جلسه 1085

* متن
*

بسم الله الرحمن الرحيم.
موضوع درس: خارج فقه بحث طهارت.
شماره نوار:1085
نام استاد: آيت الله تبريزى.
تاريخ:1375 ه.ش‏
توسط دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم واحد صوت.
اعوذ بالله من الشيطان الرجيم. بسم الله الرحمن الرحيم‏
كلام در اين مسئله بود كه مكلف خائف بود از ضرر الوضو او الاغتسال يا اعتقاد داشت بر اينكه وضو و اغتسال ضرر دارد. روى اين حساب تيمم كرد. و داخل در صلاتش شد و بعد تبيّن خلاف شد كه اين غسل ضررى ندارد. يا وضو ضررى ندارد به اين شخص. صاحب العروه فرمود اگر تبيّن عدم الضرر قبل الدخول فى الصلاة شد بايد آن وضو و غسل بگيرد، تيمم باطل مى‏شود. اما اگر قبل الدخول فى الصلاة نشد، صلاتش محكوم به صحّت است. از كلام ايشان اين معنا ظاهر مى‏شود، خود اعتقاد الضرر و هكذا خوف الضرر موضوع است بر جواز التيمم. آن وقتى كه انسان صلاة را اتيان مى‏كند عند الدخول و عند الدخول فى الصلاة و بعد از صلاة او بعد از صلاة تبيّن پيدا بشود كه ضررى نبود چونكه با تيمم و با خوف با ضرر الماء داخل صلاة شده است، و صلاة را اتيان كرده است بدان جهت اين صلاتش قضا ندارد و اعاده ندارد. نه اعاده فى الوقت مى‏خواهد نه قضاء فى الوقت.
عرض مى‏كنم در ما نحن فيه ما قبول كرديم كه خوف الضرر و هكذا اعتقاد بالضرر موضوع است بر جواز التيمم. ولكن گفتيم ظاهر ادله اين است، اين صلاتى كه انسان مكلف است او را با غسل بخواند بين الحدين كه صرف الوجود است، بترسد آن صرف الوجود را با غسل بخواند، او موضوع است بر جواز انتقال بالتيمم و اين شخص اين خوف بر اينكه صرف الوجود از صرف الوجود نمى‏ترسد. چونكه وقتى كه معلوم شد، صلاتى كه هست، ضررى ندارد، غسل كردن بر او يا وضو گرفتن بر او، در وقت خوفى ندارد. كه از صرف الوجود صلاة مع الوضو او الغسل، اين مكلف به تيمم نبوده است. اگر كسى اصرار كرد، گفت نه، كسى كه در حال صلاة چونكه در باب حج همين جور است، شخص وقتى كه در حال حج مشغول منسك است، طواف مى‏كند، يا فرض كنيد سعى مى‏كند، آن وقت فرض كنيد خائف بوده است، از اينكه من خودم طواف بكنم بالمباشره تلف مى‏شود يا فرض كنيد سعى بكنم در ازدحام تلف مى‏شوم، بدان جهت نايب گرفت، ضعيف بود. بعد معلوم شد كه نه، مى‏توانست. مثل اين ضعفا رفتند و طواف و سعى را كردند. آنجاها مشهور فتوا داده‏اند كه عملش مجزى است. چونكه در حال خوف اتيان شده است. نايب در حال خوف اين شخص اتيان كرده است. در ما نحن فيه هم غايت الامر شخص مى‏تواند بگويد كه مادامى كه در صلاة خائف بود صلاتش صحيح بود. خوف بعد از صلاة مرتفع شده است ولكن صاحب العروه مى‏گويد اطلاق عبارتش اقتضى مى‏كند، تبيّن به خلاف بعد دخول فى الصلاة شد باز صلاتش صحيح است. همين جور صلاة را اتيان بكند. اين وجهى ندارد، الاّ اينكه كسى بگويد، رواياتى هست كه خواهيم خواند انشاء الله آن روايات را. آن روايات دلالت مى‏كند كسى كه با تيمم صلاتش را شروع كرد، و بعد فرض كنيد آب پيدا شد در بعضى روايات ما لم يركع در ركعت اولى بايد وضو بگيرد و اما بعد ما ركع شد، بايد نمازش را تمام كند. در بعضى روايات هم مطلق است على ما موالى كه اگر با تيمم داخل صلاة شد آن صلاتش را تمام بكند.
شايد و الله العالم نظر صاحب العروه در مسئله هم به آن روايات باشد كه سابقا هم يك جا ذكر كرديم كه كسى خوف ضرر داشت در داخل صلاة شد، در اثناء صلاة تبيّن الخلاف شد. شايد نظرش به اين بوده باشد. والاّ وجهى ندارد و
سيعطى انشاء الله.
آن موضوع حكم به صحّت در آن روايت صورت تيمم است لفقد الماء. چونكه آب نبود. آن روايات در موردى است، يعنى در مفروض در آن روايات كسى است كه آب نداشته است و با تيمم كرده است و نماز را داخل شده است، اتفاقا آب آمده است. غلام آمد آب را آورد. آن روايات هم اينجور است كه ما لم يركع، برگردد وضو بگيرد و اذا ركع، نمازش را تمام كند، مجزى است. در بعضى روايات اين است كه نه، نمازش را تمام كند مجزى است. تفسير ندارد كه بحثش خواهد آمد. لعّل صاحب العروه قدس الله نفسه الشريف در مقام هم نظرش به آن روايات است. اگر اينجور بوده باشد اين درست نيست. چرا؟ لما سنبيّن آنها موضوع حكم در آن روايات فرض عدم الماء است كه بعد آب آمده است كه در ما نحن فيه آب موجود بود. ولكن خوف ضرر داشت. تعددى كردن از آن مورد روايات و مفروض سؤال در روايات كه فقد ماء است به مقام اين تعددى وجهى ندارد. احتمال خصوصيت مى‏دهيم، بدان جهت در ما نحن فيه على القاعده بحث مى‏كنيم، خوف اگر بعد تبيّن خلاف شد هنوز وقت باقى است، على القاعده بايد صلاتش را اعاده بكند در اثناء صلاتشان بايد اعاده بكنند اگر كسى گفت نه، در حال صلاة خائف شد، روايات صدق مى‏كند، اطلاق دارد، گفتيم اين خلاف ظاهر است. ظاهر روايات اين است كه آن صرف الوجودى كه همه عباد مكلف هستند او را به طهارت مائيه اتيان بكنند، بين الحدين كسى خائف بوده باشد از اينكه آن صلاة را با طهارت مائيه صرف الوجودش را اتيان كند در وقت. اين شخص خائف نيست. بعد از اينكه نماز تمام كرد يا در اثناء صلاة معلوم شد كه ضررى نيست خارج از آن موضوع مى‏شود. بعد فرض ثانى را در اين مسئله ذكر مى‏كند. فروض اربعه ذكر كرده است در ما نحن فيه در اين مسئله قدس الله سره. كسى اعتقاد داشت، مريض بود، اعتقاد داشت كه آب به او هيچ غسل كردن و وضو گرفتن ضررى ندارد. چونكه تب است، آب هم براى شست و شو خوب است اعتقاد داشت كه بلكه اين غسل كردن و وضو شفاى من است. بدان جهت جنب بود غسل كرد، محدث بالاصغر بود وضو گرفت. بعد تبيّن بر اينكه اين ضرر كرد بر اين. سرماخوردگى داشت. اين انداخت اين را. آن وضو و غسلى كه گرفت نمازش را خواند او چه جور است؟ مى‏گويد او صحيح است. عبارتى را كه ايشان قدس الله نفسه الشريف در عروه دارد، آن عبارت از اين است، مى‏فرمايد اذا تحم الضرر و توضع عن الضرر و غتسل، آن وقت تمام كرديم، اذا تيمم به اعتقاد الضرر در اين صورت فتبيّن عدمه صحّه تيممه و صلاته، نعم لو تبيّن قبل الدخول فى صلاة وجب الوضو اول الغسل. اين را خوانديم و اذا توض‏ء او الاغتسل باعتقاد عن الضرر فتبيّن وجوده صحّه. وضوئش صحيح بود، غسلش هم صحيح بود لاكن، بعد يك احتياط مستحبى مى‏كند. حكم مى‏كند كه اعتقاد داشت عدم الضرر در اين صورت وضو گرفت يا غسل كرد بعد تبيّن الضرر. خوب اين معلوم است، ايشان موضوع تيمم را خوف الضرر و اعتقاد الضرر مى‏داند. پس وضو و هم غسل هم موضوعش آن كسى مى‏شود كه اعتقاد به ضرر يا خوف الضرر نداشته باشد. اين شخصى كه خوف و ضرر ندارد. اعتقاد به عدم الضرر داشت، نه اعتقاد به ضرر داشت نه خوف الضرر. اعتقاد به عدم الضرر داشت. اين مكلف به وضو و غسل است. وضو و غسل را كه اتيان كرده است، ولو در واقع وضوئش ضررى بوده باشد.
در ما نحن فيه گفته مى‏شود كه اين در ما نحن فيه ضرر واقعى با ضرر واقعى وضو و غسل صحيح نيست. چرا؟ چونكه با قاعده ضرر صحيحه مى‏گويد هر تكليفى و هر حكمى كه از ثبوت او ضرر آمد آن تكليف جعل نشده است. در ما نحن فيه وجوب الصلاة مع الوضو او الغسل براى اين شخص ضررى بوده است. سرما خورده بود. اين در ما نحن فيه، حديث لا ضرر و لا ضرار، لا ضرار آن معناى اضرار به غير است. لا ضرر اين تشريع را برمى‏دارد. اين مكلف به صلاة مع الوضو او الغسل نيست. ولكن اين حرف اشتباه است. براى اينكه لا ضرر مثل دليل لا حرج اينها، اين رفع تكاليف عند الضرر توسعة للامة است. رحمة للامت است. بدان جهت در مواردى كه رحمت بوده باشد تكليف برداشته مى‏شود. اما در مواردى كه رفع خلاف امتنان بوده باشد، رفع نمى‏شود، اصول در بحث حديث رفع مذكور است. در ما نحن فيه اين شخص كه اعتقاد دارد ضرر ندارد و نمى‏ترسد وضوئش وجوب الصلاة مع الوضو، از اين رفع بشود صلاة را با غسل و وضو خوانده است. اگر اين وجوب برداشته بشود لازمه‏اش بايد اعاده بكند صلاة را به تيمم. اين ذيق مى‏شود بر مكلف. بدان جهت اين حديث حكومتى ندارد و آنى كه مستفاد از روايات است، بناء بر اينكه خوف و اعتقاد ضرر موضوع تيمم است هر وقتى كه اعتقاد ضرر نشد، خوف ضرر نشد، تكليف به وضو مى‏شود. آن تكليف به وضو را اتيان كرده است و تكليف به صلاة مع الغسل را انتصال كرده است و آن تكليفى كه ضررى است، رفع مى‏شود اين تكليف نيست. بدان جهت اين فعلش صحيح است. در ما نحن فيه بعضى‏ها يك مناقشه‏اى كرده‏اند. آن مناقشه در صورتى است كه بعد كشف ضرر مى‏شود ضرر مكشوف گفتيم دو قسم است. يكى ضررى است كه جنايت بر نفس و ظلم بر نفس حساب مى‏شود يك جنايتى است كه نه، ضرر بر نفس نيست، اما ضرر است. مثل كسى كه دو روز سر درد گرفته است. اين جنايت بر نفس حساب نمى‏شود. اين ولو اضرار به غير گفتيم غير از اضرار به نفس است. اضرار به نفس بايد جنايت و ظلم بشود تا حرام بشود. اين ظلم نيست، خوب مى‏گويد با وضو مى‏خوانم با غسل جنابت مى‏خوانم، راحت مى‏شوم به دلم مى‏چسبد. متحمل مى‏شوم كه يك روز سر درد داشته باشم. يك وقتهايى كه غسل هم نمى‏كنم يك روز سر درد دارم، امروز هم سر درد داشته باشم. اين فرمايش صاحب العروه گفته‏اند در ضرر غير محرم صحيح است، چونكه قاعده لا ضرر نفع تكليف نمى‏كند و فعلش هم مباح بوده است. ادله استحباب وضو هم مى‏گيرد اين را. پس نمى‏خواهد ادعا بكنيم در اينكه موضوع وجوب الوضو عدم الاعتقاد بالضرر، عدم خوف بالضرر است. اين لازم نيست. خود ادله آن ادله استحباب الوضو در ما نحن فيه مى‏گيرد اين وضو را، وضو كه گرفته است، نمازش را با طهارت خوانده است، يا غسل كرده است استحباب الغسل، ان الله يحب المتطهرين صلاتش با طهارت بوده است، مجزى است.
سؤال؟ ان الله يحب المتطهرين خطاب است هم بر جنب، هم بر محدث بالاصغر. عرض مى‏كنم بر اينكه در ما نحن فيه، اما اگر ضرر محرم شد. وقتى كه غسل كرد يا وضو گرفت فردا صبح از خواب بلند شد ديد كه اين دستش ديگر لمس شده است. ديگر مثل آن كسى كه سكته ناقصه مى‏كند، اين هم دستش سكته كرده است، ديگر درست نمى‏شود. خوب در اين صورت اين ضرر جنابت بر نفس است. گفته‏اند ولو اعتقاد داشت ضررى ندارد ولكن وقتى كه ضرر محرم شد، اين عمل محكوم به فساد است. چرا؟ چونكه عملى كه محرم است و عملى كه محرم است، اين استحباب ندارد و چونكه اين شخص اعتقاد به عدم الضرر داشت معتقد بود كه ضررى نداشته است، حرمت در حقش فعلى نبود ولكن عمل مبغوض است. حرمت روى غفلت وقتى كه از فعل برداشته مى‏شود مبغوضيت مى‏ماند. عملى كه مبغوضيت و مفسده دارد، (مبغوضيت شأنيه يعنى مفسده) عملى كه مفسده دارد، او قابل تقرب نيست. عبادت نمى‏تواند بشود. پس در آن صورتى كه ضرر محرم باشد، محكوم به فساد نيست. اين حرف هم درست نيست. چرا چونكه بعد از اينكه فرض كرديم مكلف غالف است، در آنجاهايى كه خوف ضرر داشته باشد، اين حرف صحيح است، عمل محكوم به بطلان است. و اما در آن مواردى كه اعتقاد به عدم الضرر دارد حرمت در حقش فعلى نيست. به غافل نمى‏شود تكليف كرد كه اين را نكن. چونكه غافل است از موضوع الحكم كه اين ضرر است. وقتى كه غافل شد حرمت رفت. از كجا ما مى‏دانيم مفسده دارد؟ دستش شل شد اين مفسده است، ولكن شايد با اينكه وضو گرفته است، متطهر شده است، مصلحتى داشته باشد كه بالاتر از آن مفسده بوده باشد. ما كه ملاكات را نمى‏دانيم.
اگر معلوم بود بر ما كه اين فعلش مفسده خالصه و راجحه دارد صحيح بود. حرمت وقتى كه از اين جا رفت ما چه جور كشف مى‏كنيم، فساد را؟ مثل چه مى‏شود؟ مثل صلاة در دار غصبى مى‏شود مع الغفلة كونها غصبا. صلاة در دار غصبى وقتى كه من غافل از دار غصبى هستم، صحيح است. خود غاصب نه، شخص ديگر كه غاصب نيست، غصب بشود يا ناصى غصب بشود صلاتش صحيح است. چرا صحيح است؟ به جهت اينكه آنى كه صلاة را قيچى مى‏كرد نهى از غصب بود. نهى بواسطه غفلت از كار افتاد. ساقط شد. بواسطه نصيان رفت. بدان جهت در ما نحن فيه، نگوييد نصيان يا خطا رفته است، ملاكش مفسده غصب باقى است. مفسده را ما از كتاب كشف مى‏كنيم. شايد مصلحت فعل بيشتر بوده باشد. مثل آن كسى كه مال كثير مى‏دهد وضو مى‏گيرد. چه جورى كه مال بيشتر گيرش آمده است، ثواب بيشتر عند الله اين فساد نيست، ضرر نيست، اين هم شايد همين جور بوده باشد، ما دليلى بر اين راهى كه هست...
يك جا اگر علم داشته باشيم كه شارع به اين حرف راضى نيست، سيعطى اين محل كلام است، خواهد آمد. علم داشته باشيم كه شارع راضى نيست عمل محكوم به بطلان است. در عبادت در صحتش دو چيز لازم است. فعل قابل تقرب بوده باشد، لمصلحته، مصلحت راجحه يا مصلحت خامسه داشته باشد و شخصى هم دست تقرب بكند. وقتى كه فعل فساد محض شد، محكوم به بطلان مى‏شود.
سؤال؟ امر كرده است، شارع امر كرده است، امر استحبابى به وضو و غسل. و اگر غافل از ضرر باشد، امر كرده است، امر وجوبى به صلاة مع الغسل. قيچى كنند به اين امر قاعده لا ضرر بود. حرمت اضرار بر نفس بود. آن از كار افتاد. اطلاق امر تمسك مى‏كنيم در باب اجتماع در اصول منقح كرده‏ايد كه اشكالى كه ندارد. بدان جهت در ما نحن فيه وقتى كه خطاب نهى از كار افتاد تمسك به اطلاق خطاب امر مى‏شود. گذشتيم اين را.
سؤال؟ امر اولى را حرمت الاضرار ساقط كرده است. كشف در مقام ثبوت مى‏كند، در موردى كه اضرار حرام است، وجوب رفته است به صلاتى كه مقيّد است فى التيمم. در جايى كه در مورد نهى، اين باب اجتماع عن نهى است، در اصول منقح بكنيد. بدان جهت در مواردى كه مخصص اطلاق امر خطاب امر از حرمت است آن در صورتى كه حرمت بوده باشد، قيد مى‏زند. حرمت از كار بيافتد لنصيان او لغفلة بلكه مشهور در جهلش هم گفته‏اند كه گفتيم آن جهل درست نيست. در موارد غفلت نصيان وقتى كه نهى از كار افتاد اطلاق امر سر جايش است. مسئله در ما نحن فيه اين است، ادله حرمت الاضرار بالنفس قيد زده بود در ادله استحباب الوضو. بدان جهت وقتى كه از كار افتاد ادله استحباب است. بلكه اطلاق امر به وضو و غسل حرمت الاضرار قيدش زده بود. وقتى كه از كار افتاد تمسك اطلاقش مى‏گيرد.
سؤال؟ شارع اين را در رسائل گفته است. ممكن است علم به شيئى را، خوف از شيئى را موضوع علم واقعى قرار بدهد. حكم واقعى مقيد به علم و حكم و جهل به آن علم نمى‏شود. علم به ضرر موضوع است. در ما نحن فيه اعتقاد به ضرر و علم به ضرر را مى‏گوييم. بدان جهت در ما نحن فيهى كه هست ايشان اين حكم را بيان مى‏فرمايد. بعد ايشان صورت ديگرى را مى‏فرمايد، صورت ديگر اين است كه مكلف وضو گرفت و غسل كرد با اعتقاد الضرر. يقين داشت كه اين غسل و اين وضو او را شلل مى‏كند. با وجود اين گفت من وضو مى‏گيرم. خوب در اين صورت اين وضو را گرفت. وضو و غسل را گرفت غسلش باطل است. چرا؟ براى اينكه قصد قربت به فعل حرام نمى‏تواند بكند. اگر ضرر محرم شد، فعل باطل است. چونكه مى‏داند كه اين ضرر، جنايت بر نفس است و وجوبى ندارد. حتى استحباب هم ندارد. با وجود اين وقتى كه وضو و غسل گرفت تشريع كرده است عملش محكوم به بطلان است. بعله، اگر ضرر، غير محرم باشد، اعتقاد دارد كه اين ضررى دارد غير محرّم. مع ذالك فرض كنيد، وضو گرفت و غسل كرد بعد معلوم شد كه آن ضرر غير محرم را هم ندارد. آن صحيح است. در فرض اول كه اعتقاد به ضرر محرم داشت وضو گرفت، غسل كرد، بعد كشف شد كه اصلا ضرر ندارد. در آن صورتى كه كشف شده است كه ضرر ندارد باز باطل است. چرا؟ چونكه قصد قربت نداشته است. بدان جهت ايشان مى‏فرمايد بر اينكه توض‏ء او الغتسل مع اعتقاد الضرر او خوف لم يصح. صحيح نمى‏شود، و ان تبيّن عدمه، ولو كشف بشود كه ضرر نبود. گفتيم در آنجاهايى كه ضرر محرم باشد آنجاها صحيح نيست، چونكه قصد قربت نمى‏آيد. و اما اگر ضرر غير محرم باشد با ضرر غير محرم گفتيم وضو صحيح است، ادله استحباب مى‏گيرد.
بعد ايشان يك صورت ديگرى را مى‏فرمايد. مى‏فرمايد بر اينكه يقين داشت بر اينكه وضو و غسل ضرر ندارد. مع ذالك تيمم كرد. تيمم را كه كرد، بعد كسى آنجا طبيب حاذقى بود. گفتند تو چرا وضو نگرفتى، غسل نكردى؟ گفت به جهت اينكه تيمم كرده‏ام، دلم خواست. چونكه وضو و غسل را مى‏دانستم بر من ضرر ندارد. دلم خواست تيمم كردم. آنها گفتند كه خدا رحم كرد كه تو تيمم كردى و وضو و غسل نگرفتى. وضو و غسل به تو خيلى ضرر دارد. وضو و غسل بر تو جنايت بر نفس است. ايشان مى‏گويد اين تيممش باطل است و ان تبيّن الضرر اذا تيمم باعتقاد عدم الضرر. بعد كشف بشود كه ضرر بوده است تيممش باطل است. چرا؟ چونكه قصد قربت نيامده است. چونكه از اول اعتقاد داشت بر اينكه ضرر نيست آن كسى كه ضرر نيست اعتقاد دارد شارع تشريع نكرده است به او، با اين اعتقاد تيمم گرفته است، قصد قربت نداشته است. بدان جهت محكوم مى‏شود به بطلان. بدان جهت مى‏گويد كما اذا تيمم مع اعتقاد عدم الضرر لم يصح و ان لم تبيّن وجوده. ولو كشف بشود كه ضرر موجود بود.
بعد ايشان يك مسئله مهمه‏اى را شروع مى‏كند. آن مسئله مهمه اين است كه مى‏فرمايد انسان اگر علم داشته باشد يا خوف داشته باشد بر اينكه وضو و غسل اين درباره غسل تنها است، خوف داشته باشد كه غسل كند جنب اين غسل براى او ضررى است. مى‏فرمايد وظيفه‏اش تيمم است، بايد تيمم بكند. بلا فرق ما بين اينكه جنب كه شده است، جنابتش عن اختيار بود مثل دخول به زوجه كرده است يا جنابت، جنابت غير اختيارى بود، مثل محتلم شده است. فرقى نمى‏كند. وظيفه در هر دو صورت تيمم است. بعد مى‏گويد ولكن بعضى فقها، گفته‏اند در آن صورتى كه انسان عمدا خودش را جنب بكند مجامعت با زنش بكند كه مى‏داند، خوف دارد غسل بر او ضرر دارد، بعضى فقها گفته‏اند كه او بايد غسل كند. چونكه متعمدا خودش را جنب كرده است با خوف، حتى اطلاق كلام مفيد قدس الله نفسه الشريف اين است كه اگر بميرد هم بايد غسل كند. ايشان مى‏گويد كه ما گفتيم كه تيمم بكند. ببينيد صاحب العروه مى‏گويد، ولكن چونكه بعضى اصحاب گفته‏اند كه اين شخص بايد غسل بكند در صورتى كه جنابتش تعمدى باشد، احوط اين است در آن صورتش كه جنابتش تعبدى است جمع كند ما بين الغسل و التيمم. جمع كند ما بين غسل و تيمم. ما بين اينها جمع بكند. اصل اين مسئله از كجا آمده است، اين بعض اصحاب اين حرف را گفته‏اند، توجه كنيد ريشه‏اش را بگويم.
در ما نحن فيه ما رواياتى داريم كه آن روايات به آنها استقلال شده است. هر كسى كه عمدا و متعمدا در صورتى كه غسل ضررى است خودش را جنب بكند او كيف ما كان بايد غسل بكند. تيمم در حق او نيست، بايد غسل بكند. اين يك دسته روايات را داريم و اين يك دسته از روايات در بعضى‏ها مطلق است. كسى كه جنب است و خوف ضرر دارد بايد غسل كند. خودش را عمدا جنب بكند يا غير عمدى باشد. دو تا روايت داريم كه مقيد شده است اين حكم به آن صورتى كه آن تعمد جنابت، جنابت تعمدى بوده باشد. او كدام روايت است؟ دو تا روايت است هر دو ضعيف است. در باب هفده، محمد ابن يعقوب، عن عدة من اصحابنا عن احمد ابن محمد، عن على ابن احمد رفعه عن ابى عبد الله عليه السلام. مرفوعه است. على ابن احمد خودش محل كلام است قال سألته عن مجدور اصابته جنابة. مجدور يعنى كسى كه مجدور است، آن مرض جدرى را دارد. مى‏دانيد كه همان در آن جراحت مى‏شود به بدن پراكنده مى‏شود. كه بعد فرض بفرماييد آن جراحتى درمى‏آيد يا خشك مى‏شود. كه اصابته جنابت فان اجنب ان يغتسل. خودش، خودش را جنب كرده است بايد غسل كند. و ان كان احتمل فاليتيمم. روايت دومى هم باز مرفوعه است و مزمره. روايت دومى عن على ابن ابراهيم عن ابيه رفعه قال آنجا ابى عبد الله بود اينجا قال هم معلوم نيست كه گفته است؟ ان اجنب فعليه ان يغتسل على ما كان و ان احتلم يتيمم. اين تفسير است ما بين اين دو تا كه عمدى بشود، غسل. غير عمدى بشود تيمم. در بعضى روايات معتبره است، من حيث السند كه آنها اين است كه جنب اگر خاف الضرر هم باشد، يقين به ضرر هم داشته باشد بايد غسل بكند. يكى از اينها صحيحه سليمان ابن خالد است. اين سليمان ابن خالد صحيحه‏اش روايت سومى است. محمد ابن الحسن باسناده عن حسين ابن سعيد، عن نذر ابن سويد عن هشام ابن سالم عن هشام ابن خالد اين يك سند. سند ديگرى هم حسين ابن سعيد عن حماد ابن عيسى عن ابى بصير، اين هم سند دومى. سند سومى، حسين ابن سعيد عن فضاله، عن حسين ابن عثمان، عن عبد الله ابن مسقان، عن عبد الله ابن سليمان. جميعا عن ابى عبد الله عليه السلام. اولى صحيحه است، بلا شبهة. قال انّه سأل ان رجل كان فى ارض بارده. مردى در زمينى بود كه آنجا سرد بود هوايش، تتخف... مى‏ترسد اگر غسل بكند روى او مشتقتى از غسل برسد. كيف يصنع؟ چكار بكند؟ قال يغتسل و ان اصابه ما اصاب. هر چه بكند بايد غسل بكند. قال و ذكر انّه كان رجعا شديد الوجع فاصابته جنابة و هو فى مكان بارد و كانة ليلة، شديد الريح فدعوة الغلبه. امام عليه السلام خودش مى‏گويد من خودم مبتلا شدم خودم هم مريض بودم، شب هم سرد بود، غلامهايم را صدا كردم كه من را ببريد تا غسل بدهيد، غسل جنابت و ذكر انّه امام عليه السلام كان وجع شديد الوجع فاصابه جنابة و هو فى مكان بارد و كان ليلة شديدة الريح بارده فدعوة الغلبه. غلامها را دعوت كردم فقلت لهم احملونى فغسلونى، فقالوا انا نخاف عليه. فقلت لهم ليس بالدن، چاره‏اى نيست، و وضعونى على خشبة، خشبات، ثم صب الماء فغسلونى. غسل دادند كه مريض مى‏تواند، شخصى است كه مى‏تواند مباشرت كند، مى‏تواند نايب بگيرد اين يك روايت.
صاحب حدائق اين را حمل كرده است به جنابت عمدى. گفته است بر اين كه امام عليه السلام احتلام نمى‏شود. كه شيطان راه ندارد. اين جنابت عمدى است. يعنى اين روايت همام مضمونش روايات سابقه است كه تفسير است ما بين جنابت عمدى و غير اختيارى. روايت دوم صحيحه محمد ابن مسلم است و عنه عن حماد عن حريض، عن محمد ابن مسلم، يعنى عن الحسين ابن سعيد، محمد ابن الحسن باسناده عن حسين ابن سعيد عن حماد ابن حريض عن محمد ابن مسلم قال سألت ابا عبد الله عليه السلام، روايت من حيث السند صحيح است. تصيبه الجناب فى ارض بارد و لا يجد الماء اصاء ان يكون الماء جامدا. ربما آب هم يخ كرده است. آب يخ زده است. قال يغتسل على ما كان. آب را هر جور باشد بايد غسل كند. ريش هم يخ بوده باشد بايد غسل كند. حدّثه رجلا انّه فعل ذالك فمرض شهرا. يك كسى گفت من عمل كردم به اين حكم يك ماه مريض شدم. حدّثه رجلا انه فعل ذالك فمرض شهر المرض. فقال اغتسل على ما كان، فانه لابد من الغسل و ذكر ابو عبد الله عليه السلام، قضيه خودش را كه اضطر عليه و هو مريض... بردند جايى كه گرم مى‏شود آنجا غسل كرد و قال لابد من الغسل، لابد است كه غسل بشود.
اين روايات، صاحب حدائق گفته است بر اينكه اينها تفسير دارد به قرينه‏اى كه امام محتلم نمى‏شود. اين درست نيست. اما تفسير دو روايت ضعيف بود كه رفت. اما اين دو روايت، اين دو روايت اين است كه ان الرجل تصيبه الجنابت امام فرمود كه غسل كند. سؤال نفرمود كه چه كرده است با زنش فلان كار كرده است يا محتلم شده است، استبصار نفرمود. فرمود بايد غسل بكند كيف ما كان. بعد هم گفت من خودم مبتلا شدم، خوب اين قرينه خارجيه است كه امام عليه السلام مثلا احتلام چيزى كه هست، يقينا نيست. اين استشهاد دليل نمى‏شود كه حكم اول هم مال تعبد بود. حكم اول مطلق جنابت است، منتهى در امام عليه السلام آن جنابت غير اختيارى نمى‏شود. اين قرينه نمى‏شود كه مراد از جنابت هم مطلق الجناب نبود. اين روايات در مقابل اين رواياتى است كه لا بعث يتيمم و لا يغتسل. اينكه مى‏گفتند اينها در مقام توهم تكليف است، از اين روايات كه تكليف استفاده مى‏شود، در صحيحه داود ابن سرهان و هكذا در صحيحه بزنتى فى الرجل تصيبه الجناب و فى قروح و جروح او يكون يخاف على نفس من البرد. امام فرمود لا يغتسل و يتيمم. در روايت دومى هم دارد كه يغتسل و يتيمم.
سؤال؟ لا يغتسل و يتيمم در مقام ترخيص است. يعنى در مقام ترخيص است كه اينجور نيست تكليفش غسل باشد. كسى از شما پرسيد كه بابا من وقتى كه وضو مى‏گيرم سرم درد مى‏گيرد، چكار كنم؟ مى‏گوييم وضو نگير، تيمم بكن. اين نه معنايش اين است كه اگر وضو گرفتى باطل است. بدان جهت در ما نحن فيه اين دو تا طايفه معارضه دارند، ببينيم اين وجه المعارضه چه جور حل مى‏شود؟