|
جلسه 443
* متن
*
بسم الله الرحمن الرحيم.
موضوع درس: درس خارج فقه بحث طهارت.
شماره نوار: 443 آ
نام استاد: آيت الله تبريزى.
تهيه شده در سال 1368
توسط دفتر تبليغات حوزه علميه قم واحد صوت.
اعوذ بالله من الشيطان الرجيم، بسم الله الرحمن الرحيم.
كلام در اوانى الخمر است. بعد البنا بر اينكه خمر از اعيان نجسه است، انائى كه در او خمر احراز مىشود و نگه داشته مىشود يا در شرب خمر استعمال مىشود، آن اناء مىشود به واسطه اصابت خمر اناء متنجّس. بدان جهت اناء متنجّس را استعمال كردن در امرى كه مشروط به طهارت است، فى الاكل و الشّرب يا فى الوضو و التّطهير الثّياب، انائى...استعمال كردن در ما فى يشترك فيه الطّهاره، احتياج به تطهير اناء دارد. و الاّ طعام را نجس مىكند، ماء را نجس مىكند كه مائى كه انسان مىخورد يا استعمال در وضو و غسل الثّياب مىكند. به جهت اين معنا كه اين محصور لازم نيايد بايد اين اناء تطهير بشود. بدان جهت انائى كه متنجّس به خمر است اگر تطهير شد، استعمالش جايز مىشود. على القاعده اين است. اين اناء متنجّس به خمر مثل اناء متنجّس به بول است يا اناء متنجّس بالميته است. و لحم الخنزير است. چه جورى كه استعمال آن اناء متنجّس در فيما يشترط طهارته بعد التّطهير و الغسل عينى ندارد، استعمال اين اناء خمر هم كه اصابه الخمر بعد التّطهير عيبى ندارد. مضافاً بر اينكه اناء على ما تقدّم دو قسم روايات در اناء هست.
يك قسم از روايات اين است كه اناء متنجّس كيف يطهر؟ آن مطلقات شامل مىشود به آن انائى كه متنجّس به خمر هم هست. مثل موثّقه عمّار كه سابقاً گفتيم، از امام (ع) سؤال كرد عمّار ابن موسى الثّاباتى كه اناء نجس چه جور پاك مىشود كه آن روايتى بود در باب 53، از ابواب النّجاسات بود. سئل عن الكوزه و الاناء يكون قضراً كيف يغسل و كم مرّت ان يغسل؟ مطلق است. تنجّس و قضر بودن بالخمر را هم مىگيرد.
طايفه ثانى از روايات در خود تطهير اناء الخمر وارد شده بود. كه امام (ع) فرمود: اناء خمر را اگر سه دفعه بشورى مىتوانى در او آب نگه بدارى. آبى كه مىخورى. يا طعام نگه بدارى. و اين هم روايتى بود كه در باب 51 از ابواب النّجاسات ذكر شده بود. باز روايت اوّلى در اين باب موثّقه عمّار ابن موسى الثّاباتى بود. روايت اوّلى است. محمد ابن يعقوب عن محمد ابن يحيى عن محمد ابن احمد ابن يحيى الاشعرى عن احمد ابن الحسن الفضّال عن عمر ابن سعيد عن مصدّق ابن صدقه عن عمّار ثاباتى كه همان سند معروف مكرّر است. كه فتحيين هستند. محمد ابن احمد ابن يحيى نقل مىكند عن احمد ابن حسن فضّال. او هم نقل مىكند عن عمر ابن سعيد. او هم از مصدّق ابن صدقه عن عمّار. قال، سألت ابا عبد الله، عن ال...يكون فيه الخمر. آن حبّى كه يا آن ظرفى كه مثل الحب است در او خمر مىشود. فليصلح ان يكون فيه الخلٌّ مىشود در او خل ريخت او ماء...مائى كه مانده باشد. آب بريزى بماند او زيتون؟ قال، اذا غسل فلا بعث. غسل شد بعثى نيست. بعد هم در ذيلش دارد بر اينكه فقال قدحٍ او اناءٍ يشرب فيه الخمر؟ قال، تغسله ثلاث مرّات و سئل ايجزيه ايصبّ فيه الماء قال، لا يجزيه حتّى يدلك بيده ان يصبّ فيه الماء خمر رسوب دارد. ته نشين مىشود. بدان جهت خشك مىشود. او را بايد با دست كنار زد آن مقدار رسوب را و سه دفعه شست. غرض باز روايت ديگرى هم باز در ما نحن فيه روايت حفص ابن...است كه روايت من حيث السّند هم معتبر است. آن هم همين جور بود كه وقتى كه شستند مىتوانند استعمال بكنند. اين ظروف الخمر دو جور است.
ظروفى كه در آنها خمر بود تارتاً آن ظروف، ظروفى است كه خمر در جوف آنها نفوذ نمىكند. مثل كاسه مسى، كاسهاى كه از استيل است يا چينى است. كه در اينها خمر رسوب نمىكند ولو مدّتى هم بماند. اينها بلا شبهةٍ. بعد از اينكه اينها تطهير شد يعنى غسل شد ثلاث مرّات، آن اناء را مىشود استعمال كرد در فى ما يشترط فيه الطّهاره.
قسم ثانى از ظروف و اناء اين است كه خمر در او نفوذ مىكند. مثل كوزههايى كه سفالى است. اگر خمر توى آن بريزند نفوذ مىكند. مىبينيد كه از اين طرف در آمده است قطرات از طرف بيرون. در اين جا اناء جوفش هم نجس مىشود به واسطه خمر. چون كه نفوذ كرده است. ايشان در عروه مىفرمايند اين كه گفتيم اناء را بعد الغسل مىشود استعمال كرد در فى ما يشترط فيه الطّهاره، فرقى نيست. ما بين آن انائى كه مثل اناء مس يا استيل و چينى و نحو ذالك باشد كه لا ينفذ فيه الخمر يا مثل كوزه و امثال اينها باشد كه ينفذ فيه الخمر. انائى است از خشف. خشف مىكشد ديگر. نفوذ مىكند به جوفش خمر. مىگويد فرقى ندارد. اگر اين انائى كه نفذ الى جوفه الخمر اگر ظاهرش را شستند يعنى آنى كه ظاهر از اناء است او را شستن يعنى طرف ظاهر شسته شد ظاهر از طرف داخل الاناء و ظاهر از طرف داخل الاناء شسته شد سه دفعه. در اين صورت استعمال آن اناء عيبى ندارد. ولو جوف اناء كه خمر به او نفوذ كرده است در تنجّس باقى بماند. بعد...مىگويند. مىگويد در استعمال اناء لازم نيست آن طرف خارج الاناء هم تطهير بشود. همان ظاهر الاناء از طرف داخل الاناء كه انسان طعام و آب را آن جا مىريزد، او را فقط تطهير كردن، نجاست جوف و نجاست ظاهرى كه خارج الاناء حساب مىشود، طرف خارج الاناء هم حساب مىشود، آنها عيبى ندارد. سرّش اين است كه داخل اين اناء پاك شده است وقتى كه داخل الاناء پاك شده است ديگر طعام نجس نمىشود. شراب نجس نمىشود. آب نجس نمىشود كه با او بخورى يا وضو بگيرى يا غسل كنى. اين جا يك نكتهاى است كه اين را عرض كنم خدمتتان. بسا اوقات توهّم مىشود بعد از اينكه انائى كه باطنش به خمر متنجّس شده است، اختصاص به خمر هم ندارد. با متنجّس آخرى هم كه با نجس آخرى كه به جوف نفوذ كرده باشد باز هم اين جور است. اگر ظاهر اين اناء را ما تطهير كرديم، يا فقط ظاهر داخل الاناء را تطهير كرديم، آب ريختيم. اگر به مجرّد ريختن مىخوريم خوب اشكالى ندارد. و امّا اگر آب مدّتى در آن ظرف مىماند، اين آبى كه مدّتى مىماند سرايت به باطن مىكند. اين جور است ديگر. چون كه ظرف سفالى است. چه جورى كه خمر نفوذ كرده بود، آب هم نفوذ به آن باطن مىكند. وقتى كه آب سرايت به باطن كرد، ربّما بدان جهت مىبينيد كه آب قطراتش از آن طرف اناء خارج شده است. در كوزه خيلى پيدا است ديگر. آبى كه داخل اين اناء هست به واسطه ملاقات با آن جوف الاناء نجس مىشود. بدان جهت اگر مدّتى بماند، كه طعام يا شراب كه مايع است بماند در اناء به نحوى كه به باطن نفوذ كند نمىشود او را استعمال كرد. چون كه متنجّس مىشود. ولكن اين توهّم هم توهّم بيجا است. يك سال هم بماند خوردنش عيبى ندارد. لما ذكرنا در بحث تنجّس الماء و تنجّس المايعات گفتيم در مسألهاى كه انسان به يد نجسه از آفتابه آب مىريزد كه آب آفتابه هم قليل است، گفتيم بر اينكه اين آب متّصل است به آن يد قضره. يا عين قضره. شما يد هم نگوييد كه اين آفتابه را روى غايط مىريزد. كيفش گرفته است. اين كار را مىكند كه اين پخش بشود. خوب اين آب آفتابه كه نجس نمىشود. ولو متّصل است ولكن نجس نمىشود. اگر يادتان بوده باشد گفتيم انسان آب آفتابه را پر كرده است كه برود تطهير و گذاشته است در زمين كه آن زمين متنجّس است و آفتابه هم تهاش سوراخ است. گفتيم آب آفتابه نجس نمىشود. آب آفتابه پاك است. و سرّ فى ذالك كه آبى كه به جاى متنجّس از تهاش مىرود اين آبى كه توى آفتابه است نجس نمىشود.
و سرّ فى ذالك اين بود. گفتيم آنى كه استفاده شده است از تنجّس ماء القليل به اصابت النّجاسه در جايى كه آب عرفاً دو تا آب حساب بشود. ولو هر دو قليل هستند. ولكن يكى ملاقات با نجس كرده است. دون ديگرى. در آن جا گفتيم دليل بر اينكه آن آب ديگرى هم نجس مىشود نداريم. اين را در آب قليل گفتيم. آن آبى كه به جوف الاناء مىرود، آن
آب غير از آن آبى است كه در آن اناء هست. دو تا آب است ولو متّصل به همديگر هستند ولكن دو آب است. بدان جهت آنى كه ملاقات كرده است با آن نجس مائى است كه در جوف الاناء است. بدان جهت ماء از جوف اناء خارج به آن طرف بشود نجس است. و امّا آنى كه داخل الاناء هست او نجس نمىشود. ماء آخر است. اين در صورتى است كه اين دو تا ماء و يكى كه مىگوييم نجس نمىشود دفع داشته باشد. يعنى آن ديگرى را براند. اين در صورت گفتيم. و الاّ گفتيم دو تا حوضچه كوچك است كه به همديگر متّصل كردهايم يكى از اينها ملاقات با نجس كرد. دفعى توى كار نيست. هر دو ساكن هستند. هر دو نجس مىشوند. هر دو آب قليل است اگر يادتان بوده باشد. آن جايى كه دو آب حساب بشود و يكى دفع داشته باشد مثل آن آبى كه در جوف آفتابه است، آن آب ديگر اگر ملاقات با نجس بكند اين نجس نمىشود. ادلّه...ماء قليل اين صورت را نمىگيرد. فقط ادلّهاى كه مىگرفت، در دو ماء ساكن بود كه ما بينشان دفعى نبود كه صحيحه على ابن جعفر بود كه دو تا آب است به همديگر متّصل دجاجه كه عين ازره را وطى كرده است با آن پا وارد يكى مىشود. امام فرمود هر دو نجس مىشود مگر اينكه به اندازه كر بشود. اين در جايى كه ساكن بوده باشد همين جور است. و امّا در جايى كه دفع بوده باشد دليلى به اين معنا نداريم. خوب در ما نحن فيه مائى كه در جوف است با مائى كه توى اناء است، بدان جهت مىگويد از اين آبى كه ريختيم نصفش مانده است، نصفش رفته است. آنى كه در اناء يك ماء است، آنى كه در جوف است يك ماء ديگر است. منتهى به همديگر متّصل هستند. ولكن بما اينكه آب پاك كه در جوف است دفع دارد مىراند آن يكى را، بدان جهت در اين صورت اتّصال موجب تنجّس مىشود اين را دليل نداريم. در مضاف هم همين جور گفتيم كه اگر دو مضافى بشود كه دو تا مضاف حساب بشوند ولو متّصل به همديگر بشوند يكى دفع داشته باشد و ديگرى را براند، مدفوع اگر ملاقات به نجس بكند، آن مضاف دافع نجس نمىشود. بحثش در بحث تنجّس ماء القليل و ماء المضاف گذشت.
روى آن اساسى كه در ما نحن فيه گفتيم، روى آن اساس معلوم شد كه آب داخل جوف را پاك مىكند. اگر يادتان بوده باشد اين جور گفتيم. آب اگر به جوف نفوذ بكند و جوف را تطهير مىكند امّا به واسطه جوف نجس نمىشود. در آن دفعه اوّل كه آب ريختيم در اناء به جوف نفوذ كرده است، اين يك غسل نسبت به نفوذ به داخل حساب مىشود. بنا بر اينكه با يك غسل پاك نمىشود ما گفتيم داخل الاناء با يك غسل پاك نمىشود. بنا بر اين كه جوف هم به يك غسل پاك نمىشود، جوف نجس مىشود و منجّس مىشود. و امّا اگر گفتيم جوف الاناء مثل ظاهر الاناء، ظاهر اناء از جانب خارج الاناء او سه دفعه شستن نمىخواهد به يك دفعه شستن پاك مىشود، اگر آب هم بريزيم پاك هم مىكند جوف را. وقتى كه نفوذ به جوف كرد و گذشت جوف را هم پاك مىكند. و الاّ اگر پاك نكرد، موجب تنجّس ماء باطن نمىشود. يا سركهاى كه در باطن در داخل الاناء ريختهايم، آن داخل الاناء آن سركه نجس نمىشود. اين حاصل الحرف. پس على القاعده استعمال اوانئهاى كه متنجّس به خمر بودند بعد غسلها جايز است و بقاء الجوف على التنجّس ضررى ندارد كما ذكرنا، بلكه اگر داخل الاناء ظاهر داخلىاش شسته شد، مىشود آن اناء را استعمال كرد. بلا فرقٍ ما بين اينكه اناء، انائى بوده باشد كه ينفذ فيه الماء و الخمر و غير ذالك من المايع، آن لا ينفذ بوده باشد. ولكن مع ذالك از جماعتى نقل شده است ظاهراً بيشتر از سه نفر نباشد از قدما آنها نقل شدهاند كه آن ظروف خمرى كه خمر در آنها نفوذ مىكند، آنها را نمىشود استعمال كرد. به واسطه شستن ظاهر نمىشود استعمال كرد. بايد آن جوفش هم تطهير بشود. ولو موجب تنجّس هم نشود كما ذكرنا. نجاست جوف موجب تنجّس جوف هم نشود، نمىشود آنها را استعمال كرد. مادامى كه جوفشان نجس است. اين خلاف قاعده است ديگر. گفتيم آنى كه داخل اناء است نجس نمىشود. چرا نشود استعمال كرد؟ اين لابد مدركش روايات بايد بشود. دو تا روايت در مقام ذكر كردهاند.
يكى از اين روايات صحيحه محمد ابن مسلم است. محمد ابن يعقوب در باب 52 از ابواب النّجاسات، روايت اوّلى.
محمد ابن يعقوب عن عدّة من اصحابنا عن احمد ابن محمد ابن عيسى عن الحسين ابن سعيد عن فضالة ابن ايّوب عن عمر ابن امان الكلبى كه از ثقات است عن محمد ابن مسلم. روايت من حيث السّند صحيحه است. احدهما (ع). قال، سألت عن نبيضٍ قد سكن قليانها. سؤال كردم از نبيضى كه قليانش ساكن شده است، از قليان افتاده است. اين ربطى به ما نحن فيه ندارد الى ان قال. و سألته عن الظّروف. سؤال كردم از ظروف. فقال، نهى رسول الله (ص) عن الدّباء رسول الله (ص) از دباء نهى كرده است و المزفّت از مزفّت نهى كرده است و ضدّتم انتم الهنتم. شما هم هنتم را زياد كرديد. يعنى قضار. يعنى رسول الله (ص) از سه ظرف نهى كردهاند. يكى دباء است. دباء همان ظرفى است كه از يك نوعى كه كدو است درست مىكنند. آقايان مازندرانى مىدانند. آن كدوهاى بزرگ كه تخمه دارند. جوفش مثل كاسه است. آن را خالى مىكنند و از آن ظرف درست مىكنند. مثل قليان كه مىگذارند به او مثل او. اين ظرفى كه يك قسم از كدو است از اقطين است از او ظرف را درست مىكنند اين را دباء مىگويند. رسول الله (ص) از آنها نهى كرده است به قرينه ما سبب يعنى دباء اگر ظرف شد براى خمر رسول الله (ص) نهى كرده است از استفاده او. و المزفّت. مزفّت مفعول است. يعنى آن انائى كه به او زفت زده شده است. زفت قسمى از قير است كه بر اناء مىزنند كه در او مايع رسوب نكند يا نفوذ نكند مثل اين كاسههاى لعابى يا مثلاً حبّههاى لعابى كه درست مىكنند اين را مزفّت مىگويند. و المزفّت يعنى الّذى يكون فى الزّفت. مزفّت يعنى زفت. زفت همان لعاب است مثل القير. الّذى يكون فى الزّفت در حب مىشود و يصبّ فى الخوابى در خوابىها، در حبّهها مىريزند يكون اجود للخمر. علاوه بر اينكه خمر نفوذ نمىكند به او خمر را هم خمر قشنگى مىكند. اين از خود روايت است. رسول الله (ص) از مزفّت نهى كرده است و ضدّتم انتهم الهنتم يعنى آنى كه رسول الله فرموده بود دو تا بود. اين ديگرى را مردم زياد كردهاند. الهنتم آن اناء سفالى را مىگويند كه مثل الخضر است. ولكن تين او را مدهّن مىكنند با دهن. با دهن تينش را درست مىكنند. بدان جهت به اين جرّار الخضر مىگويند كه رنگش هم به آن قضرت مىزنند. بدان جهت مىگويند بر اينكه و الهنتم يعنى القضّار. قضّار همين است كه خدمتتان عرض كردم. اين يك روايت است. قال و سألته عن الجرّار الخضر و الرّساس. جرّار الخضر همان هينتم است كه گفتيم ديگر. والرّساس رساس يا آن انائى است كه به او لعاب دادهاند به آب...دادهاند يا انائى است كه تماسك اعضا دارد مثل رساس. شفّاف است به نحوى كه چيزى نفوذ نكند. و سألته عن الجرّار الخضر و الرّساس. فقال، لا بعث بهما. به آنها بعثى نيست. خوب، شما مىبينيد كه اين روايت نهى كرده است. نهى رسول الله. خودش هم كه قرينه بر ترخيص ندارد، بدان جهت بايد حمل بشود به چه چيز؟ به اينكه جايز نيست. ولكن كلام اين است كه اگر دباء كه آنى كه گفتيم...اگر آن انائى بوده باشد كه خمر در او نفوذ مىكند و خيس مىكند او را اگر اين جور باشد، مزفّت كه اين جور نيست. انائى كه به قير او را لعاب دادهاند خمر در او نفوذ نمىكند كه. اين مطلق ظروف الخمر مىشود. و اينها خصوصيتى ندارند. يكى آنى است كه قطعاً در او نفوذ نمىكند و در آن ديگرى هم شايد نفوذ نكند بعد از خشك شدن كه ظرف شد آن دباء در او هم شايد نفوذ نكند. بدان جهت اين نهى را بايد حمل بر نهى كراهتى بزنيم ديگر. چون بعد از اين كه در روايات سابقه امام (ع) فرمود بشور و استعمال كن لا بعث، ظروف خمر را، در اين روايت نهى استعمال كرده است، نتيجهاش اين مىشود بر اينكه استعمال اين جور ظروف خمر مكروه است. ولو انسان تطهير هم بكند. ولو جوفش هم پاك بوده باشد مثل آن مزفّتى كه گفته است مزفّت جوفش پاك بشود، مع ذالك استعمالش مكروه است. بايد حمل به كراهت بشود. بدان جهت مىفرمايد كه نعم يكره استعمال اوانى الخمر. استعمال اوانى خمر مكروه است. اين يك روايت بود.
يك روايت ديگر هم روايت دوّمى است مال اب الرّبيع شامى است. محمد ابن يعقوى عن على ابن ابراهيم عن ابيه عن الحسن ابن محبوب عن خالد ابن جرير عن اب الرّبيع شامى. خالد ابن جرير هم لا بعث به. محمد ابن مسعود نقل
مىكند از على ابن حسن فضّال كه از على ابن حسن فضّال پرسيدم از اين خالد ابن جرير كه برادر اسحاق ابن جرير است. گفت رجلٌ صالحٌ. مرد صالحى است. همين مقدار در جواز عمل كافى است. ولكن عن اب الرّبيع شامى، اب الرّبيع شامى توثيقى ندارد عن ابى عبد الله (ع) نهى رسول الله (ص) عن كلّ مسكرٍ فكل مسكرٍ حرام قلت فالظّروف الّتى يصنع فيها منه ظروفى كه درست مىشود در آن ظروف خمر قال، نهى رسول الله (ص) عن الدّباء و المزفّت و الهنتم و النقير كه نقير را هم اين جا اضافه كردهاند. قلت و ما ذالك قال الدّباء القعر. قعر همان كدو است. قسم كدو است. و المزفّت الدّنّار مزفّت هم همان حبّهها هست كه در آنها لعاب مىريزند ديگر. همان لعابها كه گفتم. و الهنتم جرّارة خضر. جرّار خضر است كه سابقاً گفتيم. و النّقيع خشبٌ. نقيع همان خشب است كه كان اهل الجاهليه ينقرونها خشب را مىكندند مثل ظرف درست مىشد حتّى يسير لها اجواف يمّضون فيها وقتى كه جوف شد، در آن اجوافش خمر درست مىكردند. از اينها نهى كرده است. اين هم از آن چيزى است كه نفوذ مىكند ديگر. اگر لعابى، چيزى نزنند به خشب نفوذ مىكند. رسول الله از اينها نهى كرده است. علاوه بر اينكه در آن روايت امام (ع) فرمود در آن صحيحه كه هنتم را شما زياد كرديد. رسول الله نفرموده بود اين را. اين جا داشت اين را. اين يك جهت معارض است. سندش هم ضعيف است. آن نقير هم در ما نحن فيه ذكر شده است. كه در آن جا نبود. در آن جا فرمود رسول الله از دو چيز نهى كرده است. يعنى بيشتر را نه. دو تا روايت در اين جهت معارض هستند. من حيث السّند هم ضعيف است. ولكن چون كه رواياتى داشتيم صريح در اين معنا بود كه بعد التّطهير استعمالش عيبى ندارد و احتمال فرق بين اناء و اناء ديگر داده نمىشود. چون كه اگر طاهر بشود وجهى ندارد حرام بوده باشد استعمالش. مگر اينكه همهاش حرام بشود. اختصاص به وجهى دون وجهى ندارد. كراهت عيبى ندارد. كراهت در بعضى اناءها يا در مطلق اناء انسان ملتزم بشود كما ذكرنا. ديگر در بحث اوانى الخمر بحثى نيست. انّما الكلام فى اوانى ذهب و فزّه
صاحب العروه قدس الله نفسه الشّريف مىفرمايد: اوانى ذهب و فضّه آن ظروفى كه از طلا درست شده است يا از نقره درست شده است، استعمال آنها جايز نيست در اكل و شرب. انسان از انائى كه هست ذهبى است، يا فزّهاى است از او طعام بخورد، او را در اكل استعمال بكند، يا در شرب استعمال بكند. و كذا ساير التّصرفات. استعمال كردن اناء ذهب و فضّه در ساير استعمالات هم جايز نيست كه به آنها وضو بگيرد، غسل كند، ثيابى بشورد. در هر چيزى بخواهد اناء را استعمال كند يعنى آلت عملش قرار بدهد، جايز نيست. بلكه مىفرمايد بر اينكه استعمال نمىخواهد. بلكه اصلاً نگه داشتن تزئين، تزئين اينها براى اينكه مجلسش را مزيّن كند و كاسه طلائى را روى ميز گذاشته است و تزئين است آن هم حرام است. توى رف گذاشتند در آن چيزى كه هست دكور است آن هم حرام است. مىفرمايد بلكه مطلق الامساك اين انية الذهب الفضّه حرام است. بعد مىفرمايد و بيع آنيه و فضّه بيعش هم حرام است. يعنى اگر بخواهد آنيه ذهب را بفروشد يا آنيه فضّه را بفروشد، آن هم حرام است. اگر زرگر پولى بگيرد كه از طلا يك ظرفى را درست كند، آن اجرت حرام است. مثل اجرت ساير مثل...درست كردن يا صليب درست كردن يا آلت غناء درست كردن، آلت قمار درست كردن، چه جور اجرت بر آنها حرام است، اجرت بر اينها هم حرام است. پس ابتداعاً اين شد كه استعمال حرام است. در اكل و شرب يا غير اكل و شرب در ساير استعمالات. دوّمى اين شد كه استعمال نمىخواهد. مجرّد تزئين با اينها، آن هم حرام است. تلقّى شد كه نه تزئين هم نمىخواهد. مجرّد امتساكشان حرام است. بيعشان جايز نيست. اجرت بر صنع اجرت محرمه است. مثل اجرت بر اينكه انسان...كند يا صليب درست كند يا آلت قمار يا آلت غناء درست كند يا آلت لهو غنائى درست كند. اين فرمايشى است كه ايشان مىفرمايد. اين معنا در اين مسأله چون كه يك اهميتى است اقوال را متعرّض مىشويم. آنى كه معروف در كلمات است، از جماعتى ادّعاى اجماع شده است كه اين استعمال اوانى الذّهب و الفضّه فى الاكل و الشّرب و غيره حرام است. هم علّامه ادّعا كرده است اجماع را، هم شهيد قدس الله
نفسه الشّريف ادّعاى اجماع كرده است و هم ديگران مثل صاحب المدارك دعواى اجماع كردهاند. بلكه گفته شده است كه اين حكم عند العامّه هم هست. عامّه هم ملتزم هستند به من الاّ از داوود كه نسبت به او دادهاند كه او فقط شرب را در آنيه ذهب و فضّه حرام كرده است. نه تصرّفات ديگر را.
ولكن مع ذالك از شيخ الطّائفهة ما كه شيخ الطّوسى است نقل كردهاند از خلافش كه ايشان فرموده است و يكره استعمال اوانى الذّهب و الفزّه. مكروه است. و بعضىها گفتهاند مراد از اين كراهت قطعاً مراد حرمت است. چرا؟ چون كه نمىشود ملتزم شد به كراهت اصطلاحيه. كراهت به معناى لغوى است. چون كه در بعضى اخبار هم كراهت تعبير شده است به معناى لغوى به حرمت كراهت اطلاق مىشود. شيخ هم همان كراهت به معناى لغوى را ذكر كرده است. ولكن در ذهن مىزند كه من به خلاف مراجعه كردهام. در خلاف مىگويد بر اينكه يكره استعمال اوانى الذّهب و الفزّه. و بعد مىگويد و قال الشّافعى لا يجوز استعمالهما. وقتى كه از شافعى نقل مىكند لا يجوز بود. كراهت را مبدّل به لا يجوز مىكند. بعد هم استدلال مىكند. و بعد مىگويد و به قال ابو حنيفه. به همان عدم جواز استعمال قائل شده است ابو حنيفه فى الاكل و الشّرب و...كيف ما كان. نه در مطلق استعمالات. فقط در...اكل و شرب قائل به لا يجوز شده است ابو حنيفه. بعد كه استدلال مىكنند، استدلال به روايات ناهيه مىكنند. روايات ناهيه توى ذهن مىزند كه روايات ناهيه اگر ترخيص در ترك نباشد حرمت مىشود. با كراهت نمىسازد. لعلّ استدلالش به اين روايات ناهيه بر مذهبش كه يكره از اين استفاده شده است كه مراد عدم جواز است. ولكن ادول از كراهت در نقل مذهب شافعى كه پشت سر همين كلام است يكره استعمال اوانى الذّهب و الفضّه و قال الشّافعى لا يجوز استعمالهما ادول به لا يجوز كرده است، اين توى ذهن مىزند كه اين خيلى حرمت را نمىگويد كه. كراهت را مىگويد. كراهت اصطلاحى را مىگويد. و كيف ما كان انسان بخواهد بر اين كه بگويد مخالف در مسأله معلوم نشده است اين قطعى است. يعنى با حرمت استعمال مخالف معلوم نشده است كسى بگويد نه حرمت نيست. اين مخالف معلوم نشده است. ولكن محتمل است كما ذكرنا. بدان جهت الّذى يصعنا اين است كه لم يعلم الخلاف بر اين معنا كه استعمال اوانى ذهب و الفضّه در اكل و شرب و ساير استعمالات حرام است. حضرات و منهم صاحب العروه بله صاحب العروه يعنى فى الجمله و بعضىها ديگر فرق گذاشتهاند ما بين اكل و شرب و ما بين ساير تصرّفات. گفتهاند انسان از اناء ذهب و فضّه طعام را بردارد با قاشق يا با دستش طعام را برداشته و به دهان مىگذارد مىگويند خود اين اكل حرام است. يعنى اين كه اين طعام را مىبلعد اكل كه به قول صاحب الحدائق كه...طعام است، خود اين اكل حرام است. اين را ملتزم مىشوم كه خود اكل از محرّمات است. شرب هم هيمن جور است. انسان برداشت نعلبكى كه از طلا بود و استكانش از شيشه بود از نعلبكى برداشت چاى را خورد، خوردن اين چاى فعل حرام است. يك روايتى هم عامّه از على ابن ابى طالب سلام الله عليه نقل كردهانده او مناسبت با او فتوا دارد. آن الّذى مىخورد آن چيز را از اناء ذهب و الفزّه...نار فى بطنه آن مىگذارند آتش را از شكمش كه اصل خود اين اكل محرّم است. آتش است و جهنّم دارد. جماعتى ملتزم شدهاند كه خود اين اكل حرام است ولكن به خلاف ساير تصرفات. در ساير تصرّفات وضو حرام نيست. شما فرض كنيد بر اينكه آنيهاى ذهب و فضّه بود از او به اختراف آب برداشتيم، اين اختراف مثل اناء مغصوب معصيّت است. امّا ديگر وضو گرفتن حرام نيست. به خلاف الاكل. اكل خودش حرام بود. از آن طشتى كه طلا است...از آن طشت طلا آب برمىدارد و ثوب متنجّس را مىشورد، مىريزد به ثوب متنجّسى كه در دست خادم است. خادم هم مىفشارد. آن شستن حرام نيست. غسل حرام نيست. فقط اين استعمال حرام است. فرق گذاشتهاند حضرات ما بين اكل و شرب و ما بين ساير تصرّفات. چرا؟ گفتهاند در بعضى از روايات از خود اكل نهى شده است. لا تأكل من آنية الذّهب فى الفزّه، لا تأكل فى آنية الذّهب و الفزّه، لا تشرب من آنية الذّهب و الفزّه. نهى به قول صاحب الحدائق مىگويد اكل...طعام از حلق است. مىگويد لا
تأكل فى آنية الذّهب و الفزّه، يعنى طعامى را كه از آن جا برداشتى آن طعام را نخور. خود اين اكل محرّم است ولكن در ساير تصرّفات نهى نشده است كه لاتتوضء من آنية الذّهب و الفزّه. فقط آن جاها نهى از استعمال است. فرقش اين است. بدان جهت ما ابتداعاً بايد روايات را ملاحظه كنيم كه ببينيم آيا تفصيل از اين روايات صحيح است و اصلاً مىشود اين جور تفصيل داد كه ما بين وضو و خوردن فرق است. وضو خودش حرام نيست ولى خوردن حرام است. يا اينكه نمىشود اينها. در همه استعمال حرام است. و امّا وقتى كه استعمال اين است كه آب را بردارى ديگر آنيه شأنش تمام شد ديگر. خوردن اين يا وضو گرفتن حرمتى ندارد. ملاحظه بفرماييد روايات را. فردا متعرّض روايات مىشويم ان شاء الله.
|