|
جلسه 419
* متن
*
بسم الله الرحمن الرحيم.
موضوع درس: درس خارج فقه بحث طهارت
شماره نوار: 419 آ
نام استاد:آية الله تبريزى
تهيه شده در سال 1368 هجرى شمسى
توسط دفتر تبليغات حوزه علميه قم واحد صوت
اعوذ بالله من الشيطان الرجيم. بسم الله الرحمن الرحيم.
كلام در اين مسئله بود اگر نجاستى اصابت بكند به موضعى از بدن الانسان، و شك كند به شبهة الخارجيه كه آيا اين موضع از بواطن است كه ازاله عين كافى باشد يا اينكه نه از غير البواطن است و از ظواهر است تا تطهير نشود او الاّ بالغسل. كما اينكه مثال مىزديم قطره بولى ترشح كرد نمىداند به طرف العين خورد يعنى طرف خارجى كه ظاهر است يا به آن طرف داخل كه خود عين است به او اصابت كرد. در ما نحن فيه اينجور فرمودهاند بنا بر تنجس البواطن وقتى كه ازاله عين را كرد حكم به طهارت نمىشود. بلكه در ما نحن فيه بايد آن موضعى را كه اصابه النجس او را بايد بشويد و بما اينكه نمىداند داخل العين است يا خارج العين؟ خارج العين را بايد بعد از زوال العين بشويد. تا يقين كند آن موضع العين كه نجس بود پاك بود. چونكه تا مادامى كه نشويد خارج را استسحاب منقطع نمىشود. و استسحاب مىگويد تنجس باقى است و اگر بخواهد اين استسحاب منقطع بشود بايد آن خارج العين را بشويد. و اما بنائا بر عدم تنجس البواطن در ما نحن فيه استسحاب اركان ندارد. چونكه يك وقتى يك موضعى كه اصابه النجس، نجس شد اين را من علم ندارم. چونكه اگر بواطن بوده باشد نجس نشده است. شك در تنجس طرف خارجى دارم و اصالت الطهاره بلكه استسحاب اصابة النجس خارج العين مىگويد كه نه خارج العين پاك است.
اينجور فرموده بودند در مقابل اين قول، قولى هست كه فرق نمىكند ما بين المسلكين فى كلة الصورتين حكم مىشود به بقاء تنجس الى ان يغسل. مادامى كه شسته نشده است، حكم ميشود كه بدن نجس است. آن موضع بدن نجس است چه بگوييم بواطن نجس مىشوند، چه بگوييم بواطن نجس نمىشوند. و الوجه فى ذالك. موثقه عمار كه وارد شده بود در ماء قليل نجس، امام عليه السلام آنجا فرمود و يغسل كل ماء ذالك اصابه الماء بيان فرمود كه آن آب نجس به هر چه اصابت كند، آب نجس، نجاست خارجى است. يعنى نجاست جوف انسان و جوف حيوان نيست. آن آب نجسى كه هست به هر چيزى اصابت بكند آن چيز شسته بايد بشود، يعنى نجس مىشود. او كل ماء اصابه ذالك الماء ظاهر بدن را هم گرفته است، باطن البدن، جوفش را هم گرفته است. انسان آب نجس پريد در فضاى فمش. در دهانش پريد. خوب اغسل كل ما اصابه ما بوديم كه مىگفتيم بايد دهان را شست. پس اين موثقه تمام اشيائى كه قابل غسل هستند و مىشود آنها را غسل كرد دلالت مىكند كه آب آنها را نجس مىكند و بايد شسته بشوند. ما از اين رفعيت كرديم در خصوص بواطن الانسان. كه بواطن الانسان و يكى هم در بدن الحيوان كه سابقا رفعيت كرديم. در بواطن الانسان رفعيت كرديم كه در بواطن الانسان غسل نيست بلكه تنجس هم نيست كما بينّا. خوب على هذا آنى كه موضوع مىشود بر تنجس ما اصابه النجسى است كه باطن انسان نبوده باشد. خوب اين استسحاب موضوع تنجس است. آن نجاست خارجيه چيزى را نجس مىكند كه يا اصلا انسان نباشد يا از انسان بوده باشد باطنش نباشد. چونكه باطنش نجس نمىشود. خوب در ما نحن فيه آن قطره بول كه قطره كوچك بود پريد. خود زن فهميد كه اصابت به وجهش كرد مىگويد آن موضعى كه هست ما اصابه النجاست الخارجيه است. و استسحاب هم مىگويد كه از بواطن نيست. چونكه يك وقتى كه آن موضع خودش نبود از بواطن هم نبود. بعد نمىدانيم از بواطن شده است يا نه؟ بنائا
على اعتبار الاستسحاب فى الاعدام العجليه كما هو الصحيح. براى اينكه اين عدم ازلى چيزى است كه عرف مىفهمد. آنهايى كه عرف نمىفهمد آنها اعتبار ندارد و اما آنى كه عرف مىفهمد و آنجا بگويى تصديق مىكند همين جور است. استسحاب جارى است. اين عدم ازلى هم همين جور است كما ذكر فى محل.
خوب اگر شما اشكال كنيد كه در ما نحن فيه يك شبهاتى هست آنها را صاف كنيم. شما اگر بگوييد بر اينكه اگر ما دليل مخصصمان اين بود كه لا يغسل البواطن اين حرف صحيح بود كه در ما نحن فيه از آن امور فقط لا يغسل البواطن استثنا شده است و نمىدانيم موضع مزبور از بواطن است يا نه؟ استسحاب مىگويد از بواطن نيست. تنجس اثبات مىشود. و استسحاب اينكه آن موضع مزبور موضع مساو از ظواهر نيست اين اثرى ندارد. چونكه ظواهر موضوع حكم نيستند. موضوع حكم آن چيزى است كه نجس به او بخورد و از بواطن الانسان نباشد. يا بدن حيوان هم نباشد كما ذكرنا. موضوع محرز نشد. اگر دليل مخصص لا يغسل البواطن بود بعله اين حرف تمام بود. ولكن ما دليلمان كما بينّا بعضى رواياتى بود كه مىگفت انما يجب غسل الظاهر كه بايد ظاهر شسته بشود. از آنجا معلوم مىشود موضوع تنجس و اينكه مطهرش غسل است ظاهر البدن است. وقتى كه ظاهر البدن موضوع حكم شد استسحاب مىكنيم كه آن موضع مزبور سابقا ظاهر نبود الان هم ظاهر نيست كه استسحاب جارى مىشود. اين شبهه، شبههاى واهيه، درستى نيست. چرا؟ براى اينكه ولو ما قبول كرديم كه ولو در روايات وارد شده است انما يجب عليكم غسل الظواهر يا انما يجب غسل ما ظهر، كه يجب غسل ما ظهر، يكى در موثقه عمار بود كه ان رجل يسير... هل عليه يغسل باطنه، يعنى جوف الام... يكى هم روايت زراره بود كه گفتيم معتبره است. انما ان تغسل ما ظهر.
عرض مىكنم بر اينكه اين شبهه، شبهه واهيه است والوجه فى ذالك اين است كه موضوع تنجس كه گفتيم آن شئى است كه اصابه النجس و لم يكن من الباطن آن مطلب تمام است. از اين روايات خلاف او ظاهر نمىشود. استفاده نمىشود. در اين روايات كه وارد شده است انما عليه ان يغسل ما ظهر منه مخصص عام چه چيز است در اين روايت؟ اين روايت اين بود كه، ادات حصر دارد. يعنى يجب عليه غسل ما ظهر ولا يجب عليه غسل ما بطن. آنى كه باطن است شستن نمىخواهد آنى كه ظاهر است شستن مىخواهد. آنى كه شستن مىخواهد ظاهر است و آنى كه باطن است شستن نمىخواهد. والاّ اگر اين بود كه يجب عليه غسل ظاهر البدن. كسى از امام سؤال مىكرد اصاب بدنى ظاهر بدنى يا امام مىفرمود اذا اصاب ظاهر بدنك خمر فغسله. اين كه دلالت نمىكرد كه بواطن نجس مىشود. اين كه اثبات شىء نفى ما ادا نمىكند. مثل ظاهر بدن اصابت خمر كرد بشور مثل اينكه ثوب اصابه كرد خمر را بشور. اين دلالت نمىكند كه منحصر به ثوب است. اينى كه منافات با عموم دارد مفهوم است كه از انما استفاده مىشود. يعنى لا يجب عليه غسل البواطن. بدان جهت آن تخصيصى كه وارد مىشود بر آن عام، موثقه عمار يغسل كل ماء اصاب الاّ البواطن من الانسان. او تخصيص مىخورد و غسل ظاهر، ظاهر نسبت به خارجيه خصوصيتى ندارد. چونكه موضوعش ما اصابه است. اين حصر، حصر اضافى است. چونكه حصر اضافى است دلالت به خصوصيت ظاهر نمىكند. نه اينكه فقط متنجس در عالم ظاهر البدن است. ثوب نجس نمىشود، ستون نجس نمىشود، مكان نجس نمىشود. اين نفى او را نمىكند كه ظاهر خصوصيتى دارد و منحصر است تنجس به ظاهر. اين انما عليه ان يغسل الظاهر خود سائل هم مىدانست كه ظاهر نجس مىشود و بايد شست. آن سائل كه سؤال كرد ان رجل يصير من انفه الدم، هل عليه ان يغسل باطن؟ ظاهرش را كه نپرسيد. چونكه ظاهرش را مىدانست كه بايد بشويد. اين ظاهرش نجس مىشود نه اينكه ظاهر خصوصيت دارد در تنجس. اين ظاهر بما اينكه احد من الاشياء است. اغسل كل ما اصابه ذالك الماء. ظاهر باشد، ستون باشد. اين در مقابل، اين حصر، حصر اضافى است. اين ظواهر شسته مىشود، يعنى بواطن شسته نمىشود. اين حصر به جهت او است. والاّ چونكه در موثقه در نجاست خارجيه حكم سوار شده است به عنوان كل ما يصيب، كل ما
اصابه هر چه بوده باشد و آنى كه منافات از عموم دارد و خارج مىشود بواطن است، كه حصر هم مخصص مىشود اين روايات به اعتبار او بدان جهت موضوع تنجس اثبات مىشود. ظاهر موضوعيتى ندارد. ظاهر مثل عنوان ثوب. كما اين كه سابقا گفتيم عنوان ثوب مدخليتى ندارد، عنوان مثل خشب مدخليتى ندارد، عنوان حديد مدخليتى ندارد در تنجس ظاهر البدن هم همين جور است. بما انّه ما يصيب النجس است، نجس مىشود. آنى كه خصوصيت در او هست در بواطن است كه بواطن لا يتنجس. ما اصاب او را نجس نمىكند. على هذا الاساس چه جورى كه استسحاب در موارد عدم ثوبيت جارى نمىشود يا ثوبيت، اين موضوع حكم است كما تقدم سابقا. اينجا هم ظاهر البدن هم همين جور است. بما انّه ما يصيب است. در نجاست خارجيه عرض مىكنم. به قرينه موثقه موضوع ما يصيب است. استسحاب عدم كونه ظاهرا اگر اثبات مىكرد كه باطن است مثبت بود با آن استسحابى كه ما گفتيم اصل اين است كه يك وقتى باطن نبود الان هم نيست آن موضع اين استسحاب عدم ظاهر مىگويد كه باطن است، با او معارضه مىكرد. ولكن مثبت كه حجيتى ندارد. چونكه مثبت حجيتى ندارد استسحاب عدم ظهور منافاتى ندارد.
يك چيزى را بگويم اين را داشته باشيد. اين حرفى كه ما اين اساس را گفتيم، گفتيم ولو موضوع عدم تنجس بواطن دليلش اين روايات بشود يعنى روايت زراره و موثقه عمار بشود باز هم اينجور است اين مبتنى بر اين است كه انما يجب عليه غسل الظواهر مفهومش اين باشد كه لا يجب غسل البواطن. مفهومش اگر اين شد، اين مطلب صحيح است. اين استسحاب معارضى ندارد و اين تنجس را اثبا مىكند. اما اگر مفهومش آنى شد كه ما مىگوييم. انما يجب عليكم غسل الظواهر يعنى لا يجب عليكم غسل ما ليس بظاهر. نه اينكه باطن باشد. ليس بظاهر. ليس بظاهر مساوى با باطن بودن است. ولكن در جريان استسحاب فرق مىكند عناوين. اين است كه اين ظاهر نباشد. انما عليكم غسل الظواهر يا انما عليك غسل ما ظهر يعنى لا يجب غسل ما ليس بظاهر. آنى كه ظاهر نيست غسلش واجب نيست. اينجا عكس مىشود. موثقه عمار مخصصش چه مىشود؟ مىشود كه و يغسل كل ما اصابه ذالك الماء الاّ من البدن ما ليس بظاهر. خوب در ما نحن فيه به استسحاب موضوع مخصص ثابت مىشود. چرا؟ آن موضعى كه نجس به آنجا خورده است يقينا از بدن است. نمىدانم ظاهر هست يا ظاهر نيست. يك وقتى كه ظاهر نبود. چونكه عدم ازلى ظهور مثل باطن بودن است بعد از وجود است. در عدم ازلى كه ظاهر نبود الان هم ظاهر نيست. ثابت مىشود كه اين تنجس نيست اينجا. ما اصاب نجس نكرده است. اگر اين حرف را گفتيم و هو الصحيح، صحيح همين است. چونكه اگر گفتيم اين هست ولو حصرش، حصر اضافى است مفهومش اين است ما يجب غسل ما ليس بظاهر من البدن. نه اينكه لا يجب غسل الباطن من البدن. عنوان، عنوان ليس بظاهر است و اين هم به استسحاب احراز مىشود.
يك چيزى بگويم، درست دقت كنيد. عرض مىكنم اگر ما مىگفتيم كه نه اين استسحاب نجاست جارى مىشود. يا به قول مرحوم سيد آن جاهايى كه شخص ملتزم شد باطن نجس مىشود زوال العين مطهرش است بنا بر آن قول، استسحاب نجاست در آن موضع جارى مىشود كه آن موضع نجس است. نتيجه اين استسحاب چيست؟ اگر استسحاب جارى شد در نجاست آن موضع چه به استسحاب نجاست آن موضع كه مرحوم سيد مىگويد، چه به استسحاب عدم كون الموضع المزبور باطنا كه تقريب دومى بود كه موضع مزبور باطن نيست، اين نجاست در آن موضع اثبات شد. نتيجهاش چيست؟ من دستم را تَر كردم، بعد از آنكه آن قطره بول پاك شده بود. در داخل عين بود زايل شده بود. خارج العين بود زايل شده بود. دستم را تَر كردم فقط زدهام به خارج العين. به نحوى كه به داخل العين نخورد. اين دستم نجس مىشود يا نه؟ بنا بر استسحاب نجاست. نه دست پاك است. چونكه استسحاب نجاست گفته است آن موضعى كه اصابه النجس آنجا نجس است. خوب من نمىدانم خارج العين ما اصابه النجس است كه. اصل جارى مىشود در خود اين يد. اصل اين است كه به اين اصابت نكرده است به موضع متنجس. مثل آن ملاقى شبهه
محصوره ديگر كه سابقا گفته بوديم كه يكى از اطراف شبهه را ملاقات كرد، نجس نمىشود. اين هم اينجور است، اين نجس نمىشود. اما اين انگشتم را تَر كردم هم داخل هم خارج به هر دو تا گذاشتم. هم داخل العين هم خارج العين. از داخل العين هم اگر نجس بود ازاله عين شده است. خارجش هم بود ازاله عين شده است. دستم را گذاشتم روى هر دو تا. هم داخل العين هم خارج العين. اين دست نجس مىشود. چرا؟ چونكه موضوع تنجسيت محرز است. دستم ملاقات كرده است با موضعى رتبا كه شارع گفته است آن موضع نجس است. خوب آن موضع كجاست؟ اگر باطن العين است كه بالوجدان پاك است. چونكه زوال عين شدهاست خارج العين است كه اصل مىگويد كه نه، انجا نجس نيست. يا لااقل اصل هم نداشته باشد نمىدانيم كه نجس است يا نه؟ اين همان شبهه عبائيه است كه از سامراء سيد صدر نوشت به نجس قدس الله سره در حل اين شبهه. و گفت بر اينكه شما اهل نجس، علما نجف بايد از يك مسلكتان رفعيت كنيد. يا ملتزم بشويد كه ملاقى شبهه محصوره نجس است يا ملتزم بشويد كه استسحاب در قسم ثانى كلى جارى نيست. شبهه آن مرحوم اين بود. مىگفت اسمش را مىگويند شبهه عبائيه چونكه مثال به عبا زده بود. فرموده بود كه اگر عبائى ما مىدانيم به يكى از دو نقطهاش نجس اصابت كرده است. اين به يا مثلا به اين طرفش يا به آن نقطه ديگر از عبا نجس اصابت كرده است. علم اجمالى داريم. بعد يكى از اين طرفها را شستهايم. وقتى كه يكى از اين طرفها را شستيم. اين دو طرف، هر دو طرف را. هم آنى را كه شسته بوديم و هم آنى را كه نشسته بوديم هر دو تا داخل آب قليل كرديم. اين آب قليل را شما نجس مىدانيد يا پاك مىدانيد؟ استسحاب اگر در قسم ثانى كلى جارى بشود بايد آب نجس بشود. چرا؟ همين استسحاب است. براى اينكه يك وقتى يك موضعى از اين عبا نجس به او خورد. بول خورد يقينا. و من احتمال مىدهم آن موضعى كه بول خورده است در همان نجاستش باقى بماند. آب قليل ملاقات كرده است با آن موضع كه استسحاب مىگويد آن موضع در نجاستش باقى است. پس آب قليل نجس است.
اگر شما ملتزم شديد به اين استسحاب قسم ثانى از كلى، بايد از فتواى ديگرتان رفعيت كنيد. فتواى ديگر چه بود؟ اين بود كه ملاقى شبهه محصوره پاك است. چونكه اين عبا حقيقتا ملاقى شبهه احد اطراف است. چونكه يك طرف شسته شده است. اين آب در حقيقت با يك طرف ديگر ملاقات كرده است كه آن طرف علم اجمالى است. بدان جهت اين آب اگر از اول ملاقات با يك طرف مىكرد مىگفتيد پاك است. الان هم ملاقات را با آن يك طرف كرده است. چونكه آن يك طرف ديگر چه چيز است؟ قطعا باقى است. قطعا طاهر است، شسته شده است. اينكه در جوابش نوشتهاند كه نه از او رفعيت مىكنيم، نه از اين رفعيت مىكنيم. هر دو صحيح است. منتهى... دادهاند كه هر كسى يك جور جواب داده است كه و الجواب الصحيح اين است كه در اين فرض ملاقى شبهه محصوره نجس است. در اين فرضى كه دو طرف عبا را در آب گذاشته است اين ملاقى شبهه كل الطرفين است منتهى چونكه جارى است استسحاب مثل عدم شستن است. چه جورى كه اگر نمىشستيد ملاقى دو طرف بود، آب نجس مىشد الان كه شستهايد، استسحاب مىگويد اين شستن فايدهاى ندارد. آن موضعى كه نجس بود در نجاستش باقى است. اينجا هم همين جور است، نظير اين است. وقتى كه اين انگشت را فقط به طرف خارج گذاشتيد اين ملاقى احد الاطراف است. نمىدانم اصلا با نجس ملاقات كرد يا نكرد؟ استسحاب مىگويد ملاقات نكرده است. اصابه نكرده است. و اما وقتى كه به هر دو تا گذاشتيد رتبا، استسحاب بقاء موضع در تنجسش مىگويد اين دست نجس شد. اين همان حرف است كه معروف است به شبهه عبائيه. و در ما نحن فيه بعدى نيست، در ما نحن فيه عجبى نيست كه يا عبجا! باطن عين كه زوال عين شده است. خارج العين هم كه ملاقىاش پاك است. پس چه جور مىگوييد دست نجس مىشود؟ اين را هم عرض كردم كه در ما نحن فيه ما از حيث اثر تنجس حرف مىزنيم كه اثر نجاست در ما نحن فيه همين است كه برايتان ذكر كردم.
بعد ايشان مرحوم سيد يزدى قدس الله نفسه الشريف در عروه متعرض مسئله اخيرى مىشود. مسئله اخيرى اين
است كه مىفرمايد مطبق الشفتين و مطبق الجفنين اينها فرض بفرماييد از بواطن هستند. غسل اينها لازم نيست. انسان اگر از دهانش خونى دربيايد و آن خون برسد به آن مطبق الشفتين كه انسان دهانش را وقتى كه مىبنند آن موضع ديگر ديده نمىشود. او را مطبق الشفتين مىگويند. كما اين كه اگر دو چشمش را ببندد آن موضعى كه ديگر ديده نمىشود او را مطبق الجفنين مىگويند. اگر نجاستى به آن مطبق الشفتين رسيد از آن خون. وقتى كه خون زايل شد، خون را انداخت بيرون يا كار ديگرى كرد، خلاف شرع خورد آن مطبق الشفتينش نجس نيست. او نجس نمىشود. بنا بر قولى يا نجس هم شده باشد پاك شده است بنا بر قول ديگرى كه سابقا گذشت. اين ايشان اينجور فرموده است و ديدهايد كه بعضىها خدشه كردهاند كه نه فيه اشكال. در اين اشكال است. مرحوم آقاى بروجردى اشكال كرده است كه نه اين فرمايش اشكال دارد. بدان جهت احوط اين است كه اينها را شست. يك معنا مسلم است ما بين علما كانّ و آن اين است كه مطبق الشفتين و مطبق الجفنين در باب وضو و غسل از بواطن است. شستنش لازم نيست. حتى ايشان در حاشيهاش هم قيد كرده است كه در باب طهارت حدثى مطبق الشفتين و مطبق العنين از بواطن است شستنش لازم نيست. و الوجه فى ذالك هم ظاهر است، اجمالش را اشاره مىكنم. اولا اگر ما در باب وضو و غسل شك مىكرديم كه مطبق الجفنين از ظواهر است بايد شسته بشود يا از بواطن است شستن لازم نيست بنا بر مسلك صحيح كه در اقل و اكثر اين ارتباط عند الشك برائت است، نمىدانيم واجب اكثر است كه غسل مطبق الشفتين هم داخل است يا لازم نيست. اقل واجب است. و بما اينكه بينّا در موضعش و وضو و غسل منطبق هستند و طهارت منطبق هستند بر خود وضو و غسل و تيمم. كه در آن صحيحه امام عليه السلام فرمود فاذا تيمم فقد فعل احد الطهورين كه خود تيمم طهور است. لا صلات الاّ بطهور. نه اينكه طهارت امر مسببى است از اين افعال كما هو المعروف و المشهور. عند القدما و بعض المتأخرين. اينجور نيست، شك در محصل و محصل نيست كه مرحوم آخوند هم در كفايه از آن قبيل قرار داده است. شك از باب كلى و مصداق است. خود طهارت عنوان همين افعال هستند. بدان جهت مأمور به مردد مىشود بين الاقل و الاكثر، شك در محصل نمىشود و مرجع برائت است. اين اولا اينجور بود. اگر گفتيم نه اين شك در محصل مىشود يا در اقلش احتياط است. اين را گفتيم باز مطبق الشفتين و مطبق الجفنين در باب وضو غسلش لازم نبود. چرا؟
براى اينكه ما در باب وضو روايات متعددهاى داريم كه در آن روايات خود امام عليه السلام در بعضىها فرموده است گوش كن واجبات وضو را كه رسول الله گرفته است و آن وضويى كه رسول الله (ص) گرفته است كه آن وضو را بر تو بيان بكنم كه اينها را مىگويند اخبار وضوئات بيانيه. در بعضىها راواى از بس كه محل خلاف عامه بود كه آنها جور ديگر وضو مىگرفتند، ائمه عليهم السلام چيز ديگر مىگفتند بعضىها مىآمدند پيش امام عليه السلام مىگفتند يابن رسول الله يك تشتى بياور خودت وضو بگير. وضويى كه وضوء جدت رسول الله است تا من ببينم. در بعضىها همين جور بود كه امام عليه السلام تشتى مىخواست يا ابتداء خود امام مىفرمود يا بعد استدعا سائل. در تمام وضوء در آن وضوئات بيانيه در هيچ كدام اشاره نشده است كه آن مطبق الشفتين و مطبق الجفنين بايد شسته بشود. و متعارف هم همين جور است، انسان موقعى كه وضو مىگيرد دهانش را مىبندد، ديگر اينجور است. متعارف اين است اگر متعارف هم نباشد اينجور است امرى است واقع مىشود. هيچ در آن اطلاق روايات امام عليه السلام تنبيه نكرد كه فلانى وضو كه مىگيرى دهانت را باز كن، چشمهايت را باز كن. هيچ هم اينجور حرفها نيست. با وجودى كه امر اينجورى است. اين قطعى است كه در باب وضو شستن مطبق الشفتين و مطبق الجفنين اعتبارى ندارد. و كذا در باب الغسل. در باب الغسلى كه امام عليه السلام هم بيان كرده است غسل ترتيبى را، هم غسل ارتماسى را كه اذا ارتمست فى الماء رمستا يكفيك براى تو كفايت مىكند هيچ تنبيه نكرده است كه وقتى كه ارتماس مىكنى دهانت را باز بكن. يا چشمهايت را باز كن. با وجود اينكه همين جور است. خصوصا آب يك خرده كثيف باشد كه نوع آبها همين جور بود در آن زمان.
انسان و دهانش را مىبندد كه چشمهايم اقلا خراب نشود. دهانم مثلا كذا نشود. اين در ما نحن فيه هيچ تنبيه نشده است. بدان جهت در باب وضو و غسل شبههاى نيست كه اينها شستن لازم نيست. و انما الكلام در غسل خبثى است. جايى كه انسان بدن را از خبث مىشويد اين مطبق الجفنين بايد شسته بشود يا نه؟ بعضىها اشكال كردهاند گفتهاند كه نه اين بايد شسته بشود. اغسل كل ما اصابه ذالك النجس اگر نجس خارجى باشد البته. چرا؟ به علت اينكه فقط ما رواياتى كه داريم يكى در استنجاء است كه يغسل ما على الشرج و لا يدخل الاسبع. اسبع را داخل نكند همانى كه ما على الشرج است ظاهر او را بشويد.
يكى هم در باب انف بود كه يصيل من انفه الدم كه آنجا فرمود انما عليك ان يغسل ما ظهر. ما ظهر را، گفتهاند اين دو مورد است. شيخ انصارى قدس الله نفسه الشريف اشكال اينجورى كرده است. خوب شايد اين دو مورد خصوصيتش اينجور است. و اما در ساير موارد ما مطلقا بگوييم اينجور است نه اين دليل نمىشود به اين معنا كه در ساير ظواهر هم شسته نمىشود مثل مطبق الشفتين. آن مقدارى كه متيقن است مثل داخل الحلق و امثال ذالك اينها را ملتزم مىشويم اين را گفتهاند. عرض مىكنم بر اينكه در ما نحن فيه اولا معلوم شد بر اينكه ما غير از آنها يك روايتى داشتيم به اسم معتبره زراره او مربوط نه به شرج بود نه هم مربوط به انف بود. در آن روايت اينجور بود امام عليه السلام فرمود، روايت ششمى بود در باب بيست و چهار ليس المزمزة و الاستنشاق فرضية و لا سنه و انما ان تغسل ما ظهر. مىگفتيم اين ان تغسل ما ظهر هم خبث را مىگيرد هم باب حدث را. فرقى نمىكند. قيدى ندارد كه، قرينهاى هم ندارد كه اين مختص به باب وضو است. مزمز و استنشاق غسل دهان است. در خبث هم مىشود. اگر بنا بود در خبث شسته بشود، انسان وقتى كه دهانش را مىشويد چه كار مىكند؟ همان مزمزه مىكند ديگر. غسل دهان به او است به آب قليل. بدان جهت اين روايت مطلق است و من حيث السند هم معتبر است. كه قاسم ابن عروه كه در سند است از مشاهير است و اين اشكالى ندارد. بدان جهت انما عليك ان تغسل ما ظهر مطبق الشفتين ما ظهر نيست. مطبق الجفنين ما ظهر نيست بدان جهت دليل داريم بر اينكه اينها شستن نمىخواهد.
سوال؟... مىگويد ليس المزمزة و الاستنشاق فريضة و لا سنه انما عليك ان تغسل ما ظهر يعنى ما ظهر من الوجه. باطن وجه شستن نمىخواهد. پس وقتى كه اين جوف، جوف اينها شستن نمىخواهد آنى كه ظاهر الوجه است كه بايد شسته بشود ظاهر بدن. على هذا الاساسى كه هست مختص به وضو بود در لفظ ديگرى بود. گفتيم ظاهر بدن را مىگيرد. على هذا الاساس اين اشكالى ندارد و مؤيد بر اين معنا كه مطلب همين جور است در باب خبث هم شستن نمىخواهد مؤيدش نه اين است كه ادعا شده است كه سيره است. وقتى كه جميع بدن نجس شد، وقتى كه ارتماسا شد، تطهير كردند جميع بدن را، چشمها را مىبندند، دهان را مىبنند. چونكه كسى ممكن است بگويد كه ما در صورتى كه جميع بدن نجس بشود حتى مطبق الشفتين افتاد در حوضى كه همهاش بول بود. دهانش هم اتفاقا باز بود. اين وقتى كه جميع بدن اينجور نجس شد موقعى مىرود در آب كر يا رودخانه دهان را باز نمىكند سيره اينجور است، مىبندند ما اينجور سيره را نفهميدهايم. بدان جهت اين سيره نيست. مؤيدش خصوص آن دو تا روايتى است كه در شارب الخمر وارد است كه يكى را ما اختيار كرديم. كه در روايت شارب الخمر بود كه خمر را خورده بود ثم بساقش را انداخت و از بساقش به من اصابت كرد. عادتا همين جور است، انسان چيزى را بخورد. خمر باشد، چايى باشد، شير باشد، هر چه باشد به آن مطبق الشفتين مىرسد. آنى را كه خورده است به او مىرسد. خوب اگر بنا بشود اين شارب الخمر اينجور بود، مطبق الشفتينش نجس بود به زوال العين پاك نمىشود يا از اول متنجس نمىشود وقتى كه بساق را مىاندازد بساق از آن مطبق عبور مىكند. وقتى كه از مطبق عبور كرد نجس مىشود. نجس كه شد نجس مىكند هر جا اصابت كرد. پس اين معلوم مىشود كه مطبق الشفتين يا اصلا نجس نمىشوند كما هو الصحيح يا اگر نجس هم
مىشوند به ازاله عين پاك مىشوند. بدان جهت بساق ديگر نجس نمىشود. چونكه خمر، ديگر عين تمام شده است. و جايى را هم كه نجس نكرده است، بساقش هم قهرا طاهر مىشود. و الحمد الله رب العالمين.
|