|
جلسه 272
* متن
*
بسم الله الرحمن الرحيم.
موضوع درس: درس خارج فقه بحث نجاسات
شماره نوار:272 آ
نام استاد: آية الله تبريزى
تهيه شده در سال 1366 ه.ش
توسط دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم واحد صوت.
اعوذ بالله من الشيطان الرجيم. بسم الله الرحمن الرحيم.
در عروه سيّد مىفرمايد وقتى كه واقف جدران المسجد و سقف المسجد را خارج از مسجد قرار داد و ارض المسجد را وقف مسجداً و امّ الجدران بداخلها و خارجها و سقف بداخله و خارجه اين جزء مسجد قرار نداد. در اين صورت احكامى كه براى مسجد گفته شد، فقط بر آن ارض مترتّب مىشود.
و امّا وجوب الازاله نجاست از جدران يا از سقف و امثال ذالك اين آثار مترتّب نمىشود. اين فرمايشى است كه ايشان ذكر فرموده است. عرض مىكنم بر اينكه مثال واقعى كه محلّ ابتلا هم مىافتد بعضاً. آن بعضى كه به حسب نفسه زياد است. اين است كه شخصى مىآيد زمينى را وقف مىكند مسجداً. حتّى زمين را هم تحويل مىدهد به اهل المحلّه يا اهل السّوق و امثال ذالك وقف مىكند و تحويل مىدهد. بعد ولكن چيزى ندارد. جدرانى ندارد. زمين مسطّح است كه در بلاد گرمسير خيلى واقع مىشود. بعد شخص ديگرى خيال مىكند كه اين زمين وقف است بر مسافرين و نزول مسافرين، يا وقف است بر حسينيه. روى اين اساس مىآيد بر اين جدران و سقف درست مىكند. و بعد از اينكه اين را درست كرد، معلوم مىشود كه اين شخص در وصيّت نامهاش نوشته است كه اين مسجد است وقفت مسجداً و خلّيته لاهل الصّلاة. خوب، در ما نحن فيه اين جدران و سقفى كه او درست كرده است لا يترتّب عليه عنوان المسجد. بدان جهت كسى جدران را يا سقف را نجس شد، تطهيرش وجوبى ندارد به خلاف آن ارثه كه آن ارثه احكام مسجد را دارد. اگر نجس شد، رفع تنجّس از آن ارثه واجب مىشود. اگر كسى ملتزم بشود كه ادخال عين النّجس و المتنجّس بر مسجد حرام نيست و محصورى ندارد، مرحوم خود صاحب العروه ملتزم شد كه ادخال متنجّس عيبى ندارد. ادخال عين النّجس نمىشود. اگر كسى ملتزم شد كه ادخال عين النّجس و المتنجّس به مسجد اشكال ندارد، عدم ازاله نجاست از اين سقف و از اين ديوار پر واضح است. چون آنى كه واجب است تطهير مسجد است، تطهير مسجد، مسجد هم كه عبارت از همان ارثه است. آن جدران و سقف مسجد نيست. و امّا اگر كسى ملتزم شد كه ادخال عين النّجس و المتنجّس به مسجد حرام است، متنجّس را هم اگر نگفت مثل صاحب العروه، گفت ادخال عين نجس حرام است. در اين صورت اگر اين ديوارى كه مسجد نيست يك تكّه ازرهاى، ازرهاى هم كه هتك است. هتك نباشد. يك تكّه خونى يا يك تكّه جلد ميتهاى آويزان است از اين ديوار يا چسباندهاند به ديوار. خون ماليدهاند، يا جلد ميته را چسباندهاند، اين صدق ادخال النّجاسه فى المسجد مىكند. چون كه مسجد ولو اين ارثه است ولكن صدق مىكند كه به اين ارثه عين النّجس داخل شده است. و بما انّه عين النّجس داخل شده است فهميده شد از آن ادلّه كما اينكه عين النّجس ادخالش حرام است، ممانعت و رفعش هم لازم است. مفروض اين است كه اگر ادخال نجس حرام بوده باشد بر مسجد، اين ادخال فى المسجد است و حرام است. نه اينكه ديوار متنجّس است تطهيرش لازم است، نه، به جهت اينكه اين عين نجس را از اين جا بردند، لازم است ولو تطهيرش نكند. چون كه عين النّجس تا مادامى كه هست، صدق مىكند كه عين النّجس داخل مسجد شده است. بدان جهت فى اطلاق كلام ايشان كه اگر جدران و سقف وقف بر مسجديّت نشد، فقط ارض را مسجد قرار داد، ساير احكام مسجد به جدران و به سقف مترتّب نمىشود اين احكامى را كه گفتيم چون
كه اينها مسجد نيستند ساير الاحكام، در آنها تفصيل است. اگر از آن احكام يكى ادخال عين النّجاسه باشد يا سيّد كه شما ذكر كرديد، صدق مىكند بر اينكه به اين ارثه و بر اين زمين و به اين مكان داخل شده است عين نجس. عين نجس در همين مكان است. منتهى در ديوارش است. نه اينكه تطهيرش لازم است. ازاله اين عين نجس واجب مىشود كه ادخال نبوده باشد. و نظير اين است آن جايى كه اصلاً واقف در ما نحن فيه يك بنائى درست كند. جدران دارد، سقف دارد، زمين دارد، ولكن مىگويد چون كه اين جدران ابدى نيست و اين سقف ابدى نيست، چون كه اينها عوض مىشوند، جعلت الارثة مسجدا. ارثه را فقط مسجد قرار داد. آن ما بقى چيزى هستند متّصل به مسجد. امّا خود مسجد نيستند. در اين صورت عيبى ندارد. احكام مسجد به آنها بار نمىشود. مثل آن مثال اوّل احكام مسجد مترتّب بر ارثه مىشود، ارثه هم همين جور است. مسجد است و عنوان مسجد و احكام مسجد را دارد. اين نسبت به اين مسأله.
و امّا مسأله ديگرى كه پشت سر اين مىفرمايد، مىگويد اگر انسان علم اجمالى پيدا كرد كه احد المسجدين نجس است يا علم اجمالى پيدا كرد احد الموضعين من المسجد نجس است، تعييناً نجاست را نمىداند. اين علم اجمالى نسبت به آن موضعى كه متنجّس است، نسبت به وجوب ازاله آن نجاست آن موضع منجّز است و حكم واقعى را تنجيز مىكند. چون كه اصول پيدا كرده است. بدان جهت به جهت انتصال آن حكم واقعى بايد هر دو موضع را بشورد. تطهير كند تا اينكه يقين كند آن موضع متنجّس پاك شد. اصول نافيه كه اصل اين اصلاً يصب هذا الموضع عن نجاسه، با آن اصل ديگرى كه لم يصب ذالك الموضع عن نجاسه متعارضين هستند. اصالة البرائه از وجوب ازاله اين با اصالة البرائه از وجوب ازاله آن موضع متعارضين هستند يتساقطان و بعد از سقوط و اصول النّافيه نوبت مىرسد به اشتغال كه عقل مىگويد مرخّص ندارى و احتمال انطباق تكليف به كلٍّ من الطّرفين هست، و آن تكليف منجّز است. يعنى ترخيص در مخالفتش نه مخالفت قطعيه، نه مخالفت احتماليه، ترخيصى نيست.
بدان جهت آنها را بايد تطهير كند. هر دو تا را. تا آن تكليف واقعى اين كه ازاله در هر دو لازم مىشود، اين دو تا تكليف نيست. اين حكم العقل است. تكليف شرعى يكى است. احرازاً لانتصال آن تكليف شرعى كما فى ساير الموارد بايد اطراف احتمال را، اطراف علم اجمالى را رعايت كند. بعد ايشان مسأله ديگرى مىفرمايد. مىفرمايد اين احكامى كه براى مسجد گفته شد، ازاله نجاست از او واجب است تنجيسش جايز نيست ادخال عين النّجاسه جايز نيست، اين احكامى كه گفته شده بود، فرقى ندارد در اين احكام ما بين مسجدى كه عام بوده باشد و ما بين مسجدى كه خاص بوده باشد. مىفرمايد آنى كه در بيوت درست مىكنند يعنى در املاك شخصيه مثلاً مكانى را قرار مىدهند مسجد كه در عرف از آنها تعبير به نمازخانه مىشود. كه آن خانههايى كه سابقاً بودند كه ما ديديم و شايد از شماها هم ديدهايد آن بناهاى قديمى آن اتاق مهمانى كه بود، اتاق بزرگى بود، مثلاً پشتش يك اتاق كوچكى درست مىكردند كه اين نمازخانه است. مهمانها وقت نماز نمازشان را آن جا بخوانند. يا اهل خانه. فرقى نمىكند. چون كه ساير اتاقها و بيوت در معرض تنجّس و امثال ذالك است، مكانى را اتاقى را معد مىكردند براى صلاة كه اسمش را نمازخانه مىگفتند. به او احكام مسجد بار نيست. به او مصلّى گفته مىشود. نمازخانه گفته مىشود. نمازخانه بيت مسجد نيست ولو مسجد خانهمان اطلاق بشود ولكن اين اطلاق، اطلاق تجوّزى است. چون كه تابع ملك است. در ملك خودش نگه داشته است. كما اينكه ساير بيوت ملك شخص مالك خانه است، آن هم ملكش است. اين كه مىگويد نمازخانه يعنى معد است لصّلاة فيه كه اهل خانه و واردين به خانه در آن جا نماز بخوانند. اين مىشود نمازخانه و مصلّى و آن احكامى كه براى مسجد گفته شد، اين را نمىگيرد. يعنى شامل اين نيست بالوجدان. آن مسجدى است كه...لعبادت الله. منتهى يك وقت ايشان مىفرمايد عام مىشود، يك وقت خاص مىشود. اين مراد از مسجد عام و خاص مراد ايشان چيست؟ يك وقت مرادشان احتمال مىدهيم قوياً مرادش اين باشد كه مسجد عام يعنى مسجدى كه در بلد هست و
وقف شده است مسجداً للجامع، يا مسجداً للبلد يا به عنوان مسجد الجامع كه هر كسى كه به اين بلد وارد شد مهيّا شده است و وقف شده است اين مكان معد شده است براى عبادت و هر شخصى كه داخل اين بلد شد، و به هر كسى كه در اين بلد هست. مراد از مسجد عام اين است. مسجد خاص، مسجد محلّه مىشود. يك محلّه فقير نشين كه سر كوچه يك مسجد كوچكى درست كردهاند. كه اهل محلّه بيايند اين جا نماز بخوانند. وقف شده است للعباده غرض اين است كه اهل محلّه بيايند نمازشان را اين جا بخوانند. در خانههايشان نخوانند و...اين مسجد كوچك را هم اين جور بنا كردهاند. يا در بازار فرض كنيد بازار مسگرها يا بازار صنعت فروشان يا بازار پنبه فروشها مسجدى درست كردهاند كه اهل بازار نمازشان را اين جا بخوانند. عنوان خاص، مرادش ظاهراً اين است. اين عنوان خاص معنايش اين است كه غرض اصلى واقف كه او را حركت داده است اين بنا را درست كند و اين عرض را وقف كند، به جهت اينكه براى اينها يك مكان عبادت درست بكند به اين جماعت. نه معنايش اين است كه كس ديگر حقّ دخول ندارد اين جا. اين نيست. هر كس آمد خوش آمد. خوشا به شانس ما كه همه مىآيند اين جا نماز مىخوانند و ما در ثوابش شريك هستيم. غرض اصلىاش اين است كه اينها اهل سوق يا اهل محلّه اينها بيايند عبادت بكنند. امّا كس ديگر هم آمد خيلى خوش آمد. وقف واقف و غرض واقف طورى است كه ديگران را منع از اين عبادت در اين مكان نمىكند. به خلاف آن كسى كه مسجد جامع درست كرده است. ده سال اين جا بنّا كار كرده است. آنجا غرض اصلىاش اين است كه از اوّل يك مسجدى درست بشود براى عبادت جميع من فى البلد و من دخله هذا البلد الى يوم القيامه. آن مسجد عام مىشود، اين خاص مىشود. اين خاص نه اينكه مختصاص طورى است كه ديگران داخل نشوند. اين غرض اصلى كه محرّك بود براى وقف، اين است كه براى اينها يك مكانى درست بشود. اگر مرادشان اين است، درست است. لا فرق ما بين المسجد العام و المسجد الخاص. هر دو مسجد هستند. در روايات داشت كنيفى را مسجد قرار مىدهيم. مسجد عام و خاص از اينها سؤال نشد. عن المسجد يجسّس به جسّى كه يوقد عليه ازرة و عضام المعطا انّ الماء و النّار و طهّرا فرقى نمىكند. سؤال نمىكند كه مسجد چه جور مسجدى است. احكام مسجد بار مىشود بلافرقٍ. حتّى آن احكامى كه جنب لا يجوز مكثه فى المسجد لا يجوز و حايض مكثها فى المسجد و هكذا تمام آن احكام بار مىشود.
و امّا اگر مراد ايشان از عنوان عام و خاص اين است كه واقف مىگويد من اين مسجد را وقف كردهام براى اغنياء. اغنياء بلد، اغنياء سوق، يك فقير اين جا بيايد من راضى نيستم. وقف بر عنوان خاص به نحوى است كه ديگران را منع مىكند. يا وقف كردم بر اهل محلّه از آن محلّه ديگر كسى بيايد اين جا نمىگذاريم. من راضى نيستم. وقف فقط براى اينها شده است. مثل چه چيز؟ مثل اينكه وقف كرده است مدرسهاى را بر طلّاب كاشانىها، خصوص طلّاب كاشانىها كه غير اينها نمىتواند سكنى كند. غير كاشانى نمىتواند آن جا سكنى كند. ولو غير كاشانى طلبهاى بوده باشد خيلى مبرّز و به درد مىخورد براى آتيه اسلام نمىتواند آن جا سكنى اختيار كند.
پس على هذا الاساس آن شرطى كه در ساير وقفها ممكن است بشود از عموميت و خصوصيت كه غير نمىتواند داخل بشود، آن شرط را در مسجد مىكند. كه اين مسجد را وقف كردم بر فلان طايفه كه غير آن طايفه نمىتواند داخل بشود. اين اگر باشد اصلاً مسجد نيست. چون كه در ارتكاض متشرّعه اين اختصاص منافات با مسجديت دارد. مسجديت و معبديت داشتن، با اين اختصاص در ارتكاض متشرّعه منافات دارد. براى اينكه آن وقفى كه مناسب با مسجد است، آن وقف، وقف تحريرى است كه اين زمين حر شد ديگر. تا الى يوم القيامه كسى نمىتواند اين را ملك قرار بدهد. نه من و نه ديگران. اين را من معد كردم بالعبادت فيه كه عبادت بشود. عبادت فيه نه اينكه غير عبادت جايز نيست. مىآيند در مسجد مىخوابند. منصوص هم هست. مىآيند نعالشان را مىدوزند. مىآيند تير و كمانشان را تيز
مىكنند. مىآيند فرض بفرماييد آن جا كوپن پخش مىكنند. و هكذا و هكذا. عيب ندارد. چون كه اين را وقف كردم للعبادت فيه، يعنى تصرّفى كه مزاحم با عبادت است، نبايد در اين مكان بشود. اين مقدار در قوام مسجد مدخليّت دارد. و الاّ اگر تصرّفات منافى هم عيبى ندارد، آن مسجد نمىشود. پس معناى مسجد اين است من اين القه ملكيت را انداختهام. تا الى الابد انداختهام. لا يدخل فيه ملك احدٍ اين بيت خدا است نه اينكه اين ملك اعتبارى خدا است. اين جور نيست. اين بيت الله است يعنى اختصّ وقفها لعبادت سبحانه. معنايش اين است. ملكيّت اعتبارى نيست آن جا. همان ملكيّت تكوينى كه همه ما فى السّموات و ما فى الارض ملك تكوينى خدا است. به اضافه اشراقيه. خالق اينها است. اين معنايش اين است آنى كه در ارتكاض متشرّعه در آن محيطى كه متشرّع آنهايى كه اهل شرع هستند لازم نيست شيعه هم باشند، از آن اوّل مبدأ محيط شما بگرديد تا آخر بلدى كه در آنها مسلمانها زندگى مىكنند، از مسجد ارتكاضشان همين است. اين اختصاص بلكه به مسلمين ندارد. معابد ساير الملل هم همين جور است. آنها هم آن مكان را تحرير كردهاند لعبادت النّاس فيه. منتهى آنها وقتى كه وقت دعايشان است، ما اگر بخواهيم نماز جماعت بخوانيم نمىگذارند. چون كه آن عبادت ما را، عبادت نمىدانند. منافى با عبادت خودشان مىدانند. چون كه معد بر عبادت خودشان است. روى اين اساس است. و الاّ زمين ملك كسى نيست. آن جا مزاحمت عيبى ندارد. چون كه معد شده است براى عبادت يعنى مراد از عبادت، عبادت الله است. ما آنها را عبادت نمىدانيم. آنها را افعال بيخودى مىدانيم كه مشروع هم نيست. بدعت است. مىرويم انشاء الله وارد مىشويم. مىرانيم آنها را بيرون و نماز مىخوانيم. عين آنها هم همين جور است. در ارتكاض آنها هم معابدشان ارتكاضاً همين است كه ملك كسى نيست تا الى الابد. اين معد است للعبادت فيه. منتهى يك تصرّفى كه منافى با عبادت نسب نشود مثل اينكه فلانى را امروز تزويج مىكنند به فلان ابن فلان، مىبرند آن جا عقدش را مىخوانند. اين را منافى با عبادت فيه نمىدانند. مثل كوپن دادن در مساجد ما مىشود. فرقى نمىكند. اينها منافى نيستند. آن تصرّفاتى كه منافى است عرفاً با عبادت فيها آن تصرّفات جايز نيست. و امّا آن تصرّفاتى كه منافى نيست فقط آن تصرّفات هتك حساب مىشود. آنها هم جايز نيست. هتك مساجد جايز نيست. هتك حساب بشود. نه كسى بگويد كه به نظر من هتك است. به نظر شما نه. به نظر عموم النّاس. اين را هتك مىبينم. او جايز نيست بر هتك مساجد و معابد المسلمين. حتّى در معابد آنها هم اشكال است. و امّا تصرّفاتى كه منافى نيست عيبى ندارد. پس على هذا الاساس اگر مسجدى بوده باشد به عنوان خاص او را وقف كند. بگويد بر اينكه جعلته مسجداً به حيثى كه كس ديگر نمىتواند داخل بشود. اين در حقيقت به شرط بر مىگردد. چون كه طبيعت مسجد اين است كه مكانى بشود معد العبادت النّاس كلّ من دخل. اين كه مىگويد غير از اغنياء كسى داخل نشود، اين در وقفش يك شرطى كرده است. و اين شرط ملقى است. اين شرط ملقى است. چون كه با مسجديّت منافات دارد. بدان جهت مىشود مسجد.
سؤال؟ در وقف لازم نيست انشاء وقف بشود. بالقول. وقف معاطات در او جايز است و اگر شما رجوع بفرماييد به كلمات فقها حتّى در رسائل عمليه هم ذكر كردهاند و وقف معاطاطى به اين مىشود كه انسان بنائى را درست كند و هنوز به كسى هم چيزى نگفته است. يا گفته است كه مىخواهم يك مسجدى را درست كنم. هنوز ببينيم مىشود تمام كنيم يا نه. بعد كه تمام كرد درها را باز كرد به قصد اينكه مردم بيايند نماز بخوانند. و به اين قصدى كه اين معدّ للعبادت بشود. خود درها را باز كردن و مهيّا كردن، خودش وقف معاطاطى است. وقف معاطاطى علاوه بر اينكه ادلّه اطلاق وقوف مىگيرد، به همين سيره عملى كه بعض كثيرى از وقفها وقف معاطاطى است، آن سيره عملى هم مثل بيع معاطاطى در او جارى مىشود و هيچ اشكالى هم ندارد. او آن چهار تا سنگ را هم كه مىگذاشت براى چه مىگذاشت؟ براى اينكه فردا بردارد؟ به قصد اينكه اين مكان اين چهار سنگ كه من اين را احياء كردم به اين سنگ
گذاشتن اين مصلّى بشود للمسلمين الى يوم القيامه. رفتيد ديگر در حجاز آن مساجد را ديديد كه كومه كومه مسجد فلانى، مسجد فلانى، مسجد فلانى آنها اصلشان از همين قبيل است. اين مىشود مسجد و وقف معاطاطى مىشود و عيب ندارد. (طرف ب نوار).
سؤال؟ عرض مىكنم وقف، وقف لمسجد، مسجد عنوان قصدى است. سؤال؟ قاصدش من ديگر. من كه دارم اين جا را بنا مىكنم. مال گذاشتهام و كارگر گرفتهام، قصدم اين است كه اين جا مكان معدّى لصّلاة بشود. وقتى كه مكان شد درهايش را باز كرديم وقت صلاة كه معنايش اين است كه ايّها النّاس...صلاة فى هذا المكان. قبض هم محقق شده است. آنهايى كه حتّى در وقف عام قبض را معتبر مىدانند، قبض هم محقق شده است. هم انشاء شده است به فعل، هم قبض محقق شده است. خودش هم شده است مسجد. شما اگر بخواهيد ديگر جاى هيچ شك و شبههاى هم نباشد يك رساله عمليه را هم نگاه كنيد. اين همين جور است. اين كه شرط كرد مثلاً فلان طايفه به اين مسجد نمىتواند بيايد. اين مختص به فلان طايفه است. مثل آن...كه در مساجد است. در وقف مساجد است. اين جا وقفه مسجداً باطل مىشود؟ يا شرطش، آن قيدش باطل مىشود؟ نتوانستيم ما به جايى برسيم. اين به عهده شما است. ما به نظرمان اين است كه اين قصد كرده است وقف او مسجداً را. و روى اين اساس اين قصد اجمالىاش اين است كه اين معبد بشود الى يوم القيامه كه ساير المعابد. اين قصدش اين است. منتهى شرط مىكند كه غير فلان طايفه داخل نشود. اين امر آخرى است در وقف. يعنى بعد الفراغ ان كونه مسجداً. بدان جهت اين ملقى است و مسجد مىشود. غلط كرده گفته كس ديگر داخل نشود. در ذهن ما اين است. ولكن ايشان يك كلمهاى فرمودند و خيال كردند كه آن اشكال را مىكند. كه آن اين است كه اين تخصيص كاشف از اين است كه قصد مسجديت نكرده است. چون كه گفتيم به ارتكاض متشرّعه مسجد بايد لكلّ من دخل و صلّى فيه و ابدا ربّه فيه بوده باشد. اين كه مىگويد غير از آنهايى كه گردن كلفت حساب مىشوند، اغنياء حساب مىشوند غير از آنها كس ديگر نمىتواند در آنجا نماز بخواند، اين با مسجديت منافات دارد. كاشف از اين است كه عنوان مسجديت را قصد نكرده است. اين احتمال اين شبهه جايش است كه من خيال كردم ايشان هم اين شبهه را مىكند. در ارتكاض ما فعلاً اين است كه اين شرط زايدى است ملقى است. قصد ارتكاضى است و تمام است. وقف مىشودو مسجد مىشود و هر كس هم مىتواند برود آن جا نماز بخواند ولو واقفش يا متولّىاش بگويد من راضى نيستم. آنى كه در ذهن ما است همين است. بگذريم اين مسأله را. مسأله ديگرى در ما نحن فيه عنوان مىشود و آن مسأله، مسأله مهمّى است و محلّ ابتلا است. ما كه مبتلا شدهايم. نمىدانيم شما هم مبتلا شدهايد يا نه. انسان يك وقتى وارد مسجدى مىشود و مىبيند كه مسجد نجس است. در آن بلادى كه بلاد زوّارى است خيلى اتّفاق مىافتد. صبح است وارد مسجدى مىشود كه نماز بخواند. ايّام زيارتى است، ديد بچّه زوّار در مسجد شاش كرده است. خودش هم مىبيند كه قدرت ندارد براى تطهير اين. كجا مىتواند؟ خودش هم زائر است و غريب است و خانه خودش نيست اين جا. آيا در اين صورت بر اين شخص واجب است غير را اعلام كند كه ايّها الجار اى جارى اين مسجد، اين مسجد تو نجس است و اين را ازاله نجاست بكن؟ ازاله نجاست بكن نمىخواهد. فقط اعلام به نجاست بكند تا تكليف خودش را بداند. اين نجس است و به تكليف شرعى خودت عمل بكن. اين واجب است اعلام بكند يا اينكه واجب نيست؟ اى سيّد يزدى قدس الله سرّه، پير فقه مىگويد بر اينكه ظاهر اين است كه لا يجب الاعلام. اعلام واجب نيست. خودش اگر قدرت دارد بالمباشره تطهير بكند. بالمباشره كه گفتم از اين جا قيد اخذ نكنيد. يا به تسبيب اگر مىتواند تطهير كند بايد تطهير بكند. به تسبيب چه مىشود؟ به تسبيب اين مىشود كه برود يك كارگرى بگيرد كه شيلنگ دارد و صد تومان هم بدهد به او. لازم هم نيست كه به او بگويد تطهير كن اين جا را. بگويد آن شيلنگ را متّصل به آب بكن دو دفعه بگير اين جا يا يك دفعه بگير اين جا. فرق نمىكند. لازم نيست به او هم بگويد كه
نجس است. اگر خودش مىتواند. يك اشتباهى از من شد لو دادم مسأله را كه مرحوم سيّد اعلام را مىگويد واجب نيست. نه اينكه تطهير به تسبيب را مىگويد واجب نيست. آن كسى كه قادر است بر تطهير مسجد بالمباشره تطهير كند يا به تسبيب، او واجب است. تطهير كند. امّا خودش نه بالمباشره نه به تسبيب نمىتواند اين را تطهير كند. به ديگرى اعلامش واجب است يا اعلامش واجب نيست. اين جور كه گفتم معلوم شد حرف سيّد خيلى متين است. چرا؟ براى اينكه وقتى كه براى خودش تكليف مشروط به قدرت است. ولو ازاله نجاست از مساجد مباشرت در او معتبر نيست. عبادت نيست. قصد غربت لازم نيست. و مباشرت هم معتبر نيست و لكن اگر قدرت داشته باشد كه اين جا را تطهير كند بالمباشره و به تسبيب يا كارگرى را بگيرد. مىگويد بيا اين جا آب بريز يا اين جا را بتراش خوب خودش تكليفش را عمل كرده است. اگر خودش قادر به اينها نيست، غير را در ادخال موضوع تكليف كردن واجب نيست. غير را داخل تكليف كردن، غير را ارشاد به موضوع لازم نيست. مثلاً شما با كسى نشستهايد كه منتظر نماز جماعت هستيد، شما ملتفت شديد آنى كه كه پيش شما نشسته بود و منتظر نماز جماعت بود از او اخراج ريحى شد، ولكن وقتى كه اذان گفته شد او ملتفت نبود اصلاً به اين. فكرش جاى ديگرى بود يا چرت مىزد. ملتفت نبود. بلند شد و الله اكبر. بر شما واجب نيست به او بگوييد كه برو وضو بگير. اين لازم نيست. چرا؟ ادخال در موضوع كه آن كسى كه محدث است التفات به موضوع تكليف غير را ملتفت كردن به موضوع تكليف كه تو محدث هستى، حكم را مىداند، ارشاد به موضوع را مىداند، مىداند كه محدث بايد وضو بگيرد و نماز را بخواند ولكن نمىداند محدث است. گوشهايش سنگين بود و حواسش پرت بود و خودش هم ملتفت نشد. من او را ارشاد به موضوع التّكليف بكنم كه تكليفش را مىداند، او بر من واجب نيست. اين جا هم همين جور است. من خودم كه عاجز هستم اين را تطهير بكنم بالمباشره و بالتّسبيب. ولكن او را ملتفت بكنم كه بيا اى همسايه اين جا شاش را ببين در مسجد خدا، اين ارشاد به موضوع هم واجب نيست. مرحوم سيّد يزدى اين را مىگويد.
مرحوم سيّد يزدى مرادش اين است. نه اين است كه انسان بايد آفتابه را خودش دستش را بگيرد. بالمباشره برايش واجب است. اگر خودش بالمباشره قادر نيست. به كس ديگر اعلام نكند. ظاهر عدم وجوب است. نكند يعنى واجب نيست اعلام. نه، مراد مرحوم سيّد اين است كه اگر خودش نمىتواند اين را تطهير كند بالمباشره و بالتّسبيب، بالتّسبيب يعنى كسى را بياورد اين جا آب بريزد ولو او نفهمد كه اين جا نجس است. مىگويد تو بيا اين جا آب بريز. تو چكار دارى؟ همسايه هم همين جور است. مثلاً بگويد همسايه بيا اين جا و اين شيلنگ را بگير اين جا. نگويد كه اين جا نجس است. او هم مىآيد. چون شيلنگ دستش بود و مىخواست به در خانه آب بريزد. او هم آن جا بود و گفت بيا اين آب را كمى اين جا بگير. اين اگر بخواهد اين جا را تطهير كند بالمباشره او بالتّسبيب، عيبى ندارد. واجب است تطهير برايش. و اگر نتواند بالمباشره او بالتّسبيب تطهير كند، به غير اعلام كند تا غير روى وظيفهاش بيايد اين جا را تطهير كند. كه اعلام موجب مىشود كه غير به تشخيص وظيفه شرعىاش مىآيد اين جا را تطهير مىكند. كه همان ادخال به موضوع التّكليف است كه به آن رفيقش بگويد تو كه مىخواهى نماز بخوانى بايست. او را متوّجه مىكند كه او به صلاة خودش كه لا صلاة الاّ بطهورٍ به او هم واجب است روى تكليف خودش برود وضو بگيرد. اين ارشاد به موضوع واجب نيست. و مرحوم يزدى اين را مىگويد. مىگويد غير را اعلام كردن كه آن غير روى وظيفه شرعى خودش بيايد اين را تطهير كند، اين ارشاد به موضوع التّكليف است. ارشاد به موضوع التّكليف وجوبى ندارد. اين فرمايش سيّد يزدى قدس الله سرّه اين پير فقه آيا على اطلاقه صحيح است؟ اين مثل ساير موارد ارشاد به موضوع است يا در مسأله خصوصيتى هست كه با آن خصوصيت از آن ساير موارد ممتاز مىشود؟ مىتوانيد خصوصيتى درست كنيد؟ ما كه هنوز در شبهه هستيم.
سؤال؟ يك وقتى هتك است او را خواهيم گفت. اگر هتك است او تكليف ديگر است. هتك ميّت است ديگر. مانده است و بو مىگيرد و هتك مسجد است. يك وقتى آن جا هتك مؤمن است احترام المؤمن و هتكش جايز نيست حيّاً و ميّتاً مثل مسجد است. فرقى نمىكند. و الحمد الله ربّ العالمين.
|