|
جلسه 1083
* متن
*
بسم الله الرحمن الرحيم.
موضوع درس: خارج فقه بحث طهارت.
شماره نوار:1083
نام استاد: آيت الله تبريزى.
تاريخ:1375 ه.ش
توسط دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم واحد صوت.
اعوذ بالله من الشيطان الرجيم. بسم الله الرحمن الرحيم.
صاحب العروه قدس الله سره، مىفرمايد اين كه گفتيم بر شخص مسافر لازم است طلب الماء بكند بعد دخول الوقت غلوة بر آن زمينى كه پستى و بلندى دارد و غلوتين در آنجايى كه صاف است. اين در صورتى كه واجب مىشود بر مسافر خوف از اين منحرف شدن از طريق در او نبوده باشد. و اگر خائف بشود از طريق منحرف بشود براى طلب الماء نفسش تلف مىشود مثل اينكه حيوان درندهاى تلف مىكند او را. يا طريق را ثانيا گم مىكند. چونكه آن بعضى طريقها كه آنها آسفالت و اينها نيستند كه معلوم بشود. در اين موارد يا مالش تلف بشود ضررى بر او متوجه بشود، چونكه مالش را بايد در طريق بگذارد سنگين است، برود پى آب. آن وقت احتمال است كه دزد بردارد اين مالش را، اموالش را. در مثل اين موارد وجوب الطلب ساقط مىشود، و مىدانيد شما سابقا گفتيم وجوب الطلب از يمين و يسار و هكذا از طريق در صورتى است كه آن احتمال بدهد كه مائى بوده باشد در يمين و يسار و در طريق. اين قيد، قيد داخلى است. در خود اينكه شارع امر كرده است به فحص و طلب الماء اين طلب در صورتى مىشود كه احتمال ظفر بالماء باشد. ولكن اين قيد آخر كه آن وقتى طلب واجب است كه خوف الضرر نداشته باشد، اين قيد، قيد خارجى است. از امر به فحص استفاده نمىشود بلكه اطلاق او اقتضى مىكند، ولو احتمال خطر و ضرر بدهد. بدان جهت بايد مقيد خارجى اثبات بكنيم. كما هو الشأن فى تمام مواردى كه قيد احتياج به مقلد خارجى دارد. قيد داخلى نيست. در آن موارد بايد مقيد دليل پيدا كنيم.
در آن مواردى كه محرز است و انسان مىداند اگر از طريق منحرف بشود ضررى بر خودش متوجه مىشود ولو ضرر مالى بوده باشد، مالش را مىبرند، يا ضررى به او متوجه مىشود قاعده لا ضرر حكومت مىكند و مىگويد وجوب الصلاة مع الطهارت المائيه اگر آب هم پيدا بشود بر تو ضررى است. چونكه ضررى است و حديث لا ضرر حكومت دارد بر تكاليفى كه خطابات آنها اقتضى مىكند حتى در صورت ثبوت التكليف را، حتى در صورت لا ضرر. لا ضرر مىگويد تشريع ضررى در مقام ثبوت جعل نشده است. بدان جهت اطلاقات را قيچى مىكند. جعل نشده است. حكم نيست در مقام ثبوت. حديث لا ضرر ناظر به خطابات تكاليف احكام است و نظر به آنها دارد كما هو الشرع فى كل دليل حاكم. مىگويد آن مواردى كه اين احكام در مقام ضررى شد، در آن وقتى كه ضررى است جعل نشده است. در مقام ثبوت نيست. بدان جهت مىگويند حديث لا ضرر حكومت دارد بر ادله تكاليف. بدان جهت خوب وقتى كه مكلف نشد به صلاة مع الوضو گفتيم آن كسى كه مكلف به اين نيست، تكليفش به صلاة مع التيمم است. فلم تجدوا ماء فتيمموا مقتضاى قول خداوند متعال هم اين است، متمكن از آب نشديد، تيمم بايد بكنيد. اين اشكالى ندارد در اين جهت و هكذا در آن مواردى فحص لازم نيست، كه ضرر محرز نيست. ولكن ضرر محتمل است. فحص لازم نيست به جهت دليل خاص. مثل اينكه فرض كنيد اين بيابان معرض صدا است و احتمال مىدهد، مىترسد برود آن طرف سوا او را تمامش كنند. اين... در ما نحن فيه مىگويد اين حرام است اين رفتن. پس وقتى كه شارع رفتن را حرام كرد داخل مىشود فلم تجدوا ماء فتيمموا. انما الكلام اين است كه نه، اينجور دليلى نداريم و خودش هم احراز ضرر نكردهايم،
احتمال ضرر مىدهيم كه خوف الضرر است. اين خوف چرا كافى بوده باشد؟ يعنى خوف موضوع است، خوف از ضرر موضوع است بر جواز التيمم واقعا كه اگر انسان ضرر را احراز نكرده است مثل موارد لا تلقوا هم نيست، مثل اينكه مىترسد مالش را اينجا بگذارد دزدها ببرند، احتمال است. مىترسد، ولكن نه نمىداند شايد هم نرفت، مال باقى ماند. در اين موارد كه فقط ضرر محرز نيست، ولكن لا تلقوا آنجور هم دليل نداريم كه صورت معرضيت را بگيرد اينجا چرا وظيفه منتقل بشود به تيمم؟ رواياتى هست در ما نحن فيه از آن روايات استفاده مىشود كه خوف تمام الموضوع است. وقتى كه خوف الضرر شد در ما نحن فيه تكليف مبدل به تيمم مىشود و فحص لزومى ندارد. يكى از اين روايات، روايت داود الرقى بود. داود ابن كثير رقى. كه در باب دو از ابواب التيمم روايت اولى بود. محمد ابن يعقوب عن عدة من اصحابنا عن احمد ابن محمد، عن ابن محمد عن داود رقى، قال قلت لابى عبد الله عليه السلام، اكون فى السفر فتطهر الصلاة. وقت صلاة مىرسد. و ليس معى ماء، من آبى ندارم و يقال عند الماء قريب من ناس، مىگويند آب اينجا هست كه علم دارد كه اگر برود آب را پيدا مىكند و يقال عند الماء قريب من ناس، اهل آنجاها مىگويند كه آب نزديكىها هست. فاطلب الماء انا فى وقت، يمينا و شمالا، تا مادامى كه من در وقت هستم از يمين و شمال فحص كنم، قال لا تطلب الماء ولكن فتيمم. طلب ماء نكن و تيمم بكن. فانى اخاف عليك ان تخلف اصابك. مىترسم كه بروى از اصحاب، از رفقا طريق ديگر عقب بمانى. متخلف بشوى. فظل، راهت را گم بكنى و يأكل السبع. سبع تو را بخورد. خوب اين مىدانيد كه اين روايت با وجود اينكه در داود ابن رقى يك كلامى هست چونكه توثيقش معارض با تضعيف است در داود ابن كثير رقى علاوه بر اين هم اگر ما ترجيح مىداديم كه بعيد نيست معتبر بوده باشد، و تضعيف آنجور دلالتى ندارد از غير ثقه بودن، علاوه بر اين، اين فقط در موارد احتمال يأكلك السبع است. در اين صورت قال سألت ابا عبد الله عليه السلام، روايت دومى است، كلينى نقل مىكند عن حسين ابن محمد عامر الاشعرى عن معلب ابن محمد، معلب ابن محمد همان معروف است كه كلينى روايات كثيرهاى دارد. و اين از معاريف است معلب ابن محمد. در كافى روايات كثيرهاى دارد از اين معلب ابن محمد بواسطه همين حسين ابن محمد كه شيخ كلينى است.
ولكن در بعضى رجال دارد كه در يكى از همان كتب رجاليه است از قدما ظاهرا مال نجاشى باشد كه فهو مضطرب الحديث و المذهب. همين جور چيزى دارد. اين بدان جهت گفتيم كه مذهبش كه ضررى به وثاقت نمىزند حديثش هم مضطرب است، اضطراب به اينكه بعضا از ضعفا نقل مىكند بعضا از غير الضعفا. اين هم دلالت بر تضعيف نمىكند. بدان جهت مىگفتيم كه از معاريف است و معتبر. ايشان دلالت مىكند، نقل مىكند عن الحسن ابن على ابن وشاع، يعنى حسن ابن على الوشاع است. عن حماد ابن عثمان، عن يعقوب ابن سالم از يعقوب ابن سالم. اين يعقوب ابن سالم در تلازمى كه رجاليين دارند يعنى قدما رجاليين مثل شيخ، اين يعقوب ابن سالم را سه نفر شمردهاند. سه مورد ذكر كردهاند. يعقوب ابن السالم البزاز، آن وقت يعقوب ابن السالم السراّج يكى هم يعقوب ابن سالم الاحمر الكوفى. بدان جهت در ما نحن فيه بعضىها گفتهاند اين سه نفر است. آن يعقوب ابن سالم بزاز ثقه است. شيخ مفيد قدس الله نفسه الشريف در ارشادش توصيف كرده است كه از اجلا است. آن وقت اين يعقوب ابن سالم گفتهاند سه نفر است در يك طبقه، كدام يكى را بگوييم! به كدام يكى حمل بكنيم! معينى هم ندارد معروفيت، صاحب الكتاب و امثال اينها بودن كه انصراف درست كند. بدان جهت اين روايت من حيث هذا مردد مىشود، راوىاش مذكور مىشود. ولكن از بعضى روايات ظاهر مىشود كه اينها يك نفر هستند. اين يعقوب ابن سالم البزاز، يعقوب ابن سالم السراّج و هكذا يعقوب ابن سالم الاحمر كوفى اينها يك نفر هستند. چونكه رواياتى كه، آنى كه راوى از اينها است راوى از هم از بزاز تعبير كرده است، هم سراّج تعبير كرده است هم كوفى تعبير كرده است هم يعقوب ابن سالم الاحمر تعبير كرده است، مثل عبد الله مثقان كه نقل مىكند. خوب اين مىگوييم يك شخص معروف به سه اسم است. يك وقتى سراّج بود، همان لقب باقى مانده است، كما اينكه در عرف هم باقى مىماند. يك وقت شغل تازهاى داشت بزاز بود اين را بزاز تعبير مىكردند. مجرد اختلاف تعبير در بزاز، سراّج و متصف كردن به احمر اينها دليل نمىشود كه اينها سه نفر بودهاند. بدان جهت بعيد نيست اين معنا معتبر بوده باشد.
سؤال؟ راوى يروى عبد الله مثقان... معنا انّه شخص واحد. سؤال؟ عنوان متعدد... كما ذكرنا فى حسين ابن خالد. حسين ابن اب العلى كان معروفا بهذا العنوان ولكن اسمه حسين ابن خالد. حسين ابن خالد يعنى خالد ابوه و هذا الاسم غير معروف.
و لذا يحتمل الروايت معتبر قال سألت ابا عبد الله عليه السلام، عن رجل لا يكون معه ماء و الماء عن يمين الطريق و يسار او نحو ذالك. قال لا آمره عن يقرر بنفسه فيعرض له لسّ او سبع. لس كار را تمام كرد كه ضرر مختص به آن هلاكت نيست. بدان جهت در ما نحن فيه هر ضررى بوده باشد، ولو مالا و غير مالا خوف داشته باشد، حكم منتقل مىشود به وظيفه به تيمم.
سؤال؟ معنايش اين است كه جاى خوف است. يعنى من مىترسم، تو نمىرسى؟ آن وقت مىگفت آقا من نمىترسم. در ما نحن فيه اين است كه جاى ترس است در اينجا، اين احتمال هست كه تلف بشوى يا مالت برود. بدان جهت درست توجه كنيد، محقق خوف ظنّ نيست كه در بعضى عبارات از ظن خوف داشته باشد. خوف يك حالت نفسى است كه با احتمال هم در نفس موجود مىشود. بدان جهت در مورد خوف ظن معتبر نيست. خوف بالوجدان است كه انسان فرض كنيد سوار طياره مىشود به رفيقش مىگويد من واقعا، انصافا مىترسم. پايم را از زمين برداشتهام، از اينجا بيافتم ديگر تمام شده است. اين ترس منافات ندارد. ترس با احتمال است. بلكه با ظنّ به خلاف هم خوف ربما حاصل مىشود. بدان جهت در باب تيمم اين روايات و رواياتى كه فى ما بعد ذكر خواهيم كرد، دلالت مىكنند بر اينكه خوف است از استعمال ما، اين خوف از ظفر بالماء بود، كه برود دنبال ماء ضرر به او متوجه مىشود. يك وقت امر ثانى است، مجوز ثالث است، آب هست، از استعمالش مىترسد. هوا سرد است، مىترسد كه مريض بشود. آنجا خواهيم گفت كه، در آن روايات معتبره كه خواهد آمد موضوع خود خوف است. خوف طريقى نيست كه بعضىها اينجور به نظر مباركشان رسيده است كه خوف طريق معتبراست مثل ساير طرق. اگر بعد كشف شد كه نه، هيچ چيز نبود، ترس مورد نداشت، حكم واقعى مخالفت شده است. نه، خواهيم گفت در اين روايات تيمم خوف خودش موضوع حكم است. منتهى گفتهايم خوف مستمر. خوف مستمر موضوع حكم است، بدان جهت از وضو گرفتن يا از ظفر بالماء ترسيد، وجوب الطلب ساقط مىشود. اين يك مسئله. بعد صاحب العروه قدس الله نفسه الشريف در مقام مسئله ديگرى را مىگويد كه آن هم حكمش سابقا واضح شد. مسئله اين بود يسقط وجوب الطلب اذا خاف على نفسه او ماله من لسّ او سبع او نحو ذالك كتأخر عن الغافله. از غافله عقب مىافتد و غافله مىرود و كذا اذا كان حرج و مشقة لا تتحمل. پيرمرد است، مشقّت دارد به او راه رفتن، از او ساقط است. منتهى اين دومى به قاعده لا حرج ساقط است. چونكه لا ضرر چه جورى كه حكومت مىكند بر تكاليف اوليه، يعنى خطابات و تكاليف اوليه قاعده لا حرج هم ادل قاعده لا ضرر است. بعله، هر جا تكليفى، ضررى شد او برداشته مىشود. وضو گرفتن صلاة را با وضو اتيان كردن، وجوبش حرجى است بر اين شخص، برداشته مىشود، او كه برداشته شد نوبت به بدل مىترسد كه فلم تجدوا ماء فتيمموا. بعد ايشان مىفرمايد اذا كان الارض فى بعض الجوانت حزنة. بيابان در بعضى موارد پستى و بلندى دارد، و فى بعضيها سهلة. در بعضىها صاف است. يلحق كلا حكمه. لاحق مىشود به هر يكى حكمش، من الغلوة و الغلوة. آنى كه سهل است غلوة آنى كه غير سهل است غلوه مىشود. مجوز ثالث بر اينكه انسان در آن مورد تيمم مىكند آنجايى است كه به آب نتواند برسد.
سؤال؟ مال معتدد به بشود كه مىترسد از بين برود. والاّ اگر بردارد يك دو جفت جوراب كهنه گذاشته است آنجا آنها را برمىدارد. اين نيست كه ظهورش اين است كه ضرر مالى به او بخورد كه معتدد به است. در آن صورت همين جور است. يكى هم عبارت از اين است كه مجوز تيمم اين است كه اين آب هست، به آب نمىتواند برسد، فرض كنيد آب در چاه است اين نمىتواند به چاه برسد. از رسيدن به چاه مىترسد كه به چاه برود، بيافتد. پايش بشكند. يا فرض كنيد آب در جايى است كه در آنجا اين نمىتواند آنجا برود يا اگر برود ضررى به او متوجه مىشود كه اين آن ضررهاى سابق در طلب الماء بود. فحص كردن از آب بود. اين نه، فحص نمىخواهد، آب را مىبيند در چاه است. ولكن رسيدن به آب در او اشكالى هست. ضررى هست. مىگويد اذا الثانى كه مجوز تيمم است عدم وصلة ماء الموجود لعجز كبر، پيرمرد است. نمىتواند از جايش تكان بخورد، او خوف من سبع. مىترسد كه برود سر آب، سبع بگيرد او را. ان لسّ يا مار داشته باشد، كه برود در چاه، كه همين جور هست بعضا... دلوى ندارد، آب هست ولكن درآوردنش را نمىتوانيم. حبل ندارد و عدم امكان اخراج به وجه آخر به غير دلو هم ممكن نيست اخراج كردنش. اخراج به غير الدلو چه مىشود؟ ولو به ادخال ثوب و اخراجه بعد جذب الماء. آن لباسش را بياندازد به آب، آب را بكشد لباس، بيرون بياورد، عثر كند و وضو بگيرد. اين هم ممكن نيست، ولو بوجه آخر ولو بادخال ثوب و اخراجه بعد جذبه الماء و عثره. اين را خواهيم گفت، ضررى بشود اينجور واجب نيست. ضررى اين است بايد عبائى كه خريده است بايد آن را به ده هزار تومام بايد آن را تكه تكه بكند يا يك قسمتش به آب برسد، آن وقت آب بردارد. اين را خواهيم گفت.
بعد مىفرمايد بر اينكه مسئله معروفه كه رسيديم به او، انسان يك وقت اين است كه آب هست، ولكن تحصيل المائى كه هست، تحصيل الماء موقوف به صرف المال دارد. بايد مال را صرف كند تا ماء بدست بياورد. مثل چه؟ مسئله معروفش اين است كه آب را مىفروشد. بدان جهت آب نيست، فروشى است. يا فرض كنيد كه نه آب هست بايد برود دلو بخرد، حبل بخرد تا بيايد آب بكشد، كه صرف مال در مقدمات آب بكند. يا اجاره كند، آنجا دلو هم هست حبل هم هست اجاره مىدهند. اجرتش را بده ببر بكش. كه اينها هر كدامش معروف است به حسب الامكنه. ايشان مىفرمايد اگر تحصيل الماء موقوف به صرف المال شد، شراع الماء يا به شراع الحبل و الدلو يا استيجار حبل الدلو اين واجب است صرف مال را بكند. ايشان مىفرمايد حتى اگر آبى را فروخته باشند، بخواهند بفروشند به قيمت گزاف مىگويد بر اينكه اين آب مثلا يك ليتر آب ده هزار تومان، مىخواهى بخر. مىگويد واجب است بخرد. در صورتى كه مضر به حالش نبوده باشد. اضرار به حال اين است كه اين را صرف بكند بدون معونه مىماند فى ما بعد. مضر به حالش نيست، پول خيلى دارد. بايد بخرد. اين مىدانيد در ما نحن فيه اين حكم بر خلاف قاعده لا ضرر است. قاعده لا ضرر اين شد اگر انتصال تكليفى موقوف به تضرر و صرف المال شد در اين موارد وجوبى ندارد اين صلاة مع الوضو وجوبى ندارد. مع ذالك اين حكم را مىگويند. اين بعضى موارد اين حكم ضررى نيست. مثل اينكه فرض كنيد كه طناب خريده است، خوب به چه چيز خريده است به هزار تومان، به قيمت متعارف خريده است. ضررى به او متوجه نيست. چونكه قبلا يك اسكناس داشت كه روز به روز كم مىماند. طناب خريده است، اين بهتر از او اعتبار دارد. اين ضررى نخورده است. يا دلو خريده است، مىگويد خوب توفيق جبرى شد، خانه سطل نداشتيم، الان اين را آب مىكشيم بعدا مىبريم خانه. ضررى به او متوجه نشده است. اينجاها قاعده لا ضرر حكومت ندارد.
قاعده لا ضرر آن مواردى حكومت پيدا مىكند كه بايد مال را صرف بكند بدون اينكه عوضى داشته باشد. مثل اينكه آب را كه مىگيرد بايد به وضو صرف كند، چيزى نمىماند. وضو خودش ضررى مىشود. وجوب الصلاة مع الوضو ضررى مىشود. اينها مخالف قاعده لا ضرر هستند نه مثل آن استيجار و اينها. يا فرض كنيد كه انسان آب ندارد ولكن بايد از كسى قرض بكند، پول ندارد بايد از كسى قرض بكند. مىگويد اين اقتراض القيمت واجب است مگر اينكه در او محانتى بوده باشد كه آن كسى كه قرض مىدهد بگويد ول كن بابا از كجا پيدا كرده است. اين ظلّ است به مؤمن، خداوند متعال به ظلّ مؤمن راضى نمىشود. نه اينجور قرض، قرضى كه نه او با افتخار قرض مىدهد. حسرت داشت كه شما از او قرض بكنيد يك وقتى. اينها واجب مىشود. اصل در تمامى اينها، كه بايد آب را تحصيل كند ولو در مواردى كه ضررى است، آنجاهايى كه ضررى نيست على القاعده است چونكه واجد ماء است، اين را هم مىدانيد كه تمكن بر ذى المقدمه، تمكن بر ذى المقدمه است. وقتى كه تمكن دارد بر تحصيل الحبل و شراع الدلو و امثال ذالك در ما نحن فيه نه، تمكن بر صلاة واجد الماء است. كلام در آن مواردى كه ضررى است. حبل را بايد اجاره كند كه به خودش برگرداند. صرف المال فقط در وضو مىشود. يا مثل شراع المائى كه كافى بر وضو است. ديگر آب نمىماند. خودش هم به شراع ثمن كثير، اينها قاعده لا ضرر مثل ساير عمومات است. قابل تخصيص است. قابل تقييد است. ولكن آن روايتى، آن خطابى قاعده لا ضرر و قاعده لا حرج را تخصيص مىدهد كه در خصوص ضرر وارد بشود در يك موردى. با صرف ضرر در يك موردى شارع بگويد اين حكم هست. اين خودش در مورد ضرر است. شارع گفته است اين حكم هست، چونكه اخص از قاعده لا ضرر است و حكم در مورد خصوص الضرر است قاعده لا ضرر را تخصيص مىزند. ياد داشته باشيد آنى كه در مورد حرج وارد شده است، خود روايت، ولكن حرج در يك مورد است، نسبت به قاعده لا حرج اخص است. قاعده لا حرج را تخصيص مىزند. آنى كه در مورد ضرر است، و نسبت به قاعده لا ضرر... او را تخصيص مىزند كه مدرك تمام اين حكمها در ما نحن فيه روايتى است كه در مورد ضرر وارد شده است، روايت من حيث السند تمام و من حيث الدلاله تمام و موجب آن حكم شده است. اين كدام روايت است، صحيحه صفوان است. در صحيحه صفوان همين جور است، در باب بيست و شش از ابواب التيمم. باب وجوب الشراع الماء لطهاره. محمد ابن يعقوب عن محمد ابن يحيى عن احمد ابن محمد عن البرقى. احمد ابن محمد يا احمد ابن محمد خالق است ولكن چونكه مىگويد احمد ابن محمد عن البرقى اين احمد ابن محمد ابن عيسى از پدر احمد ابن محمد ابن ابى عبد الله است. و اين را هم نگاه بكنيد، من مجالى پيدا نكردم، ربما اينها اشتباه مىشود. محمد ابن يحيى عن احمد ابن محمد البرقى عن زايد است. آن محمد مىشود احمد ابن محمد ابن خالد عن سعد ابن سعد. سعد ابن سعد اشعرى قمى رضوان الله عليه كه از اجلا است و از اصحاب امام رضا سلام الله عليه است عن صفوان، صفوان ابن يحيى است. قال سألت ابا الحسن عليه السلام. روايت من حيث السند صحيحه است. سؤال كردم از اب الحسن عليه السلام عن رجل احتاج الى الوضو لصلاة. وضوء لصلاة را بايد بگيرد. اين ربما به وضو، وضو به معناى لغوى مىشود كه شست و شو است. آنجا قيد مىكنند لصلاة تا مشتبه به شست و شويى كه براى نظافت نيست. رجل احتاج الى الوضو لصلاة. اين وضو شرعى مىشود. و هو لا يقدر الماء، آب ندارد. فوجد بقدر ما يتوضء به بمعة درهم به. پيدا كرد بايعى را كه يك ليتر آب را يا كمتر از او، به يك مد هم مىشود وضو گرفت اين را شما يك ليتر فرض كنيد، گفتهاند صد درهم. خون كافر ذمى هشتصد درهم است، اين... او مىشود. بمعة درهم او بالف درهم و هو واجد له. سائل مىگويد اين آدم پولدار است. ايشترى و يتوضء او يتيمم؟ بخرد و وضو بگيرد يا تيمم بكند؟ اين روايت مثل اين روايت شاهد بر اين است مالك مال مىتواند مالش را به هر قيمت بفروشد. روى اين حساب بى انصافى مكروه است، ولكن بى انصافى معامله را حرام نمىكند. سلطنت بيع با خود مالك است و هو واحد لها، ايشترى يتوضء و يتمم. بخرد و وضو بگيرد يا تيمم بكند؟ قال لا، بل يشترى، تيمم بكند بلكه بخرد. لا يعنى تيمم نكند. بل يشترى، جمله خبريه در مقام انشاء است. بخرد. بعد مىگويد باصابنى مثل ذالك. من هم مبتلا شدهام به اين مسئله فاشترية و توضء، خريدهام و وضو گرفتهام. اين من را هيچ غمگين نكرد اين كار كه اين قدر پول دادم براى دو استكان آب. ماليت دارد، ديگر بيعش صحيح مىشود، و ما يسوئنى من را مثلا متأثر نكرد. بذالك مال كثير. در اين شراع اين ماء در اذائش مال كثير است. مال اخروى است. من او را در نظر داشتم. بدان جهت اين روايت دلالت مىكند خوب آب را خريدن با حبل خريدن، دلو خريدن، خصوصا كه دلو و حبل هم مىماند براى انسان هيچ فرقى ندارد. بدان جهت در ما نحن فيه اينها اشكالى ندارد، حكم ثابت مىشود. ولكن متوجه باشيد اين در صورتى است كه مال را صرف مىكند در آب يا در چيزى كه مقدمه تحصيل الماء است. مقدمه خارجيه است. مقدمه متعارفه است مثل دلو و حبل. اما در مواردى كه احتياج به صرف المال دارد مثل صرف المال در شراع مال نيست. صرف المال در آن مقدمه تحصيل الماء و رسيدن به آب نيست. بلكه اينها، چونكه ظالم آنجا نگه داشته است، مىگويد كه صد دلار بده برو وضو بگيرد. يا شخص ظالمى گفته است، فلان مقدار بده تا برو بگيرد. يا نه، مالش را بايد اينجا بگذارد. ده درهم مىارزد برود، اين مال را لسّ برمىدارد. در اينها اين روايت حكومت ندارد به قاعده لا ضرر را تخصيص نمىزند. قاعده لا ضرر در آن موارد در حكومت خودش مىماند. به مقدار دلالت اين روايت آن مقدارى كه دلالت دارد، صرف المال در اذاء نفس المال شراع المال است. يا صرف المال در مقابل چيزى كه مقدمه تحصيل الماء است. تحصيل يعنى مقدمه عاديه ماء است. اگر اينجور باشد، اينها واجب است و اما مالم را اينجا بگذارم بروم اين را مىبرند، ولكن ده درهم ارزش دارد تيمم بكند. مالش را حفظ كند. رفتن لازم نيست يا به آن گردن كلف فلان مقدار بدهد تا وضو بگيرد، نه لازم نيست. همين جا تيمم بكند. يعرضه اللسّ. لس ظالم است، ديگر فرقى نمىكند اسمش اين باشد يا آن يكى باشد.
بدان جهت در ما نحن فيه در مواردى كه صرف المال در مقابل نفس المال يا مقدمه عاديه اصول الى الماء بايد اين عيبى ندارد. و اما در مواردى كه نه، دادن مال به غير از مقدمات عاديه بشود. مثل اينكه فرض كنيد نظام آنجا به جهت امن ايستادهاند. تا آنجا بيايند شما را سر آب شما را حفظ كنند، پول مىخواهند، آن عيبى ندارد. يا نگاه كنند به شما كه صدمهاى به شما نخورد آن عيبى ندارد. آنها مقدمه مىشود كه شأن حكومات است.
اما در مواردى كه از اين عنوان خارج شد وجوبى ندارد، تيمم كافى است، تيمم كافى است. و الحمد الله رب العالمين.
|