|
جلسه 234
* متن
*
بسم الله الرحمن الرحيم.
موضوع درس: درس خارج فقه بحث نجاسات
شماره نوار:234 آ
نام استاد: آية الله تبريزى
تهيه شده در سال 1366 ه.ش
توسط دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم واحد صوت.
اعوذ بالله من الشيطان الرجيم. بسم الله الرحمن الرحيم.
عرض كرديم در تنجس طاهر اين ملاقات مع النجاسه شرط است در بين در احدهما او كلاهما رطوبت مسريه بوده باشد به حيث اين كه به مجرد الملاقات احدهما متأثر مىشود از رطوبتى كه در آخرى هست. و اين معنا كه اين رطوبت مسريه معتبر است در تنجس علاوه بر اين كه ارتكاض متشرعه است، اگر احدهما طورى بوده باشد كه با جسم ديگر اگر ملاقات بكند هيچ تأثرى حاصل نمىشود از رطوبت ديگرى، چون كه رطوبت ديگرى نم است. رطوبت مسريه نيست. ارتكاض متشرعه اين است كه اينجور نمى موجب تنجس نمىشود. مثل ثوبى كه عرض كرديم شسته بود و باد خورده بود و خشك شده بود يك خرده نمى دارد. اگر بپرسند دستش را كه مىگذارد دستش متأثر از برودت مىشود كه در آن ثوب نم هست. ولكن سرايتى در بين نيست. بدان جهت مىگويد به چيز ديگرى كه ثوب خشك شده است. علاوه بر اين كه ارتكاض بر اين است كه در آن متلاقيين بايد رطوبتى باشد ولو در يكى كه آن ديگرى متأثر بشود از آن رطوبت خود روايات داشت كه كل يابس ذكى اليس مثلا بيابس اليس بجافٍ اينها هم گفتيم كه بعيد نيست. اين يابس صدق بكند، جاف صدق بكند با آن مجرد آن نمى. اين مانع از صدق جفاف و يُبس نمىكند. بعد صاحب العروه در مقام اينجور فرمود در آن مطلب ثانى، فرمود اگر آن جسم كه ملاقى با نجس است جامد بوده باشد و رطوبت مسريه هم در بين بوده باشد، فقط موضع الملاقات و موضع الاصابه نجس مىشود. تنجس مختص به او است. ساير مواضعى كه آنها متصل هستند به موضعى كه ملاقات با نجس كرده است ولو ساير مواضع متصل بشوند به موضوع الملاقات مع الرطوبت المسريه، ساير الموارد نجس نمىشود.
عرض كرديم اين معنايى كه در ما نحن فيه ايشان فرموده است هم مستفاد از سيره متشرعه هم مستفاد است از روايات. ضميمه نمىكنيم، هر كدام دليل مستقلى است. هم ارتكاض متشرعه دليل مستقلى است كه اين سرايت بالاتصال نمىشود ولو رطوبت مسريه بوده باشد. هم عرض مىكنيم از روايات استفاده مىشود. قطع نظر از ارتكاض متشرعه او را هم كسى قبول نكرد خود روايات وافى به اين معنا است. كدام روايات؟ اين رواياتى كه وارد شده است در ثمن و دُهر متنجس. در آن روايات اينجور فرموده است، بعد از اين كه سائل فرض كرده است فارهاى در ثمن را دُهر مرده است، ميته فاره كه از اعيان نجسه است. امام عليه السلام فرموده است ان كان ذائقا آن ريخته مىشود يا استسباح مىشود يا لا تأكله ديگر خورده نمىشود. اين سرّ اين است كه اگر آن متنجس مايع بوده باشد سرايت مىكند به تنجس به تمامى جاهاى آن ولو آن فاره به يك موضع افتاده است. و در آن روايات فرموده است و ان كان جامدا فلقها و ما حوله و ما يليحا، روايات مختلف است. آن فاره انداخته مىشود. از اين روغن جامد آنى كه چسبيده است به اين فاره، يعنى فاره، فاره ميته به او خورده است او هم انداخته مىشود، يعنى نجس است. خوب معلوم ميشود اين جامد بودن فرض شده است كه رطوبت مسريه است. والاّ اگر رطوبت مسريهاى نبود، آنهايى كه در بلاد عرب زندگى كردهاند مىدانند، جامد در آنجا چون كه بلاد، بلاد گرمسير است جامد به اين معنا است كه اگر فرض كنيد يك قاشقى از او برداريد جايش خالى مىماند به خلاف ذائق. ذائق آنى است كه اگر يك قاشق برداريد جايش پر مىشود. نه ذائق بودن مثل آن سنگ است
كه در بلاد سردسير آنجور منجمد مىشود. آن كه مىگويد امام عليه السلام كان جامدا، يعنى آن مايع نباشد. او رطوبت مسريه دارد. فارهاى كه چسبيده است، خورده آن جسد فاره به آن مقدار از روغن آنها نجس شدهاند، چون كه رطوبت مسريه است. خوب مابقى اجزاء روغن هم بالرطوبت المسريه متصل به آن موضع است. رطوبت مسريه در تمامى اينها هست. مع ذالك امام عليه السلام اينجور فرمود روحى له الفدا، كه آن مقدارى كه تنه آن فاره به او خورده است آن مقدار انداخته مىشود. يعنى آن مقدار كه سطح ظاهر آن مقدارى كه آن سطح ظاهرش با بدن فاره ملاقات كرده است. سطح ظاهر نجس مىشود. آن سطح ظاهر انداخته مىشود. خوب نوعا اگر آن سطح ظاهر را بخواهند بياندازند بيشتر برمىدارند تا آن سطح ظاهر انداخته بشود. ولكن اگر كسى دقت كرد، با چاقوى تيز همان سطح ظاهر را برداشت مابقى پاك است. ولو مابقى متصل بودهاند به آن موضع الملاقات به رطوبت المسريه، مع ذالك امام فرمود مابقى را بخور. اين روايات را صاحب وسايل در جلد دوازده، در باب ششم از ابواب ما يكتسب به نقل فرموده است. آنجا اينجور است، روايت دومى در باب شش از ابواب ما يكتسب به، كلينى نقل مىكند عن على ابن ابراهيم عن ابيه، عن ابى ابى عمير. عن عمر ابن ازينه عن زراره. سند همهاش اجلا هستند. عن ابى جفعر عليه السلام. اذا وقعت الفاره فى السمن فما تطفى؟ در سمن افتاد و مرد. فان كان جامدا،... آن وقتى كه مرده است فاره جامد بود، فاره آن وقتى كه مرد سمن جامد بود. والاّ ذاحق باشد همهاش بايد ريخته بشود. فرض اين است كه در فرض جامد بودن سمن فاره مرده است در آن. اذا وقعت الفارة فى السمن فى ما تطفى. اگر جامد بوده باشد يعنى وقت مردن فاره جامده بوده باشد... فاره را بيانداز و آنى كه فاره را ملاقات كرده است يليحا يعنى چسبيده به فاره. و ان كان ذائبا اگر موقع مردن ذائب بوده باشد فلا تأكله و استسبح به، با او استسباح بكن. اين اختصاص به سمن ندارد و زيت مثل ذالك. تمام مضافات و مايعات اينجور است.اگر جامد بوده باشد خوب آن... مىاندازيم اگر مايع بوده باشد بايد همهاش را انداخت. اين را مىدانيد كه اين حكم مال زبوان حين الموت فاره و جمود حين فاره است والاّ آن وقتى كه فاره مرد مايع بود بعد جامد شد، آن اثرى ندارد. والاّ امام عليه السلام مىفرمود و ان كان ذائبا، اگر ذائب بوده باشد بگذار ببندد. اينجور نيست. فرمود اگر ذائب بوده باشد بيانداز. معلوم مىشود كه نظر مبارك امام عليه السلام اين است، حين اين كه فاره افتاد و حينى كه مرد در وقت مردن اگر ذائب بوده باشد همه را بايد بياندازى. چون كه همهاش نجس مىشود. اگر موقع مردن ذائب نبود، جامد بود همين جور است چون جمود در آنجا اين است كه قاشق بردارى جايش پر نمىشود به اين معنى است. فاره كه رفته در آن خفه شده است لابد مرده است آنجا. آن وقت فقط آن مقدارى كه به جسد فاره چسبيده است آن مقدار نجس مىشود. رطوبت، رطوبت مسريه است و ساير الاجزاء سمن هم به رطوبت مسريه متصل به آن موضع هستند، امام عليه السلام فرمود ما بقى پاك است.
در روايت ديگر كه باز موثقه ابى بصير است كه روايت سومى است، سؤال؟ دو دفعه تكرار كردم. عرض كردم جامد بودن آنجا اينجور نيست كه مثل سنگ بشود كه در بلاد سرد سير مىشود. اين كه مىگويند جامد است يعنى يك قاشقى از او بردارى جايش پر نمىشود، خالى مىماند. اين فار وقتى كه افتاد، اينجا خودش هم مثلا بپرد و با فشار مىرود تو. آنجا خفه مىشود، گير مىكند. وقتى كه مرد نجس مىشود اطرافش. امام عليه السلام مىفرمايد اطرافش را بگيرد. روايت سومى محمد ابن الحسن باسناده عن حسن ابن محمد سماعه عن ابن رباط عن ابن مثقان، عن ابى بصير. روايت من حيث السند موثقه است. چون كه حسن ابن محمد ابن سماعه ولو واقفى است ولكن، آنجورى كه من حيث المذهب فاسد است ولكن خودش ثقه است.
آنجا دارد بر اين كه قال سألت اباعبد الله عليه السلام ان الفاره تقع فى السمن او فى الزيت فتموت فيه. در او گير مىكند و مىميرد. نمىتواند دربيايد. فقال ان كان جامد فطرهها و ما حولها. فاره را و ما حولش را مىاندازيد، و يأكل ما بقى و
ان كان ذائبا. ذائب اين است كه نه اگر او را برداشتيد فورا جايش پر مىشود، مايع است. و ان كان ذائبا... او را بسوزان و اعلمه اذا بعته. مثل اين كه زياط بوده است، وقتى كه اين مشترى مىفروشى اين را بفروش اين نجس است تا آنها نخورد كه دليل مىشود كه قول زواليد در نجاست مسموع است. كما ذكرنا. اين روايت هم همين جور است. باز روايات ديگر است. خوب اين را مىدانيد در اين حكم ماست هم همين جور است. ساير جامدات كه ذائب نيستند كه اگر مقدارى بردارند جمود آنها مثل جمود زيت و سمن است مثل او است و در تابستان هم همين جور است در اين بلاد سرد سير در تابستان روغن جامد مىشود. جامد به مقدارى كه برداشتى جايش خالى مىماند. در بلاد سردسير هم مىشود. آنجا همين جور است در وقت گرما ذائب مىشود در وقت سرما اينجور جمود پيدا مىكند نوعا. امام عليه السلام با حفظ رطوبت مسريه كه فرمود مابقى پاك است اين را مىدانيد كه حكم احتمال اين كه مختص به روغن و سمن و اينها بشود نيست. ساير آن جامدات هم همين جور است. مثل ماست گوسفندى باشد كه مانده است سفت شده است. يك مقدار از آن بردارى جايش خالى مىماند. فورى پر نمىشود. آن هم همين جور است آن ماء حولش را مىاندازند ما بقى كل بخورد، طاهر است. پس اين معنا ثابت مىشود كه اگر شىء جامدى ملاقات كرد نجس را موضعى از او مابقى اجزء آن جامد ولو متصل بشوند به موضع الملاقات مع الرطوبت المسريه او موجب تنجس نمىشود. اين روايات و اما سؤال؟ چرا ما حولش را بياندازد؟ رطوبت اگر نباشد كه نجس نمىكند؟ آقاى من فاره را وقتى كه انداختيد، خود اين كه مىگويد فالقها و ما يليها خودش قرينه است كه رطوبت مسريه است ولكن رطوبت مسريه كه نباشد كل يابسٍ ذكى. فرض بفرماييد چسبيده ندارد، تقع فيه. نه افتاده است فرض بفرماييد آنى كه شما مىگوييد، مثل سنگ سفت است، موش افتاده است روى آن مرده است. خوب موش هم خشك بوده است آن هم خشك بوده است. خوب چرا بياندازم آن يايلى را؟ كل يابس ذكى. اين كه مىفرمايد مايلىاش را بيانداز خودش هم به قرينه اين كه موش در آن مرده است گير مىكند. جامد بودن، جامد بودن در آن مراد است. گير مىكند مىميرد آن وقت در اين جامد رطوبت مسريه محفوظ است. ملاقات كرده است با آن فاره با رطوبت مسريه مىگويد ما حولش را بيانداز. ما بقى را بخور. ما بقى پاك است. ولو همين رطوبتى كه در موضع ملاقات بود، همين رطوبت در ساير مواضع هم هست. ولكن امام عليه السلام مىفرمايد آنها را بخور اين دليل و شاهد قطعى است. بر اين كه اتصال با رطوبت مسريه به موضع الملاقات او موضع تنجس نمىشود. سؤال؟ آقا عزيز من، مثل اين كه به هوا مىگوييم. عرض مىكنم رطوبت مسريه اين است كه دست بزنى متأثر مىشود. اين روغن هايى كه فرض كنيد در آن، ولو در هوا مقدارى معتدل است در اين قم هم همين جور است، دست بزنيد رطوبتش مىآيد به دست. اين كه سفت است، آب نيست. آن وقتى كه روغن را، كره را مىجوشاندند و روغن درست مىكردند كه گرم بود مثل او زبوان ندارد. ملاك زبوان اين است كه مقدارى از يك موضعش را بردارى به مجرد برداشتن پر مىشود جاى خالى. اين مىشود مايع، ذائب.
و اما وقتى كه، جامد معنايش اين است كه مقدارى اگر بردارى جايش خالى مىماند مدتى. ولو به طول مدت جايش پر بشود ولكن خالى مىماند. عرض كردم وقتى كه اينجور است، اين روغن نباتىها در اين قوطى برداريد جايش خالى مىماند ولو هوا معتدل بوده باشد. اين را مىگويند جامد. فاره افتاده است در آن، آنجا فاره مرده است كه نوعا گير مىكند مىميرد. وقتى كه نمىتواند دربيايد همانجا مىميرد. امام عليه السلام مىفرمايد ما حولش را بيانداز بقيه را بخودر. اين معلوم مىشود اتصال رطوبت مسريه كه هر جا دست بزنى از اين روغن دستت... مىشود. مسريه است. موجب تنجس نمىشود و اين روايات است احتمال اختصاص به زيت و سمن و امثال ذالك ندارد احتمال فرقش هم اين است به حسب روايات. و اما به حسب ارتكاض. ارتكاض هم همين جور است، آن وقتى كه بارش مىآيد زمينها خيس است آب نيايستاده است ولكن زمينها همه گل است. گل است همهاش خيس است. هر جا را بپرسيد مىگويند
خيس است. نه اين كه نم دارد، خيس است. يك جايى از اين زمين اگر ملاقات با نجس كرد كه سگ آمد از يك جا رد شد. آن جايى كه متصل به اين جاى پاى سگ است، او را نجس نمىكند. آن هم اگر نجس بوده باشد آن ديگرى با آن طريق با آن رطوبت مسريه متصل به او است، او هم نجس بشود. اينجور نيست. اين را نجس نمىدانند. ما ببينيد چه جور عرض مىكنند، اين را مثل مايعات نمىداند اهل... كه به يك جايش، به مايع ولو طرف شرقى مايع، ديكى است خيلى مفصل، خيلى هم دوغ دارد يا شربت دارد يا روغن آب شده دارد موش ولو به طرف، از يك ناحيه افتاد در آنجا همان جا هم ماند نرفت تو. همانجا ماند مثلا گرم بود سوخت، مرد. عرف همه را ميگويد ملاقات با نجس كرده است. يعنى همه را يكسان مىداند. ولكن اين ارتكاض در جامدات اينجور نيست. آن جايى كه كلب او را ملاقات كرده است، او را نمىگويد كه تمام اين مملكت شهر، ملاقات با نجس كرد. چون كه تمامى سطح شهر متصل است به رطوبت المسريه. تفاوت را ببينيد. من دعوايم، تقريبم اين است كه در ارتكاض متشرعه صدق نمىكند كه شهر ملاقات كرد با جسد كلب. فقط آن موضع را مىگويند ملاقات با جسد كلب كرد. اين تقريب مىكند نه آنجور تقريب مىكنم كه ديگران بهتر از ماها تقريب كردهاند، بهترها تقريب از ما كردهاند، تقريبشان درست نيست. گفتهاند اگر بر اين كه بنا بوده باشد با جمود مع الرطوبت المسريه اين رطوبت مسريه نجاست سرايت بكند خوب آن موضعى كه كلب قدم گذاشته است، پا گذاشته است آن متصل به موضع ديگر است. آن موضع هم متصل به آن موضع ديگر است، به آن ما يليش، ما يليش هم متصل، متصل، متصل نجاست تا فرض كنيد تا صحن شريف برسد تا حرم كه آنجا ديگر خشك است و فرش هم انداختهاند تمام بشود. اين تقريب درست نيست چون كه اين را كسى اگر بگويد متنجس است ولو مع واسطه منجس است اين تقريب درست مىشود. چون كه با هزار واسطه نجاست مىرسد به آنجا. ما كه نمىگوييم، آنها هم كه خودشان نمىگويند. متنجس كه منجس است متنجس با وسايط دو تا، غايت الامر يكى بگويد سه تا، اين متنجس منجس است. و اما متنجس با ده هزار واسطه كه منجس نيست. آن طرفى كه ملاقات با صحن مىكند مع الرطوبت مسريه او با ده هزار واسطه نجس شده است اگر نجس بشود كه نمىشود. بدان جهت نمىشود اين را تقريب كرد بر اين كه اين جاست سرايت به ساير مواضع نمىكند به جهت اين كه فرض بفرماييد لازم مىآيد تمام بلد محكوم به نجاست بشود چون كه هر جزء كه ملاقات كرده است با نجس آن جزء ديگر هم ملاقات با او كرده است. آن جزء ديگر هم با آن جزء دومى ملاقات كرده است. جزء چهارمى با جزء سومى،تا، تا، تا عدد را بشمار تا برسد به يك ميليون و يك ميليون را هم متجاوز بشود. اين درست نيست اين تقريب. براى اين كه كسى بگويد همه ملاقات كرده است ولكن نجس نمىشوند چون كه وسايط چند تا شد. گذشت از آن وسايط معتبره.
ما حرفمان، تقريبمان اين بود، در جايى كه مايع بوده باشد ولو نجس به يك جاى آن بيافتد صدق مىكند در ارتكاض عرف اين است كه مايع ملاقات با نجس كرده است. و اما در مثل شهر و امثال ذالك يا بيت يك بيتى است به همين بزرگى كه خيس است مسريه دارد، يك موضعش ملاقات كرد مىگويند اينجا نجس شده است، اينجا ملاقات با نجس كرد. نمىگويند حسنيه ملاقات با نجس كرد. اين را نمىگويند. اين فرق ما بين الامرين است كه اين ارتكاض متشرعه هم ناشى است، از تشرعشان. معلوم مىشود اين ارتكاض در زمان ائمه هم بود لابد مأخوذ من الائمه سلام الله عليهم است كه حكم به تنجس كردهاند در اين صورت به اين نحو متنجس، به موضعى كه موضع تنجس است، شايد همين ارتكاض ناشى از همين مثل روايات باشد كه ان كان ذائقا فالقهى و اما ان كان جامدا فلقها و حولها و كل بقيه اين ارتكاض ناشى از مثل اين روايات است، ارتكاض متشرعه است. پس على هذا الاساس در اين حكم مناقشهاى نيست. و انما الكلام اين است، مرحوم سيد در عروه، سيد جليل مىفرمايد با آن جلالتش اگر اين موضع اتصالى كه در جامد موضع ملاقات نجس است. آن متصل به او با رطوبت مسريه را جدا كرديم. مثل خيارى بود، خيار را نصفه كرده بودند.
اين خيار بعد معلوم شد كه با چاقوى متنجس اين را نصف كردهاند كه خيار دو نصف شده است. چاقو وقتى كه چاقو نجس بود آن سطح ظاهر خيار را نجس كرد. هر دو نصفه سطح ظاهرش نجس است. اين نجاست به آن سطحى كه ملاقى سطح ظاهر است نمىرسد. كسى آمد با چاقويى كه تيز است فقط سطح ظاهر را برداشت. بگذاريد بهتر از اين در خيار فرض كنيم. خيار را اول با چاقوى نجس تا نصفه رساند. تا نصفه رساند ملتفت شد بر اين كه اين چاقو نجس است اگر ببرم همهاش نجس مىشود درآورد. (شروع طرف ب)
چاقو از وسط آنها رد شده است نجس است. و به ملاقات با آنها هم نجس نمىشود. اگر آمد كسى با چاقوى پاك اين تا اينجا را كه چاقو را آورده بود اين را از وسط خيار همين جور زد به نحوى كه متصلا به اين متنجس اين را انداخت آن طرف. اين نصفه دومى پاك است ديگر. بعد از اين كه انداخت آن طرف. دوباره آورد او يا كس ديگر همانى را كه انداخته بود باز متصل كرد با آن مقدارى كه انداخته است. آنى كه متصل كرد آن موضع الاتصال مىشود نجس، از آن طاهر. ايشان اينجور مىفرمايد. نعم اذا انفصل آن موضع الاتصال بعد دوباره آن اتصال موجود بشود آن موضع الاتصال نجس مىشود. چرا؟ چون كه آن رطوبتى كه در سطح ظاهر اولى بريده با چاقو بود آن رطوبت با آن رطوبتى كه در اين مقدارى كه بريده شده بود با اين رطوبتها ملاقات كردهاند، اين رطوبت مسريه دارد هر دو تا رطوبتها، نجس شد قطعا آن موضع الرطوبه از طاهر هم نجس مىشود. در مسئله عرق گفتيم. عرقى كه ديروز فرض كرده بود در آن ذَكَر. آن موضع نجس مىشود. اين چه فرق دارد اين اتصال اولى با اين اتصال بعد از انفصال؟ كه در اتصال اولى آن موضع نجس نشد بالملاقات ولكن ثانيا كه ملاقات كرد حكم به نجاست شد، سرّش پر واضح است. چون كه آن اتصال اولى در موضوع تنجس داخل نبود. بلكه دليل داشتيم كه آن پاك است. روايتش را خواندم. ولكن اتصال بعد الانفصال موضوع تنجس است. اصابت القزر است. چون وقتى كه فرض كرديم آن رطوبت موجوده در سطح نجس، در سطح آن تكهاى از خيار كه متنجس است؛ آن رطوبت مسريه نجس است. رطوبت مسريه وجود مستقل دارد. خيس است، رطوبت دارد. آن رطوبت اصاب آن رطوبتى را كه در آن تكه دومى بود، طاهر بود. اصابت القزر مىشود، من ما يصيب القزر مىشود. وقتى كه من ما يصيب القزر مىشود اصابه قزر به شىء طاهر در آن رطوبتى كه فرض كرديم در كلاهما هست در يكى هم بود كافى بود ولكن چون كه اينجا در ما نحن فيه، نجاست در سطح ظاهر است اين رطوبت سطح ظاهر ملاقات با رطوبت آن يكى مىكند ابتداعا، رطوبت متنجس مىشود رطوبت مسريه چون كه وجود مستقل دارد. آن رطوبت هم خيار را كه آن محلش است آن را نجس مىكند. ملاقى با او است او را نجس مىكند. عنوان ادله تنجس صدق مىكند بدان جهت حكم به نجاست مىشود.
اين حاصل فرمايش ايشان بود در اين فصلى كه عنوان فرمود. بعد ايشان مسائل را شروع مىكند. مسئله اول خوب ما فرض كرديم يعنى فرض با واقع كه رطوبت مسريه در تنجس شرط است. در احد المتلاقيين يا كلل متلاقيين. بايد رطوبت، رطوبت مسريه بوده باشد. آن رطوبت مسرهاى كه هست، آن رطوبت مسريه يك وقت اين است كه محرز است وجودش يعنى حال الملاقات مىدانيم متلاقيين رطوبت مسريه دارند. مىدانيم يعنى به علم وجدانى. مىدانيم يا اطمينان داريم، چون كه اطمينان هم مثل علم وجدانى است. اطمينان داريم حال الملاقات اين رطوبت مسريه موجود است. حكم به نجاست مىشود و اما دو شيئى ملاقات كنند ولكن يكى طاهر است و يكى نجس. نمىدانيم اصلا در اينها رطوبت مسريه هست يا نيست؟ احتمال مىدهيم در اينها اصلا رطوبت مسريه نبوده باشد. محل مبتلا به است. نجسى روى طاهر افتاده است، ولكن نمىدانيد اين ملاقات با رطوبت مسريه بوده است يا نه؟ ايشان مىفرمايد بر اين كه اگر احتمال بدهيم اصل هر دو يابس بوده باشد، اصلا رطوبت نيست يا فرض دوم رطوبت هست ولكن احتمال ميدهيم رطوبت مسريه نبوده باشد فقط نمىباشد. ثوبت است به آب زده است، افتاده است زمينى كه متنجس
بود. با زحمت آن بيچاره يك ساع شسته بود، زمين نجس بود، ثوبت را شسته بود انداخته بود روى بند. جناب باد آمد انداخت روى زمين. نمىداند بر اين كه فرض بفرماييد اين احتمال مىدهد بر اين كه رطوبت مسريه نبوده باشد. خوب ايشان مىفرمايد در فرض احتمال جاف بودن يا فرض اين كه رطوبت فقط نم است، مسريه نيست در اين دو فرض حكم به طهارت مىكند. و اما در آن فرضى كه در اين مثال هست. سابقا رطوبت مسريه بود، نمىداند حال الملاقات هم رطوبت مسريه بود يا نه؟ آن زنكه بيچاره مىآيد مىبيند كه ثوب افتاده است روى نجس. نمىداند آن وقتى كه افتاده است رطوبت مسريه داشت يا رطوبت مسريه نداشت. ولكن علم دارد كه سابقا رطوبت مسريه داشت. آن وقتى كه روى بند مىانداخت خيس بود، رطوبت مسريه داشت. نمىداند خشك شده است، فقط نم داشت باد انداخت يا اين كه درحال خيسى هنوز رطوبت مسريه بود، باد انداخت روى زمين نجس و نجس شده است دوباره. ايشان مىفرمايد در اين صورتى كه حالت سابقه وجود رطوبت مسريه در احدهما يا كلاهما است احوط اجتناب است. يعنى احوط اين است كه از آن طاهرى كه ملاقى با نجس كرده است كه در فعل رطوبت مسريه در سابق بود اجتناب بشود. آن ثوب را بيچاره زن بشويد و آب بكشد. و ان كان الحكم بطهاره لا يخلوا عن وجه، مىفرمايد حكم به طهارت خالى از وجه نيست. اين وجه چه بوده باشد؟ اين دو تا وجه است در ما نحن فيه. وجه در اينجا به معناى اسم جنس است. دو تا وجه است به حكم به نجاست.
وجه اول اين است كه موضوع تنجس الطاهر ملاقاته مع النجس است، مع الرطوبت المسريه. اين مع كه مىگوييم يعنى مع واو الجمع. ملاقات شيئين حاصل بشود كه احدهما طاهر است و ديگرى نجس و رطوبت مسريه هم بايد در حال ملاقات در احدهما يا كلاهما. اين را مىدانيد كه رطوبت مسريه بوده باشد، موجود بوده باشد به معنا واو الجمع است. يعنى رطوبت مسريه در احدهما با ملاقات جمع بشود. در جاى خودش مقرر شده است كه اگر شما هم ديدهايد يا آنجا را تحقيق كردهايد دو تا عرض هيچ وقت به همديگر قيد نمىشوند. دو تا عرض ولو معروضشان يكى است. اينها اگر در موضوع حكمى اخذ بشود دو تا عرض معنايش واو الجمع است. يعنى اين عَرَض باشد در آن زمانى كه آن عَرَض ديگر هم موجود است. ملاقات يك عَرَض است براى اين جسمين. كه اين جسمين ملاقات مىكند، هر كدام يك عَرَض است براى اين جسم. اين جسم رطوبت مسريه داشته باشد، رطوبت مسريه هم يك عَرَض ديگر است. كالعرض است چون كه وجود مستقلى دارد. كالعَرَض مىگوييم. اينها كه موضوع حكم شدهاند كه اين ملاقات باشد و رطوبت مسريه باشد ارباب الفضل اين به معناى واو الجمع مىشود. تقيد نمىشود. تقيّد اينجور تقيّدى كه به معناى وصف موصوف است، قصه خاصه نمىشود. قصه خاصهاى از ملاقات موضوع حكم است. قصه خاصه اين معنا ندارد در ما نحن فيه. به معناى واو الجمع است. يعنى ملاقات باشد و آن رطوبت مسريه هم باشد. خوب ملاقات طاهر با نجس كه بالوجدان موجود است، اين را مىداند. زنكه خودش مىبيند كه ثوب افتاده است روى زمين نجس. دستش را به دستش مىزند ملاقات وجدانى است. استسحاب هم ميگويد كه اين جسمها يا هر دو در سابق رطوبت مسريه داشت استسحاب مىگويد در حال افتادن به آن زمين باز آن رطوبت مسريه موجود بود. وقتى كه موجود بود موضوع استسحاب تمام شد كار تمام شد، حكم به تنجس شد. يك وجه اين است كه موضوع تنجس است ملاقات با رطوبت، با به معناى واو الجمع است كما ذكرنا. اين محفوظ است.
يك وجه ديگر هم آن پير علم مرحوم شيخ انصارى در رسائل ذكر كرده است. فرموده است موضوع تنجس ولو تأثر طاهر من النجس است، از رطوبتى كه در فرض كنيد در احد المتلاقيين هست آن ديگرى از او متأثر بشود. دستت را زدى مىبينى دستت تَر شد. اين تأثر موضوع نجاست است. به اين تأثر شارع اعتبار نجاست كرده است. پس ملاقات مع الرطوبت المسريه اين موضوع حكم نيست. موضوع تنجس آن تأثر احدهما است از ديگرى، از رطوبت ديگرى اين
تأثر موضوع تنجس است. خوب اين را مىدانيد كه ملاقات بالوجدان حاصل است. وجود رطوبت مسريه بالاستسحاب اثبات آن تأثر را نمىكند. آن تأثر لازمه عادى اين ملاقات است. يا لازمه عقلى يا لازمه عادى آن است. هيچ وقت استسحاب لازم عادى مستسحب و عقلىاش را اثبات نمىكند. آن لازم عادى و عقلى موضوع موضوع حكم شرعى باشد، او را اثبات نمىكند. على هذا الاساس استسحاب وجود رطوبت مسريه مثبت مىشود. آن پير حلم اينجور فرموده است. ولكن اين استسحاب مثبت نيست. چون كه همين جور است، حقيقتا موضوع آن تنجس همان تأثر است. ولكن اهل العرف موضوع را نفس الملاقات با رطوبت مسريه مىدانند. آن واسطه كه آن لازم واسطه در تنجس شرعى است آن واسطه خفى است در نظر عرف و در انزار مردم. همين ثوب تَر بود افتاد زمين اين به همين دو دستش را به سرش مىزند كه واى بر من اين نجس شد. موضوع تنجس را همين مىبينيد اهل العرف. بما انّ كه موضوع اين است خفواست خبيث اصل مثبت ديگر نمىشود. اين دو وجهى است كه در ما نحن فيه گفته شده است، و نه آن وجه اول درست است و نه وجه دوم درست است. چرا درست نيست؟ انشاء الله...
|