|
جلسه 1061
* متن
*
بسم الله الرحمن الرحيم.
موضوع درس: خارج فقه بحث طهارت.
شماره نوار:1061
نام استاد: آيت الله تبريزى.
تاريخ:1374 ه.ش
توسط دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم واحد صوت.
اعوذ بالله من الشيطان الرجيم. بسم الله الرحمن الرحيم.
كلام اين بود كه غسل جمعه يوم الجمعه بعد از ظهر مشروع است بلا شبهة. كلام در اين بود كه آيا مشروعيتش به نحن اداء است، اغتسال يوم الجمعه بعد الظهر كالاغتسال قبل الظهر است، كه ادا است يا اينكه بعد الظهر قضا است. كلام اين است كه چه ثمرهاى مترتب مىشود بر اينكه بگوييم ادا است چه بگوييم قضا است. ثمره عملى كجا ظاهر مىشود؟ اينجور فرمودهاند كه ثمره ظاهر مىشود در جايى كه مكلف اعتقاد كند يا بترسد قبل اليوم الجمعه كه يوم الخميس است بترسد فردا كه يوم الجمعه است بر اغتسال تمكن ندارد للجمعه. به جهت اينكه آب كم است يا مثلا نمىشود ايستاد و غسل كرد. در سفر است. در آن مواردى كه انسان مىترسد متمكن نبوده باشد از غسل جمعه فى يوم الجمعه مشهور فقها ملتزم شدهاند كه اين شخص يوم الخميس مىتواند جلو بياندازد غسل جمعه را و يوم الخميس اتيان بكند.
گفتهاند اگر شخصى يوم الخميس به اين نحو كه خائف بود از قلت الماء فى القد يا عدم تمكن من الاغتسال الجمعة فى القد روز پنج شنبه غسل جمعه كرد و يوم جمعه كه شد قبل از ظهر اگر متمكن از غسل بشود او مجزى نيست. چونكه كشف مىشود اين شخص يوم جمعه غسل مستحب است و اين شخص تمكن دارد به اغتسال يوم الجمعه بايد غسل جمعه را بكند. اگر مىخواهد مستحب را درك كند. و اما اگر قبل از ظهر نتوانست غسل بكند، بعد از ظهر توانست غسل بكند. اگر گفتيم اغتسال للجمعه بعد از ظهر مثل اغتسال للجمعه قبل از ظهر است، ادا است آن غسلى كه روز پنج شنبه كرده است آن فايده ندارد. بايد غسل جمعه بكند. چونكه روز جمعه است و متمكن است از غسل كه همان غسل فى يوم الجمعه است و متمكن است از اداء الفعل فى وقته. و اما اگر ملتزم شديم كه غسل جمعه بعد زوال قضا است در اين صورت اين پنج شنبهاى كه غسل كرده بود آن غسلش تمام است. چرا؟ چونكه آن غسل جمعهاى كه تشريع شده است بر اين يوم الجمعه كه غسل جمعه ادا است اين متمكن نبود از او. بعد از ظهر قضا حساب مىشود. متمكن از آن غسل نبود، بدان جهت آن غسلى كه روز پنج شنبه كرده است آن غسل صحيح مىشود. و على هذا الاساس هم اگر روز پنج شنبه بداند كه روز جمعه قبل از ظهر آب پيدا نخواهد كرد، ولكن بعد از ظهر پيدا خواهد كرد. اگر گفتيم بعد از ظهر ادا است اين روز پنج شنبه نمىتواند غسل كند. چونكه متمكن است آن مال كسى است كه از غسل جمعه متمكن نباشد. اين مىداند كه از غسل جمعه متمكن است از غسل جمعه بعد از ظهر و فرقى هم ما بين غسل بعد از ظهر و قبل از ظهر نيست.
اما اگر كسى ملتزم شد كه غسل بعد از ظهر قضا است، نه پنج شنبه مىتواند غسل بكند. چرا؟ چونكه متمكن از غسلى كه مشروع است براى يوم الجمعه متمكن از او نيست. بعد از ظهر قضا است، تدارك است. چه جورى كه بعد از ظهر تدارك است و بدل است پنج شنبه هم كه غسل مىكند آن هم بدل است. بدان جهت اين ثمره را گفتهاند. عرض مىكنم اين ثمرهاى كه در ما نحن فيه گفتهاند اين ثمره درست نيست. كسى كه مىداند فرد عام متمكن است از يوم الجمعه از غسل كردن روز پنج شنبه براى اين غسل مشروع نيست تقدير. چرا؟ براى اينكه در رواياتى كه دو تا روايت
است، در آن دو تا روايتى كه وارد شده است كسى كه متمكن نيست از غسل يوم الجمعه، پنج شنبه غسل مىكند در آن روايت عنوان قد را دارد. كسى كه فعل القد متمكن از اغتسال نيست او يوم الخميس غسل مىكند. آن دو تا روايت اگر تمام بشود، مدلولشان اين است كسى كه در قد متمكن از غسل جمعه نمىشود غسل نمىشود، غسل جمعه هم ندارد. آنى كه در قد متمكن است، غسل نمىشود او يوم الخميس غسل مىكند. اين را مىدانيد كه قد مقابل اليوم است. يعنى فردا كه در اصطلاح ما امروز و فردا مىگويند. فردا مقابل امروز است. قبل از ظهر فردا هم فردا است بعد از ظهرش هم فردا است. كما اينكه قبل از ظهر امروز، امروز است بعد از ظهرش هم امروز است. موضوع اين است كسى كه در قد نتواند غسل كند. موضوع اين است، اين شخصى است كه بر او تجويز شده است كه روز پنج شنبهاى كه هست، روز پنج شنبه غسل بكند. اين در باب نه از ابواب اغسال مصنونه باب نه است با استحباب تقديم روى غسل الخميس لمن خاف قلت الماء يوم الجمعه. دو تا روايت دارد.
محمد ابن الحسن باسناده عن محمد ابن على ابن محبوب. عن محمد ابن حسين، محمد ابن حسين خطاب است. عن بعض اصحابه عن ابى عبد الله عليه السلام. اين مرفوعه است، چونكه محمد ابن حسين خطاب از امام صادق نمىتواند روايت بكند. دو واسطه، سه واسطه يا يك واسطه محصوف است. مرفوعه مىشود اين روايت. آنجا عن ابى عبد الله عليه السلام، قال آن بعضى اصحاب گفتند كه قال لاصحابه، امام صادق به اصحابش اينجور فرموده بود ان لم تعتون غدا منزلا ليس فيه ماء، شما فردا مىرويد به يك منزلى كه در او آب نيست فاغتسل اليوم لغد. امروز غسل كنيد براى فردا. آنها هم مىگويند واغتسلنا يوم الخميس. آن بعض اصحاب گفتند كه ما هم يوم الخميس غسل كرديم براى جمعه. فردا آب پيدا نمىكنيد، فردا بعد از ظهر و قبل از ظهرش را هم شامل مىشود. چه بگوييم بعد از ظهر ادا است، چه بگوييم بعد از ظهر قضا است. كسى كه فردا متمكن نباشد، او مىتواند خميس اتيان بكند به مقتضاى اين روايت. روايت دومى هم همين است و باسناد الشيخ عن احمد ابن محمد كه احمد ابن محمد عيسى يا احمد ابن محمد خالد هر دو بوده باشند عيبى ندارد. و محتمل است به اسنادش از احمد ابن محمد ابى نصر بزنتى بوده باشد. احتمالش هم هست. آن هم عيبى ندارد. سندش به آنها صحيح است. آن احمد ابن محمد هم نقل مىكند عن حسين ابن موسى ابن جعفر، در بعضى نسخ حسين ابن موسى ابن جعفر است. در بعضى نسخ حسن ابن موسى ابن جعفر است كه حسين ابن موسى ابن جعفر يا حسن ابن موسى ابن جعفر نقل مىكند عن امّه و ام احمد. از امّش نقل مىكند و از امّ احمد هم كه ابنة موسى ابن جعفر سلام الله عليه از او نقل مىكند. قال، كنّا مع اب الحسن بالباديه. با اب الحسن عليه السلام در آن باديه بوديم و نحن نريد بغداد. قصد داشتيم كه به بغداد برويم. فقال لنا يوم الخميس. امام بر ما فرمود روز پنج شنبه اغتسلا اليوم. ام احمد و ام حسين ابن موسى ابن جعفر مىگويد امام بر ما اينجور فرمود كه اغتسلا به غدا. امروز براى فردا غسل كنيد. لغد يوم الجمعه. فان الماء بها غدا قليل. ماء در بغداد در غد كه روز جمعه است قليل است. فاغتسلنا ليوم الخميس ليوم الجمعه. صحبت، صحبت غد است، غد آب قليل است غسل بكنيد ما هم غسل كرديم. خوب فرقى نمىكند غد قبل از ظهر باشد يا بعد از ظهر بوده باشد. هر دو غد است.
بدان جهت در ما نحن فيه، يك كلمهاى اول ختم كنم اينجا، مشهور عرض كردم كه مىگويند كه من خاف كه فرداى جمعه نتواند غسل بكند شب پنج شنبه و روز پنج شنبه را مىكند. شب پنج شنبه را اين دو تا روايت نمىگيرد. داشت بر اينكه انكم تعتون غدا ليس فيه منزل ماء، ممكن است كه گفته شده است كه غد را شب بگويند، شب مثلا جمعه بگويند غسل بكنيد انكم لتعتون غدا. آن روايت اولى ممكن است ادعا بشود كه شب را هم مىگيرد. كما اينكه صاحب العروه همين جور ملتزم شده است. و اما آنجا دارد كه فالغتسلنا يوم الخميس. در هر دو روايت دارد كه فالغتسلنا يوم الخميس. يوم الخميس در هر دو روايت دارد كه غسل كرديم. كه معلوم مىشود كه امام اين را كه فرموده است غدا روز
فرموده است، بدان جهت اينها مىگويند فالغتسلنا يوم الخميس. در در هر دو روايت همين جور است كه يوم الخميس غسل كرديم. بدان جهت مشروعيت اين غسل در شب جمعهاى كه هست، آن مشروعيتش ثابت نشده است. اين روايت مال يوم الخميس است و در يوم الخميسى كه هست آنها غسل كردهاند.
خود اين غسل كردن در يوم الخميس اين خودش هم محل اشكال است. چرا؟ چونكه اين دو تا روايت كه خوانديم يكى مرفوعه است، ديگرى هم كه حسين ابن موسى ابن جعفر يا حسن ابن موسى ابن جعفر يا ام احمد يا ابنة موسى ابن جعفر سلام الله عليه، اينها بر ما معلوم نيست حالشان. بدان جهت بناء بر اين وقتى كه اينجور شد، روايت اينجور شد، آنهايى كه مسلكشان تسامح فى ادلة السنن است به احد المعنين متقدمين كه اعتبار نمىشود در مستحبات شروط حجيت خبر واحد يا قيام خبر بر استحباب خبرى از عناوين محسنه و مقبحه است ولو آن خبر معتبر نبوده باشد. اگر يكى از اين دو مسلك را ملتزم شديم، مىشود حكم بكنيم به استحباب كه بگويم اين عمل، يوم الخميس مستحب است. كما اينكه مسلك صاحب العروه هم همين جور است. وقتى كه در مستحبات خبر ضعيف بوده باشد حكم به استحباب مىكند. الان هم مىگويم كه از كجاها استفاده كرديم. اينقدر مستحبات شمرده است در آن مباحث مقدمه، اينها جلّشان من حيث السند تمام نيستند، يعنى عده كثيرشان، عدهاى از مستحبات من حيث السند درست نيستند، حكم به استحباب كرده است. يك كلام ديگر هم دارد آن هم شاهد بر اين است كه ايشان قيام خبر را بر استحباب عملى، دليل بر استحباب او مىگيرد. اين را از اخبار تسامح استفاده كرده است. بدان جهت در ما نحن فيه بعضىها ادعا كردهاند كه اين دو تا خبر ولو من حيث السند مناقشه دارد ولكن مشهور عمل كردهاند، بلكه مخالف در مسئله نيست كه غسل يوم الخميس مستحب است. اين حرف رفته است هوا. چرا؟ چونكه احتمال مىدهيم اين مشهور، او تسامح در سنن عمل كردهاند و فتواى به استحباب دادهاند و ما كه اخبار وارده در سنن را اخبار تسامح كه معروف است، اخبار واردة التسامح فى ادلة السنن آنهايى را به آن معنايى گرفتيم كه سابقا به آن معنا كرديم ما نمىتوانيم حكم به استحباب بكنيم. بعله، اگر اين اخبار من حيث السند تمام بود، مىشود گفت بر اينكه در شب جمعه هم مىشود غسل كرد ولو در اين دو روايت يوم خبيث است. چرا؟ چونكه اينها مىگويند كه فاغتسلنا يوم الخميس. اين فعل دلالت نمىكند كه اين مشروع فقط اين است. چونكه شب مشكل است غسل كردن روز كردهاند. روز پنج شنبه كردهاند. آنى كه در اين روايت بود اين است كه فقالنا لنا يوم الخميس اغتسلا لغد يوم الجمعه. امروز غسل بكنيد براى غد. اين يوم داشت، يعنى شب نباشد. ولكن آن يكى قال الاصحاب تعتون غدا منزلا ليس فيه ماء. فاغتسلوا اليوم لغدا. اين هم اليوم گفته است. اين اليوم گفته است اين به جهت اين است كه گفتهاند يوم و ليله اذا افترقا اجتمعا و اذا الجتمعا افترقا. اليوم يعنى حالا، براى فردا نگذاريد. گفتهاند متفاها عرفى اين است كه امروز غسل كنيد يعنى به فردا نگذاريد اين غسل را. بدان جهت يا الان بكنيد، يا شب بكنيد. اين ممكن است كسى اين دعوا را بكند، ولكن مىدانيد اين تسامح است. اغتسالا اليوم يعنى امروز غسل كنيد. ولو صاحب العروه حمل كرده است به آن معنايى كه گفتيم، اليوم غسل كنيد، يعنى به فردا نگذاريد. به اين معنا حمل كرده است، ولكن اين هم تسامح است. اغتسلا اليوم يعنى امروز يوم هم معناى ظاهرىاش مقابل ليل است. يوم الخميس است، بدان جهت آنها هم اغتسلا يوم الخميس.
پس اصل حكم در اينكه روز پنج شنبه غسل مستحب است اين استحبابش ثابت نيست. فضلا از اينكه شب جمعه را هم بگيرد. بدان جهت اگر انسان پنج شنبه غسل بكند با او نمىتواند نماز بخواند. چونكه استحبابش ثابت نيست. وقتى كه استحبابش ثابت نشد ما آن غسلى كه استحبابش ثابت است او مشروع است با او نماز خواندن. احتياج به وضو ندارد. اما اگر قبل ظهر جمعه يا بعد از ظهر جمعه غسل كرد با او مىتواند غسل بكند. بدان جهت در ما نحن فيه يك كلمهاى هم باقى ماند، در موثقه ابن بكير اينجور آمده بود در موثقه عبد الله ابن بكير، فرموده بود، روايت چهارمى
در باب ده بود و باسناده عن محمد ابن على ابن محبوب عن محمد ابن الحسين عن الحسن ابن على فضال، عن عبد الله ابن بكير عن ابى عبد الله عليه السلام، قال سألته عن رجل فاتح الغسل يوم الجمعه، قال يغتسل ما بينه و بين الليل. اينجور بود ديگر. گفتيم از اين استدلال كردهاند كه قبل از زوال وقت غسل جمعه است. وقتى كه زوال شد فاتحه. گفتيم كه نه اين دلالت نمىكند، اين فوت نسبت به صلاة است كه صلاة را با غسل بخوانيم. صاحب جواهر قدس الله نفسه الشريف فرموده است كه اين روايت دلالتى ندارد كه بعد از، قبل از ظهر وقتى كه گذشت غسل قضا مىشود. بلكه دلالت بر عكس دارد كه يعنى از اول طلوع الفجر الى دخول الليل وقت اداء غسل جمعه است. چرا؟ چونكه اينكه مىفرمايد يغتسل ما بينه و بين الليل اينكه ندارد كه فاتح الغسل يوم الجمعه يعنى قبل از زوال غسل نكرده است. ظاهر فاتح الغسل يوم الجمعه يعنى روز جمعه تمام شد، غسل نكرد. امام مىفرمايد يغتسل ما بينه و بين الليل. ما بين اينى كه روز تمام شده است ما بين خودش و ما بين آخر ليل تا آخر اليل شب شنبه مىشود مىتواند غسل بكند. بدان جهت جماعتى هم فتوا دادهاند كه هم شنبه مىشود غسل كرد هم روز شنبه هم شب شنبه فرقى ندارد. اين معنايش اين است كه رجل فاتح الغسل يوم الجمعه. روز جمعه تمام شده است غسل نكرده است. قال يغتسل ما بينه و بين الليل. تامادامى كه ليل هست غسل كند. بدان جهت در ما نحن فيه اينجور مىشود كه كسى كه روز جمعه غسل نكرد، ادا است. قبل از ظهر و بعد از ظهر هر دو ادا است. ولكن شب غسل كند.
عرض مىكنم اين فرمايشى كه ايشان فرموده است نمىشود اين را قبول كرد ولو صاحب جواهر است. حقوقى دارد در گردن فقها. درست نيست اين حرف. چرا؟ براى اينكه اگر اينجور مىگفت امام عليه السلام مىفرمود يغتسل فى الليل. ديگر ما بينه و ما بين الليل يعنى چه؟! ليل ظهورش در حدوث الليل است. يغتسل ما بينه و بين الليل يعنى ما بين وقتى كه فوت شده است و غسل جمعه و ما بين دخول الليل فراغ است، وقت است. آنجا غسل بكند. و اين هم نسبت به آن قبل از ظهر مىشود، چونكه تا دخول الليل فراغ است. ظاهر اين روايت اين است. يغتسل ما بينه و بين الليل مىفرمود يغتسل فى الليل. خودش هم ليل را نمىفرمود. چونكه ليل و روز فرقى ندارد. روز شنبه هم همين جور است. مىفرمود يغتسل فى اليل او فى يوم الثبت. و فى يوم الثبت. اينكه مىفرمايد فقط ليل را فرموده است، عبارتش يغتسل ما بينه و بين الليل يعنى فُرجه است. ما بين اينكه فوت شده است و ما بين دخول الليل فُرجه است. الى معنايش اين است كه الى دخول الليل است. ظهورش همين است. بدان جهت در ما نحن فيه زمان را تهديد مىكند. آن زمانى كه غسل مىكند ما بين فوت و ما بين دخول الليل است. در جايى كه الى لتهديد الزمان شد كه در زمان فعل واقع مىشود، معنايش اين است كه با آمدن آن زمان فعل تمام مىشود حكمش. اين معنايش همين مىشود، منتهى ما گفتيم اين نسبت به فوت صلاتى است نه به فوت غسل فى نفسه است. گذشتيم اين را.
بعد اين مطلبى باقى ماند، پس از اين موثقه ابن بكير كه روايتى را كه روايت سماعة ابن مهران بود براى شما واضح شد، كسى اگر قبل از ظهر غسل نكرد، بعد از ظهر مىكند و گفتيم اداء است. كسى بعد از ظهر هم نكرد، روز شنبه مىكند و شب شنبه هم دليل ندارد. يوم الثبت ظهورش در بياض نهار است. شب بكند رجائى است، با او نمىشود نماز خواند. اما روز شنبه قضا بكند با او مىتواند نماز بخواند. منتهى كلام فعلا اين است، اينكه شنبه قضا مشروع است براى غسل جمعه، اين مال كسى است كه روز جمعه عذر داشته باشد، غسل يادش رفته بود، يادش رفته بود كه امروز اصلا روز جمعه است، كما اينكه اتفاق مىافتد يا آب نبود در روز جمعه. اين عذرى داشت به اين شخص مشروع است بر اينكه روز شنبه قضا كند، يا اينكه مطلق است ولو عمدا و متعمدا غسل نكرد مىتواند روز شنبه قضائش را اتيان بكند. مثل شخصى كه عمدا و متعمدا ديشب مثلا نماز شب نخوانده است، مىتواند بعد قضا كند در روزش قضا كند. قضاء اين اغتسال مشروط است بر اينكه شخص عذر داشته باشد يا نه مطلق است. بعضىها گفتهاند اين در صورت عذر است.
چرا؟ چونكه در روايت سماعة ابن مهران اينجور بود، در روايت سماعة ابن مهران كه روايت سومى در باب ده بود محمد ابن الحسن باسناده عن الصفار عن يعقوب ابن يزيد، عن ابن ابى عمير عن جعفر ابن عثمان شريك عن سماعة ابن مهران عن ابى عبد الله عليه السلام، فى الرجل لا يغتسل يوم الجمعة فى اول النهار. قبل از ظهر غسل نمىكند. قال يقضيه آخر النهار. آخر نهار قضا كند. فان لم يجد فاليقضيه يوم الثبت. اگر نتوانست فان لم تجد اگر نتوانست قبل از ظهر هم غسل بكند فاليقضيه يوم الثبت، در يوم الثبت قضا كند. اين مقتضاى تعليق به عدم وجدان اين است كه اين قضا مال كسى است كه معذور بوده باشد. اما كسى كه معذور نبوده باشد نه، براى او مشروعيتى ندارد. عرض مىكنم بر اينكه در ما نحن فيه، در موثقه ابن بكير اينجور نيست. در موثقه ابن بكير هم همين جور است باسناده عن محمد ابن على ابن محبوب كه روايت چهارمى است، از محمد ابن الحسن عن الحسن ابن على فضال عن عبد الله ابن بكير، عن ابى عبد الله عليه السلام، قال سألته عن رجل فاتح الغسل يوم الجمعه. يوم جمعه فوت شده است، قال يغتسل ما بينه و بين الليل. فان فاتحه اگر ما بينه و بين دخول الليل هم به فوت رفت. فان فاتح اغتسل يوم الثبت، يوم الثبت غسل مىكند. اين را مىدانيد در موثقه ابن بكير معلق شده است غسل كردن قضا فى يوم الثبت به اينكه روز جمعه به فوت برود غسل. اين را هم كه مىدانيد فوت صدق مىكند هم در آنجاهايى كه شخص معذور بوده باشد و فعل را عمدا ترك بكند هم در جايى كه عن عذر ترك بكند. شخصى فرض بفرماييد بر اينكه روزه فوت شد رمضان تمام شد، يا يك روز، دو روز گذشت فوت شد از او صومش. صدق مىكند چه اينكه عمدا نگيرد روزه را يا اينكه عذر بود يعنى مريض بود يا مثلا فرض كنيد حيض داشت آن زن يا نفسا داشت صوم را نگرفت. بدان جهت آن صلاتى كه فوت شده است، صلاة هم همين جور است عمدا نخواند فوت شده است مثلا عذر داشت، مريض بود. اين عذر عرفى داشت، نخواند ديگر. گفت بدنم نجس است، صلاة فوت رفت. فوت صدق مىكند مثل من فاتحه فرضيه فاليقضيها من فاتح عنه الصلاة يُقضى ما فاتح من الصلاة و الصيام فرقى نمىكند امر اينها. در غسل هم، در موثقه ابن بكير عنوان فوت را موضوع قرار داده است. هم صدق مىكند آنجايى كه فوت عن تفريط بوده باشد يا بلا تفريط بوده باشد، آب نداشت، فرقى نمىكند. موضوع فوت است، اين مطلق است. دعوا شده است، آن تعليق قضاء يوم الثبت به عدم وجدان يوم الجمعه مقتضاى آن تعليق تقييد اين اطلاق است. ولو موثقه ابن بكير مطلق است. الاّ انّه از اين اطلاق بايد رفعيت كرد. چرا؟ چونكه امام عليه السلام كانّ در آن روايت معلق فرمود فان لم يجد، قضيه شرطيه است ببينيد چه جور تقريب مىكنم، تقريب ديگر درست نيست، فان لم يجد قضيه شرطيه است. اگر تمكن پيدا نكرد فاليقضه يوم الثبت. مقتضايش اين است كه آنجايى كه فوت عن عذر بوده باشد، روى عدم تمكن بوده باشد، او قضا دارد. فرقى نمىكند در جاهايى كه مفهوم، مفهوم مخالفه بوده باشد. فرقى نمىكند ما بين واجبات و مستحبات. مقتضاى قضيه شرطيه كه مفهوم دارد بايد مطلق را تقييد بكند. اين مورد اينجور است.
ولكن در ما نحن فيه يك نكتهاى هست كه فقيه اگر آن نكته را پيدا كرد مىگويد اينجا تقييد نيست. به اطلاق موثقه ابن بكير تمسك مىكنيم. آنهايى كه اهل غسل فى يوم الجمعه هستند مىدانند اينها اگر در روز جمعه اين غسل را نكنند روى عذر نمىكنند. كسى كه كارش غسل كردن فى يوم الجمعه است اگر در يك جمعهاى، دو جمعهاى نكرد اين را، اين روى اين عذر مىكند. روى اين ترك مىكند. چونكه مستحب است، راغب است به آن فضيلتش، خوب دستش نمىرسد ديگر تمكن نمىكند. اين قيد، قيد غالبى است. چونكه غالبا ترك در غسل جمعه بواسطه عدم تمكن من الاغتسال مىشود. آنهايى كه اهل غسل جمعه هستند، مىدانند كسى كه غسل جمعهاى را ترك مىكند، آن وقتى ترك مىكند كه عذرى داشته باشد يا سرش گرم بود و اينها يادش رفت يا فرض كنيد جايى بود كه آب آنجا ممكن نبود. غسل كردن آنجا برايش ممكن نبود. اين است كه امام عليه السلام در روايت سماعة ابن مهران اگر كلام ايشان بوده باشد به
اين جهت تعليق كرده است و گفتيم اين را مرارا، قيد غالبى با قيد غير غالبى در يك جهت شريك هستند. در يك جهت ديگر از هم جدا مىشوند. اما آن جهت مشتركه اين است، اگر در مقابل اين مقيّد مطلقى نبوده باشد، ما حكم را مىگوييم فقط مقيّد اين حكم را دارد. مطلقى نداريم كه بگويد آن هم حكم دارد. قيد غالبى با قيد غير غالبى اين است، اگر در مقابلش مطلقى نباشد، مىگوييم حكم مال همين مقيد است. انما يفترق قيد غالبى با قيد غير غالبى در صورتى است كه در مقابل مقيّد مطلق بر خلاف بوده باشد. آنجايى كه قيد غير غالبى باشد كمر مطلق را مىشكند، قيد مىزند. اما آنجايى كه قيد، قيد غالبى باشد مطلق كمرش راست است. نمىتواند قيد نمىزند اين. چرا؟ چونكه غالبا اين همين جور است اين قيد را اخذ كرده است. اينها هم ما نحن فيه هم از صوريات اين مورد است. بما اينكه اين قيد غالبى است و مفهوم ندارد،نه مفهوم دارد. ولكن اين مفهوم مقيّد نمىتواند بشود. اين قيدش، قيد غالبى است. چونكه اين قيد، قيد غالبى است و اين مفهومش هم به جهت غالب است كه اگر نباشد اينجور نيست، چونكه اينجور اگر نشد غسل نمىشود. سالبه به انتفاع موضوع مىشود. روى اين اساس اين قيد را در ما نحن فيه ذكر كرده است. بدان جهت از اطلاق مطلق رفعيت نمىشود.
اين اصل مسائلى كه در باب غسل جمعه بود. غسل جمعه فرقى ندارد در استحبابش در قبل از زوال و بعد از زوال. و اما روز پنج شنبه، شب پنج شنبه فضلا عن الپنج شنبه استحبابش ثابت نيست رجاعا اتيان مىشود. ليلة الثبت رجاعا اتيان مىشود، يوم الثبت قضا است مشروع است، و با او مىشود نماز خواند اين حاصل اين اصل غسل الجمعه بود. ثم در كلام در بعضى فروعات در ضمن مسائل آتيه مىآيد كه دعا بفرماييد انشاء الله اگر زنده بوديم، توفيقى داشتيم در محضر شما بوديم انشاء الله بحث مىكنيم، التماس دعا جميعا.
|