جلسه 249
* متن
*
بسم الله الرحمن الرحيم.
موضوع درس: درس خارج فقه بحث نجاسات
شماره نوار:249 آ
نام استاد: آية الله تبريزى
تهيه شده در سال 1366 ه.ش
توسط دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم واحد صوت.
اعوذ بالله من الشيطان الرجيم. بسم الله الرحمن الرحيم.
كلام در وجوهى بود كه به آن وجوه استدلال شده بود بر عدم تنجيس متنجّس. از اين وجوه عمده آن وجهى است كه عنوان شد كه شما تأمّل بفرماييد قبل از اينكه آن بحث را شروع كنم...است كه به مذهب محدّث كاشانى كه ايشان ملتزم شده است متنجّس منجّس نيست. حتّى آن متنجّسى كه متنجّس به عين نجس بوده باشد، او منجّس نيست. يعنى متنجّس به غير عين النّجس بنا بر مذهب كاشانى اصلاً وجود ندارد. آنى كه موجود است از متنجّس، متنجّس به عين النّجاست است. ايشان فرموده است آن متنجّس به عين النّجاست آن هم منجّس نيست. استدلال شده است بر اين مذهب كاشانى به روايتى كه آن روايت من حيث السّند موثّقه است. در آن روايت كه از رواياتى كه ما خوانديم ذكر نكرده بوديم اين روايت را.
و اين روايت در جلد اوّل در باب 13 از ابواب نواقض الوضو صاحب وسائل نقل كرده است. اين روايت را صاحب وسائل از شيخ الطّائفه نقل مىكند. و شيخ الطّائفه به سندش از حسين ابن سعيد اهوازى نقل مىكند. و اين حسين ابن سعيد اهوازى كه سند شيخ به كتاب او صحيح است و جلالت حسين ظاهر است، از محمد ابن ابى حمير نقل مىكند حسين ابن سعيد اهوازى. روايات كثيرهاى دارد حسين ابن سعيد از محمد ابن ابى حمير. محمد ابن ابى حمير هم از حنّان ابن...نقل مىكند. حنّان ابن...ثقه است ولكن واقفى است. اين حنّان ابن...شخصى بود كه عمر خيلى طويلى داشت. حتّى به نحوى كه كلينى قدس الله نفسه الشّريف به يك واسطه از او نقل مىكند. يعنى به واسطه مشايخش كه دو واسطه مىشود. كلين عن على ابن ابراهيم عن ابيه عن حنّان ابن...اين جور عمر طويلى داشت. اين مىگويد ربّما بولت سمعت رجلاً سأل ابا عبد الله (ع) حنّان ابن...مىگويد شنيدم مردى را كه سؤال مىكرد از امام صادق (ع). فقال، انّى ربّما بولت بسا اوقات من بول مىكنم فلا اقدر على الماء آب در دسترس ندارم يشتدّ ذالك علىّ اين كه بدون آب تطهير كنم و بلند شوم اين بر من سخت است. چون كه بعد براى من ابتلا درست مىكند. و يشتدّ ذالك على اين بر من اشتداد مىآورد اين كار كه آب پيدا نمىكنم و بدون تهير بلند مىشوم. چرا اشتداد پيدا مىكند؟ اشتدادش به جهت اين است اگر آب پيدا بود و آب پيدا مىكرد و تطهير مىكرد، آن وقت ديگر اشتداد برايش حاصل نمىشود.
چرا حاصل نمىشد؟ بگذاريد حديث را تمام كنم فكر كنيد. و يشتدّ ذالك علىّ امام (ع) علاج فرمود اين را. فقال، اذا بولت وقتى كه بول كردى و تمسّحت مسح ذكرت را كردى كه آب ندارى، فمسح ذكرك بريقك با آب دهانت آن ذكر را مسح كن. و ان وجدت شيئاً فقل هذا امضاك اگر شيئى پيدا كردى بعد از اين مسح به ريق بگو كه اين از ريق است. اين جور استدلال شده است به مذهب كاشانى. گفتهاند وقتى كه اين مسح به احجار كرد يا به خرقه مىكند، آن ذكر پاك نمىشود. چون آنى كه مطهّر است از استنجاه به بول، آن همان ماء است. حجر يا خرقه پاك نمىكند. آن ذكر در منجّسيتش باقى است. اگر اين ريقش را نمىانداخت به آن مخرج البول كه آن اطراف مخرج البول، بعد آن كه خارج مىشد مىگفت بر اينكه اين بول است ديگر. بولش خارج شده است. آن اسباب زحمتش مىشد. آن لباسش را نجس مىكرد. چون كه محدّث كاشانى ملتزم است ثوب و بدن به عين النّجاست نجس مىشوند كما تقدّم. ثوب و بدن را
استثنا كرده است ايشان و فرموده است بر اينكه غير از ثوب و بدن ساير الاشياء به عين النّجاست نجس نمىشوند. امّا ثوب و بدن نجس مىشوند. اگر اين تُفش را نينداخته بود بعد مىديد كه به ثوبش يك رطوبتى رسيده است مىگفت قهراً بول است و برايش اسباب زحمت مىشد. بايد ثوبش را بشورد. الان كه اين تف را كرد بعد در ثوبش يك رطوبتى ديد، مىگويد اين از تفم است. معلوم نيست كه بول خارج شده باشد. ثوب اصالة الطّهاره در او جارى مىشود. اين چه جور شد كه اين اصالة الطّهاره در آن جارى شد؟ براى اينكه ايشان مىگويد وقتى كه اين ذكر را مسح كرد، بول را ازاله كرد. عين النّجاست رفت. خود ذكر اطراف مخرج بول نجس است. ولكن اين تفى كه انداخت ديگر آن اطراف مخرج اين تف را نجس نمىكند. چون كه اين اطراف را نجس نمىكند آن ذكر لا ينجّس اين ريقى را كه انداخته است آن جا. بدان جهت بعد در ثوبش اگر يك رطوبتى ديد مىگويد اين از آن تف است. انشاءالله بول نيست. اصالة الطّهاره در ثوب جارى است. امّا اگر اين تف را نينداخته بود، ذكر خشك شده بود. بعد اگر ثوب را خيس ديد، معلوم مىشود بر اينكه اين بول است كه خارج شده است. بول است و اصالة الطّهاره ديگر در ثوب مجرا نداشت. گفتهاند اين علاج امام (ع) اين اشتداد امر را بر آن شخص متوقّف است بر قول به عدم تنجيس متنجّس. كه متنجّس منجّس نشود. و الاّ اگر بنا بوده باشد متنجّس منجّس بشود، انداختن ريق به آن جا چه اثرى دارد؟ على ايّها الحال اين ثوب نجس است. اگر بول است كه بول نجس مىكند ثوب را. اگر بول نيست آن ريق خودش نجسه است. آن خورده و اين جا را نجس كرده است. بدان جهت اين علاج نمىشد اگر قائل بوديم كه متنجّس منجّس است. اين علاجى را كه امام (ع) به آن مرد سائل ياد داد، اين علاج موقوف است بر اينكه متنجّس منجّس نشود. آن ريق نجس نشود به آن ذكر متنجّس. و اين ريقى كه اصابت مىكند به ثوب منجّس ثوب نبوده باشد. چون كه خودش نجس نيست.
وامّا اگر از ذكر بول خارج بشود، آن بول نجس است و ثوب را نجس مىكند. در صورتى كه ريق بيندازد ثوب مجراى اصالة الطّهاره مىشود و اگر ريق را نيندازد مجراى اصالة الطّهاره نمىشود. اين را اين جور استدلال كردهاند كه اين استدلال صورتش اين است كه خدمت عرض شد. اين استدلال موهون است. چرا؟ براى اينكه امام (ع) كه فرمود اذا بولت و تمسّحت فمسح ذكرك بريقك، نفرمود كه خود آن مجراى بول، آن ذكر، سر حشفه، نقطه مركزى كه مخرج خروج بول است تف را آن جا بينداز. امام (ع) اين را نفرمود. فمسح ذكرك بريقك آن وقتى است كه صدق مىكند كه ريق را بيندازد به آن وسط ذكر. يا مثلاً بالاتر از حشفه كه مسح نشده است آن جا به بول كه نجس نيست. آن جا را هم مىگيرد. وقتى كه امام (ع) تعيين نفرمود كه كجا را مسح بكن، غايت كسى كه مىتواند حرف بزند بالاتر از او حرفى ديگر حق ندارد بزند آن اين است كه امام (ع) مطلق فرمود فمسح ذكرك بريقك اعم از اينكه وسط ذكر باشد يا قبل از حشفه يا بعد از حشفه باشد حتّى نقطهاى باشد كه اطراف مجراى بول است. اين اطلاق دارد. غايت حرف اين است. وقتى كه غايت حرف اين شد، اين بايد مقيّد پيدا كند. مقيدّش آن صحيحهاى است كه سابقاً خوانديم.
در صحيحه عيس امام (ع) اين جور فرمود بر كسى كه بول كرده بود و آبى نداشت كه مخرجش را بشورد. مسح به...كرده بود. و قد عرق ذكره و فخزه ذكر و فخزش عرق كرده بود. امام (ع) فرمود بر اينكه هم فخز را بشورد و هم ذكر را بشورد. آن مقيّد اين است كه اگر اين رطوبت مسريه كه عرق است يا ريق است فرق نمىكند. ريق با رطوبت عرق فرقى ندارد. رطوبت مسريه است. اين اگر در اطراف ذكر بوده باشد، منجّس است. آن روايت قرينه مىشود بر اينكه اين روايت حمل بشود به آن صورتى كه مراد امام اين است كه آن جاى پاك از ذكر را آلوده به ريق بكن. يا به آب دهان بكن كه اگر بعد در لباست يك چيزى ديدى، بگو انشاء الله از آن ريق است. پس اين روايتى كه هست، چون كه جمع عرفى دارد. صحيحه عيس در خصوص جايى است كه ذكر عرق دارد. در آن موضعى كه خروج بول است و مسح به احجار شده است و اطرافش نجس است، همان جا عرق دارد. رطوبت مسريه دارد. او اصابت مىكند به عرقى كه در
فخز است يا به خود فخز. امام (ع) خصوص آن جا را فرمود نجس و منجّس است. چه جورى كه با اين صدر صحيحه عيس ذيلش را كه نفى بعث داشت مقيّد كرديم و حمل كرديم به آن صورتى كه موضع نجس اصابت نكند، اين موثقّه را تقييد مىكنيم به همان صحيحه كه صدرش است. اين صحيحه دلالت مىكند كه اگر ريق را به آن حشفه و اطراف بزنيد و به ثوب و فخزت اصابت كند منجّس است. آن صحيحه اين را مىگويد. پس اين صحيحه حمل مىشود كه ريق به غير آن جا انداخته بشود. تف را به جاى ديگر بكند كه آن جا پاك است. بعد به ثوب اصابت كرد، آن وقت بشود پاك به اصالة الطّهاره. اين علاجى است كه امام (ع) بيان فرموده است. جمع عرفى اين است. نفرماييد كه امام بايد اين قيد را به آن سائل بگويد. چون كه بيان احكام تدريجى است و آن مقدارى كه ائمّه بيان نكردهاند به راوى قبلى و در زمان سابقى عذر دارند. رفعت امّة ما لا يعلمون اين براى ما عذر نمىشود. براى ما مطلب تمام است. چون كه بيان احكام تدريجى بوده است بدان جهت امام (ع) اوّل مطلقى را مىفرمايد بعد در زمان بعد مقيّد را مىفرمايد مثل قرآن مجيد. فرقى نمىكند. خودشان فرمودهاند چه جورى كه در قرآن مطلق است و عام است و در كلام ما مطلق و مقيّد است. خودشان فرمودهاند...به آن كسى كه اين مقيدّات و مطلقات مىرسد، او بايد تقييد كند. ولو او اطلاق فهميد و رفت تفش را به همان جا انداخت. خوب او معذور است. به اطلاق تمسّك كرده است. براى او بيان نيامده بود و تأخير بيان هم از وقت حاجت در اصول گفتيم عيبى ندارد اگر مصلحت بوده باشد. مصلحت كه تعلّم احكام تدريجاً.
روى اين حسابى كه هست، همين جور است. ما بايد جمع عرفى كنيم. صحيحه نيست. مقيّد است و اين روايت مطلق است. به واسطه تقيّد در آن روايت از اطلاق اين روايت تمسّك مىكنيم. نمىدانم ملتفت شديد يا نشديد روايت بايد به همين معنا حمل بشود كه گفتيم. امّا در اين سؤال سائل يك قموضى هست. مرحوم حكيم هم مىفرمايد. منتهى ايشان همين جور مىفرمايد قموض است و مىگذرد. خوب، اين چرا امر اشتداد پيدا مىكرد بر اين سائل وقتى كه آبى نداشت؟ ربّما مىگويد بولت فلا اقدر على الماء و يشتدّ ذالك علىّ اين بر من اين بول كردن كه فلا اقدر على الماء ماء ندارم اين بر من كار را سخت مىكند. خوب اگر آب داشت چه جور بود آن جا؟ خوب اگر بنا بود آب داشت مگر كار سخت نمىشد؟ آب اگر نداشت سخت مىشد. اين سائل در سؤال فرض كرده كه من بول مىكنم آب نداشتم اين بر من اشتداد حاصل مىكند. اگر آب داشت چه مىشد؟ خوب اين اگر آب داشت، بول مىكرد، استبراء بالخرطات مىكرد، آب را هم مىريخت ديگر به آن زمينى كه آن كار را كرده مىگفت خداحافظ رفتم. بعد هم اگر بللى خارج بود كه احتمال مىداد ودى باشد، مذى باشد، وذى باشد از حوائل بوده باشد. فرمود بعد از استبراء كردن اگر از تو خارج شود بللى ما...اين هم تمّبانش را خيس كرده بود بدان جهت مىگفت بر اينكه لا بعث بعثى نيست. اگر آب داشت اين كار را مىكرد. اگر آب را نداشت امر شدّت پيدا مىكند. اين معنايش عبارت از اين است كه عين النّجاست متنجّس است و آن متنجّس هم منجّس است. بايد منجّس بشود كه اشتداد پيدا كند. چون كه اين بول كرد و استبراء كرد. استبراء كرد خشك كرده است خود را. اگر مذهب كاشانى درست بود ريق انداختن لازم نبود كه. اخبار خيلى سهل شد برايش. براى اينكه بول تمام شد، استبراء هم كرد، بعد ديد تمّبانيش خيس است. مىگويد كه مذى خارج شده است ديگر. ودى خارج شده است. يكى از اينها خارج شده است. چون كه استبراء كرده است آن پاك است. و مخرج هم كه منجّس نيست او را. چون كه مخرج خشك شده است. مفروض اين است متنجّس منجّس نيست. در اين صورت علاج امام (ع) بنابراين كه متنّجس منجّس نيست، علاجش اين بود كه بفرمايد استبراء بكن مؤمن. اين جور كه مىگويى واشتد علىّ استبراء بكن. بعد از استبراء هر چه خارج شد، بگو پاك است. و هيچ غصّهاى هم نخور. اگر متنجّس منجّس نبود، اين علاج معنا نداشت. علاجش فقط استبراء بود.
پس معلوم مىشود كه اين سائل گفت آب نبودن مرا به زحمت مىاندازد بعد البول. اگر ما گفتيم متنجّس منجّس است،
اين حقيقتاً به زحمت مىاندازد. چون وقتى كه متنجّس منجس شد و بول كرد، استبراء هم كرد و بلند شد و رفت. بعد بللى از او خارج شد. خوب تمّبانش قطعاً نجس شده است. چرا؟ چون اگر از هر چيزى بوده باشد، چون كه اطراف مخرج نجس است، او را نجس مىكند. او هم خورده به تمّبان و آن هم نجس شده است. اشدت على ال...علاجش چيست؟ علاجش همين است كه به غير آن جا تف بيندازد. آب ندارد كه. آبش همان تف دهانش است. به غير آن موضع متنجس تف بيندازد. وقتى كه غير آن موضع تف انداخت، بعد ديد تمبانش خيس است مىگويد اين از آن ريقى است كه به موضع طاهر انداختم. از مخرج چيزى خارج نشده است. نه بولى كه خودش نجس است، نه چيزى كه اطراف مخرج او را نجس مىكند كه عبارت از اينها باشد. اين روايت اگر بخواهيم شبههاى نداشته باشد علاج امام (ع) علاج صحيحى بوده باشد كه روايت هم من حيث السّند موثّقه است، اين را بايد ملتزم بشويم به تنجيس متنجّس. به اين مسلك روايت دلالت مىكند. كه متنجّس منجّس است. و امام (ع) به جهت اين كه اين شخص به زحمت نيفتد، علاجى ياد داد كه انصافاً علاج، علاج خوبى است. براى اينكه وقتى كه بعد ديد رطوبتى در ثوبش هست، يقين ندارم كه اين رطوبت رطوبتى است كه از مجراى بول خارج شده است. ولو مزى بوده باشد و از آن جا خارج شده باشد. ودى بوده باشد. احتمال مىدهد آن تفى كه آن جا انداخت او بوده باشد. اين علاج، علاج صحيح مىشود. پس اگر ما اين روايت را بخواهيم طورى معنا كنيم كه علاج امام علاج بوده باشد به حمل الشّايع و سؤال سائل درست بشود، چون كه سائل مىگويد بعد از بول كردن و آب نداشتن مرا به زحمت بيندازد. اين بنابر عدم تنجيس متنجّس علاج استبراء است. بنا بر قول به تنجيس المتنجّس كه اختيار كرديم، علاج تف انداختن است. استبراء نيست. استبراء فايدهاى ندارد. اين كه امام (ع) فرموده است اين تف را بنداز، اين معلوم مىشود كه متنّجس منجّس است و تمام هم هست تف انداختن به غير آن منجّس است به آن بيانى كه عرض كردم. چون كه مقيّد هم دارد. علاوه بر اينكه او نبود اين حسابى كه كرديم خود روايت قرينه داخليه پيدا مىكرد كه مراد از تف انداختن به آن طرف ديگر است. و الاّ فرق ندارد تف با آن مذى كه از مخرج خارج مىشود بعد از استبراء.
پس علاوه بر اينكه خودش قرينه داخليه دارد، آن مقيّد خارجى هم هست. اين را مىدانيم انسان آنى را كه در دلش است مىگويد ربّما بيان وافى دارد آنى را كه در دلش است مرام را به تمام و كمال نقل مىكند و هيچ نكته مخفى هم نمىماند. كتابت اين جور نيست. كتابتى كه مىنويسد، آن كتاب وافى به تمام مرام نمىشود اين را نادراً. بدان جهت است كه شما نگاه مىكنيد كه شخصى خودش زنده است يك كسى مىآيد با او مباحثه مىكند نمىتواند مغلوب مىشود امّا به كتابش اشكال مىكند. چرا؟ چون آن كتاب وافى به تمام مرام او نيست. هر قدر قلم بوده باشد نمىشود تمام نكات را آورد به كتابت. روى اين اساس است كه طلبهاى بخواهد اين را از من ياد بگيرد، من از كتاب خودم استعداد دارم، ملاّ مىشوم، فقيه مىشوم اشتباه مىكند. هيچ چيز نمىشود. بايد استاد ببيند. فن است. ياد بگيرد. چه جور ورود و خروج را بفهمد. اطراف مسأله را چه جور از مسأله، مسأله اصلى مىشود، مسأله، مسأله انشعابى مىشود. اينها را ياد بگيرد. اينها به كتابت نمىشود. اينها به استاد ديدن است. بايد...استاد ببيند. استاد ماهر كه بتواند اين كبريات و تطبيق كبريات را تعليل كند. روى اين حساب است كه اين را شما به اين راوىها هم بياوريد. ربّما اصلاً امام (ع) خودش فرموده بود به او كه به بيخ ذكرت يك تف كن. اين را امام فرموده است. ولكن اين عند الندر ديگر آن خصوصيات را ندر نمىكند. يا ندر مىكند آن كسى كه كتابت مىكند و كتاب بود ديگر. كتاب را مىخواند ديگر آن به كتاب نيامده است آن خصوصيت. همان فمسح ذكرك بريقك. (طرف ب نوار)
بدان جهت اين تقييدات را كه ما مىكنيم جمعاً ما بين اين روايت و روايات ديگرى مثل صحيحه عيس است، اينها در ذهن شما بعيد نيايد. ممكن است همان قيد را امام (ع) آن مطلق و مقيّد نفرموده بود. (قطع نوار) آن بيخ ذكر. الاّ انّه اين
جور نقل به معنا كرده است. اين جور گفته است كه فمسح ذكرك بريقك معلوم است ديگر. يعنى آن جاى ديگرش مسح كن. ديگر اين گفتن نمىخواهد. يا نوشتن نمىخواهد. اين معلوم است. روى اين حساب اين خصوصيت بوده است ولكن در قلم در كتابت حديث از بين رفته است. روى اين اساس است كه اين روايت نمىتواند مذهب كاشانى را تصحيح كند بلكه اين بر عليه كاشانى است اين روايت. علاج امام (ع) به آن نحوى كه خدمت شما عرض كردم موقوف است به قول تنجيس بر متنجّس. ملتزم بشويم كه متنجّس منجّس است. اين روايت را گذشتيم.
بعد رسيديم به آن داستانى كه آن داستان را شروع كردم. آن داستان اين بود كه اگر ما ملتزم بشويم كه نجاست سرايت مىكند. ما تا حال كه آمديم مذهب، مذهب سرايتى شد ديگر. چون كه موثّقه عمّار گفت اگر زمين قضر بوده باشد بدنت تَر بوده باشد ولو زمين خشك است نماز نخوان. يعنى آن ثوبت نجس مىشود كه ثوبت كه تَر است. باز فرقى نمىكند. زمين كه قضر شد، زمين با ثوب فرقى ندارد. اين ثوب قضر را انداخت اين زمين. آن خشك شده است ولكن باز بدنمان تَر است. آن ثوب قضر بود ديگر. با زمين اصابت كرد و قضر شد. ولكن ثوب خشك شد و انداختيم زمين كسى رفته در حوض و غسل كرده است بدن همين جور رطوبت مسريه مىآيد روى اين ثوب نماز بخواند. باز موثقه عمّار مىگويد كه ارض قضر با ثوب قضر فرقى ندارد. نماز نخوان يعنى بدنت نجس مىشود يا آن ثوبى كه پوشيدهاى و خيس است، او نجس مىشود به اين ثوب. و هكذا و هكذا. اين را مىگويند مذهب سرايت. دو تا سرايت داشتيم. يكى سرايت از اعيان نجسه به ملاقى اينها اشياء طاهرى كه ملاقى اعيان نجسه است. اين را گفتيم مشهور و متسالمٌ عليه است. الاّ المحدّث الكاشانى اين سرايت را على الاطلاق قبول نكرده است در اعيان نجسه. فرموده است كه فقط ثوب و بدن است كه آنها به اعيان نجسه نجس مىشوند. غير از ثوب و بدن دليلى نداريم و دليلش هم اين بود كه روايات ما در ثوب و بدن است كه ثوبت را بشور يا بول اصابت كرد يا به ثوبت منى اصابت كرد يا به بدنت اصابت كرد. صبّ عليه الماء مرّتين.
وامّا غير از ثوب و بدنى كه هست، ما دليل نداريم ساير اشياء مثل منبر، زمين نجس مىشوند. يا فرض كنيد چيزى كه مثلاً داخل ثوب و بدن نيست. يكى اين مسلك بود. اين مسلك را كه سابقاً عرض كرديم. گفتيم اين جور نيست. ما ثوب و بدن دليلمان منحصر به آنها نيست. دليل داريم اغسل كلّما يصيبه ذالك الماء و لو ثوب و بدن نباشد كلّما يصيبه ذالك الماء او محكوم به نجاست است. در موثّقه عمّار بود. و هكذا رواياتى داشتيم بر اينكه در مرق كه مرق نجس مىشود. در اوانى داشتيم كه اوانى نجس مىشوند. نه ثوب هستند و نه بدن. داشتيم كه ماء قليل نجس مىشود. داشتيم زيتى كه مايع است به واسطه افتادن موش و غير ذالك نجس مىشود كه آن مسلك را سابقاً در انفعال ماء قليل گفتيم اين مسلك كاشانى باطل است. اين يك سرايت بود كه آن را كانّ مىشود گفت كه متسالمٌ عليه است الاّ الشّاز قبول كردهاند.
يكى مسأله سرايت نجاست از متنجّس است به طاهر. آن جايى كه متنجّس عين النّجاست نيست، متنجّس هم حامل عين نيست ولكن متنجّس است. اين ملاقات مىكند با شىء طاهر. اين هم دو صورت داشت.
يك صورت اين است كه آن عين رطوبتى كه در آن متنجّس است، رطوبت هم متنجّس است در آن عين نجس نيست در آن متنجّس عين رطوبتى كه هست، آن رطوبت منتقل مىشود به جاف طاهر. اين جا هم ادّعا كردهاند كه اين هم مشهور و متسالمٌ عليه است. و لو ما اين را درست نمىدانيم. العهدة على مدّعى. ما نمىدانيم. اين يك فرض است.
يك فرضى كه اشكال در اين بود كه اين فرض را از روايات در بياوريم. كه متنجّس يابس بشود آن طاهرى كه ملاقات با متنجّس مىكند رطوبت مسريه در طاهر بوده باشد. اين عمده بود. اين...بود. روى اين اساس است كه بعضىها تفصيل دادهاند و ملتزم شدهاند كه متنجّس اگر خشك بوده باشد، جاف بوده باشد، ملاقىاش جسم طاهر مرطوب بوده باشد لا ينفعل. منفعل نمىشود. نجاست سرايت نمىكند. رسالهاى هم نوشتهاند. مرحوم حكيم هم نقل مىكند. در اين
تفصيل رسالهاى نوشتهاند. كه ايشان هم مىگويد رساله ما بركتى است. ما اشكال در اين بود كه اين را در روايات بياوريم. اين جا مىگفتيم كه ارتكاضاً فرقى نيست كه رطوبت در خود متنجّس بوده باشد يا رطوبت طاهر بوده باشد. متنجّس جاف بوده باشد. اين جا است كه جاى زد و خورد بود. مىگفتند كه نه، اين ارتكاض ناشى است از فتواى فقها. اين نمىرسد به زمان معصومين سلام الله عليه. فقها فتوا دادهاند. اذهان هم عذر گرفتهاند بر اينكه فرقى نمىكند. رطوبت در متنجّس بشود يا در طاهر ملاقى بشود. اين ارتكاض ناشى است از فتوى و اين قيمتى ندارد. ارتكاض بايد برسد به زمان امام (ع) كه كشف بكنيم كه اين ارتكاض ناشى از بيان معصومين سلام الله عليهم است.
ما آن همّتى را كه داشتيم به قدر طاقتمان اين ارتكاض را برديم به زمان ائمّه عليهما السّلام. و عرض كرديم در آن موثّقه عمّار كه مىگفت زمين كه آفتاب به او خورده است ولكن خشك نشده است بعد خشك شده است. شخص با بدن مرطوب و با جسد مرطوب رطب آن جا نماز مىخواند، امام فرمود كه جسد رطب بوده باشد جبهه غير الجبهه ما يصيب الارض رطب بوده باشد كه ارض يابس است فلا تصلّ عليه آن جا نماز نخوان. اين معنايش اين است كه اگر تنها جبهه بود فرموده بود كه ان كان جبهتك رطبتاً فلا تصلّ عليه مىگفتيم چون كه طهارت موضع سجود معتبر است، امام (ع) مىفرمايد بر اينكه اين جبهه چون كه مرطوب است يا به آن زمين نجس سجده نكن. اين دو تا اشكال داشت.
يك اشكال اين بود كه جبهه مرطوب بشود يا نشود فرقى نمىكند. به موضع نجس نمىشود زد ذكر.
دوّمى اين است كه امام (ع) فرمود ان كان جبهتك رجليك او غير ذالك من ما يصيب ذالك الموضع. جبهه خصوصيت ندارد. اگر اينها اصابت به آن زمين رطبه كردند فلا تصلّ عليه نجس مىشود. ما اين سرايت را برديم كه اين از فتواى فقها ناشى نشده است كه منشأش اين باشد. اين ناشى شده است از فتواى فقهايى كه آن فتوا ناشى از روايات است و در خود زمان معصومين سلام الله عليهم اين منشأبوده است. ما همّمان اين بود. روى اين اساس مذهب سرايت را ما تقويت كرديم. منتهى چون كه اين روايتى كه هست اين روايت ولو موثّقه است، ظاهر است. چون كه اغسل نفرموده است فلا تصلّ عليه فرموده است. احتمال ضعيفى است ولو احتمال من حيث فقاهت ضعيف است كه نه، حكم تعبّدى است. كه در مكان نجس انسان با بدن رطب نبايد نماز بخواند. ولو بدن را نجس نمىكند، ثوب را نجس نمىكند. حكم تعبّدى است. منتهى شارع يك احكام تعبّديه دارد. در حمّام نماز خواندن مكروه است. اين جا حرام است. چون كه عرض كرديم اين خلاف ظاهر است. ظاهر اين است فلا تصلّ عليه ارشاد است كه، متفاهم عرفى اين است كه به مناسبت حكم موضوع ان كان رجلك رطباً او جسدك رطباً او رجليك من ما يصيب ذالك الموضع اين خلاف ظاهر است. يك كمى هم براى اينكه ديگران را به زحمت نيندازيم، ما احتياط كرديم ولكن جا، جاى فتوى بود. گذشتيم اين را. مىماند يك وجه آخرى كه بعضىها اين وجه آخر را به عدم تنجيس متنجّس وجه عمدهاى شمردهاند. آن وجه عمده اين است كه اگر ما ملتزم بشويم كه متنجّس منجّس است، قائل به سرايت بشويم. سرايتى كه قسم دوّم بود به كلا قسمين ملتزم به او بشويم، اين لازمهاش اين است كه لم...حجرٍ على حجر اين نجاست سرايت مىكند به مرور الزّمان به تمام بيوتى كه در شهرها است. و به تمام اساسى كه در آن بيوت است و به تمام اشخاصى كه در آن بيوت هستند. مسرى است نجاست. سرايت مىكند به بازار مسلمين. به امكنهاى كه در بازار مسلمين است و به اهل بازار سرايت مىكند. هر چه در بازار است در مكان عامّه مىشود نجس. كفايت مىكند گفته شده است در تصديق به اين معنا ملاحظه اين امكنهاى كه عامّة النّاس به آن جا وارد و خارج مىشوند. صغيرهم و كبيرهم، و رجالهم و نسائهم. المبالين بالدّين منهم و غير المبالين بالدّين منهم آنها كه اصلاً اعتنا به اين ندارند داخل مىشوند به اين جاها. آن جا هم فقط آبى كه استعمال مىشود آب قليل است. ازمنه سابقه اين جور بود ديگر. الان هم در راهها و مهمان خانهها و قهوه خانهها شايد همين جور باشد. فقط آب قليل بوده باشد. اينها كه وارد مىشدند خوب بچّه وارد شده است خصوصاً
اين كه در سفر است و اينها بول كرده است دستش نجس است همان جا يك كاسهاى بود كه بر مىداشت از كاسه آن آب را مىخورد. خودش نجس بود و حب را نجس مىكرد. هر كس به آن قهوه خانه مىآمد از آن آب بخورد فرقى نمىكند عالم جليل هم با بسم الله آب خورد، خوب نجاست كه ديگر عالم و جاهل نمىشناسد. سرايت مىكند ديگر. اينها برگشتند به خانههايشان دست زدند به آن اساس يواش يواش. يكى اين جهت است. يك مثال را مثال حبّ الماء را در...رافعه عن الشّريفه عرض كردم كه ايّام زيارتى كه ديده نمىشود زمين از كثرت جمعيّت و ازدحام همين طفلها مىآيند اين آب را مىخورند.
|