگويد نمىدانم بايد از آخوندها پرسيد. خوب چه جور مقروص در اذهان است؟! پس اينجور نيست كه كل دم و يك اطلاقى بوده باشد مقروص در اذهان بشود. دليل، دليل لُبى است. آن مقدار كه فرض كنيد كه در عبارت عروه هم هست، حيوان ذى النفس بوده باشد يا دم انسان بوده باشد اين وقتى خارج هم بشود در داخل نباشد اين معنايش مقروص در اذهان است، چون كه فرقى ما بين دم انسان، دم بچه، دم پير ما بين اين كه اين بچه است، اين بزرگ است، آن چاق است، آن لاغر است، يا اين گوسفند است و كذا است فرقش نيست. مقروص در اذهان همين است. اين فى الجملهاش مسلم است. اما اطلاق اينجورى در مقروص در اذهان باشد نه اين را ما از كجا بدانيم؟ عكسش معلوم است. و اما اين رواياتى كه ايشان استشهاد فرمودهاند اين
روايات چه جور استشهاد مىشود به اينها؟ اين بعد الفراغ بر اين كه اين دم نجس است، از حكم آخر سؤال مىكند. بعد از فراغ بر اين كه اين دم نجس است و نمىدانم افتاده است، به چاه. اين كه مقيد نكرده است چون كه قرينه است كه از حكم منجسيت سؤال مىكند. چون كه از حكم منجيست سؤال مىكند بدان جهت مقيد نكرده است. بدان جهت مقيد نكرده است كه بول، بول حيوان لا يأكل است يا بول، بول انسان است. مقيّد كرد بر اين كه بول، بول انسان است؟ اين كه مقيد نكرد. بعد از فراغ بر اين كه بول نجس است سؤال ميكند كه بئر را نجس مىكند چند قطرهاش يا نه؟ يا فرض بفرماييد دمى كه نجس است چند قطره از او بئر را نجس مىكند يا نه؟ اين روايات در مقام بيان حكم است بعد از فراق از نجاست دم. اما آن دم نجس كدام است؟ قيد نكردهاند، چون كه محل حاجت نيست. حكمش را سؤال كردهاند كه دم نجس، منجس است يا نه؟ ديگر قيد نمىخواهد كه. دم اشتر بود، يا دم انسان بود يا دم كذا بود؟ و هكذا امام عليهالسلام كه مىفرمايد اگر دم را ببيند، انسان آنى را كه نوعا در لباسش دم ديده مىشود دم چه ديده مىشود؟ دم يا بدن خودش است. و اما نمىدانم دم گرگ است اين. اين كه نيست. مثل بول است، مثل روايات بول است فرق نمىكند. دم هم منصرف است به دم خودش منتهى احتمال اختصاص در نجاست نمىدهيم. دم خودش اگر نجس شد دمى است كه فرض بفرماييد از انسان ديگر بوده باشد يا از بقر بوده باشد، غنم بوده باشد، آن هم نجس مىشود. غايت الامرش اين است. در اين روايات چه جور استشهاد شده است، در اين روايات تصريح شده است كه دم البراقى است دم است. كثر، زياد است. بعد از فرض بر اين كه دم است سؤال از حكمش مىشود. كه آيا اين حكم، اين دم براقى است مانعيت و نجاست دارد يا نه؟ سوال اينجور نيست كه سألته ان ما اليخرج عن البراقص اينجور كه نيست. ما تقوم فى دم البراقيص. قال ليس له بعث. قلت انه يكثر، اصرار دارد كه دم زياد است. و يتفاحش ولو اين كه خيلى هم زياد بوده باشد. اين كه صدق در دم شك ندارد. شكش در حكم دم است كه دم حكمش چيست؟ پس على هذا الاساس نه در اين روايات، و نه در سيره با اينها نمىشود اطلاق درست كرد كه ما در مثل تخم مرغ يا حيوانى كه اصلا نمىدانيم اين حيوان چه جور است؟ مثل دم تمساح كه اصلا نفس دارد يا نفس ندارد؟ به اطلاق او تمسك كنيم بگوييم كه دم او هم نجس است. چون كه دم دليل گفته است بر اين كه كل دم نجس. و از اين فرض كنيد خارج شده است بعضى حيوانات. نمىدانم اين خارج شده است يا خارج نشده است. پس اين نمىماند. يكى ديگر كه ايشان فرمودهاند، اينجور نيست كه عمومات و مطلقا، يك عنوانش كنم تا فكر كنيد.
عرض مىكنم اين در موثقه عمار هست كه سؤال كردم از آبى كه به او طيور وارد مىشوند، داخل مىشوند آن در باب اسعار نقل كرده است صاحب وسايل. اين آب حكمش چيست؟ امام عليهالسلام فرمود كه توضء، وشرب الاّ انترى فى منقاره دما، آبى كه... حيوان وحشى هستند. از سباع هستند امام فرمود توضء وشرب يا لابعث به الاّ انترى فى جناب منقاره دما. دم مطلق است هر دمى. استدلال شده است به اين اطلاق دم كه هر دمى محكوم به نجاست است و منجسيت تابع به اين است.
|