|
جلسه 1105
* متن
*
بسم الله الرحمن الرحيم.
موضوع درس: خارج فقه بحث طهارت.
شماره نوار: 1105 آ
نام استاد: آيت الله تبريزى.
تاريخ:1375
توسط دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم واحد صوت.
بعد البنا بر اين كه تيمم بر تراب قدر متيقّن است تراب در جواز تيمم. و بعد از بيان اين كه به حسب الادلّه حجر و مدر و رمل اينها در مرتبه تراب هستند. و مىشود در حال اختيار به اينها تيمم كرد. اين را مىدانيد تراب مختلف هستند به حسب الوان كما تقدم و به حسب الخاصيّه كما فى الخارج. بعضى از ترابها خصوصيتى دارند كه در تراب ديگر آن خصوصيت نيست. و كذا فى بعض الاحجار خصوصيتى و خاصيتى هست كه آن خاصيت در حجرهاى ديگر نيست. از هر حجرى نمىشود حجر آسياب درست كرد. از هر حجرى نمىشود سنگى كه سنگ فندك است آتش از او در مىآيد هر سنگى اين جور نيست. اين خاصيّتها در بعضى سنگها است. چه جورى كه الوان فرقى ندارد، كذالك اين خاصيتها فرق نمىآورد. آنى كه يطلق عليه التّراب يا يطلق عليه الحجر يا يطلق عليه المدر تيمم با او جايز است. ولو او يك خاصيتى داشته باشد و به واسطه آن خاصيت قيمتى داشته باشد. اين فرقى نمىكند.
بدان جهت ايشان مىفرمايد بر اين كه يجوز التيمم...الرأس و ان لم يصحح. با آن گلى كه سر را مىشورند عوض صابون. مىشود با او تيمم كرد. ولو سحق هم نباشد. نرم هم نشده باشد. به صورت خاك در نيايد. و كذا به حجر الرّحا به حجر و آسياب مىشود تيمم كرد. و حجر النّار كه همان سنگ فندك درست مىكنند. به او هم مىشود. سابقاً همين جور بود ديگر. دو تا حجر را به هم مىزدند روشن مىكردند سيگار را يا چپق را. و كذا حجر السّن آن حجرى كه حجر كشيدن آب است. آن هم كه چرخ، قرقه درست مىكنند كه چرخ درست مىكنند با آن حجر. آب مىكشند. اين عيبى ندارد. آب را تقسيم مىكنند. اين عيبى ندارد. و نحو ذالك. چرا؟ براى اين كه اين جور حجرها معدن مىشود. ولكن معدن دو قسم است كما ذكرنا. يك معدنى است كه اسم ارض از او منسلخ است مثل نفت، قير، زيبب و امثال ذالك، يك قسم معدنى است كه جزء ارض حساب مىشود. اينها لعدم كونها من المعادن الخارجة ان صدق الارض. چون كه اين سنگها معادن هستند. ولكن معادنى نيستند كه از صدق عرض خارج بشود مثل نفت و اينها كه خارج از اسم ارض هستند. اينها متكوّن فى الارض مىشوند. و امّا حجر الياقوت، فيروزه، عقيق و امثال اينها ولو گفتيم آنها حقيقتاً به حسب حساب علمى حجر هستند. احجار كريمه و ثمينه گفته مىشود. ولكن گفتيم اسم الارض از اينها منصرف است. روى انصراف گفتيم. اين...كالارض آنها را نمىگيرد و نحو ذالك. على هذا الاساس كه ما به اطلاق تمسّك مىكنيم. تيمم به مطلق الاجزا عرضيه صحيح است. ولو اين عرض يك خصوصيتى داشته باشد كه در آن عرض نمك توليد مىشود. اين را مىدانيد كه همه عرضها اين جور نيست كه نمك توليد كنند. آب آن جا نگه دارند سرازير كنند آبش به واسطه او نمك بشود. اين ارض خاص است كه اين كار را مىكنند. خودش هم معدن است اين جور عرضى. مىفرمايد يجوز التّيمم على الارض...آن عرضى كه نمك زار است به او تيمم عيبى ندارد. اذا صدق كونها ارضاً وقتى كه زمين صدق كرد مىشود به او تيمم كرد. كى مىشود صدق الارض؟ آن وقتى كه نمك نداشته باشد تويش. نمك را جمع كردهاند، عرض صدق مىكند. اذا صدق كونها عرضاً را معنا مىكند در عروه. و ان لم يكن علىها الملح. رويش ملح نبوده باشد. نمك نبوده باشد. وقتى كه نمك را جمع كردند مىشود به آن ارض سجده كرد كه ارض است. اذا تيمم بالدّين. مسأله ديگر كه ايشان عنوان مىكند اين است،
سؤال؟ عيبى ندارد. اگر سنگ بوده باشد، حجر بوده باشد عيبى ندارد. قسم حجر بوده باشد عيبى ندارد. ايشان مسألهاى را مىگويد. آن مسأله هم سابقاً معلوم شد كه اگر آبى نداشت، نوبت به تيمم رسيد. از اجزا ارضيه چيزى نبود. نوبت به غبار مىرسد. غبار هم نبود نوبت به دين مىرسد. آن تينى كه گفتيم اگر دست بزنى دستها آلوده مىشود. اين وقتى كه انسان غبار هم نداشت، وظيفهاش تيمم بالدّين بود، دستهايش را زد، گل مىچسبد به دستها. ايشان مىفرمايد واجب است كسى كه به دين تيمم مىكند، اول اين گل را از دستهايش ازاله كند. وقتى كه گل را از دستهايش ازاله كرد واجب است اين معنا. بعد مسح كند جبينينش را و جبههاش را و يدينش را با يكى آن يد ديگر را كه مسح مىكند، بعد از ازاله بكند. ايشان مىفرمايد كانّ ازاله به هر چيزى بشود مانعى ندارد. كهنهاى برداشت و اينها را از دستش ازاله كرد. ولكن در يك چيز اشكال مىكند در يك مضيرى و آن اين است كه يك مختصر آبى است كه وافى به وضو يا وافى به غسل نيست اگر جنب است. ولكن گلها را با آن آب شست. ايشان مىفرمايد و فى ازالة اين دين به واسطه ماء در او اشكال است. اصل مسأله را بخوانم. اذا تيمم بالدّين و لسق بيده به دستش چسبيد، يجب ازالة اولاً. ثمّ المسح بها. بعد مسح كند و فى جواز ازالته بالغسل اشكالٌ. مىتواند اين گل را به قصد ازاله كند در اين اشكال است در اين جواز الازاله. كلام در دو مقام واقع مىشود.
مقام اول اين است كه اين دين را چرا واجب است ازاله كند. و ثانياً وقتى كه ازاله كردنش واجب شد يا جايز شد به آب مىتواند ازاله كند كه بشورد با آن آب يا اين كه با آب نمىشود. چون كه آب اشكال دارد. امّا الكلام فى مقام الاول. حضرات اين جور گفتهاند. گفتهاند از شرايط تيمم اين است كه انسان جبهه و جبينيش را به يدينش بايد مسح كند كه يد به بشره جبهه برسد. يا اين يد يسرى به بشره يد يمنى برسد. يا يد يمنى به بشره يد يسرى برسد. در تيمم مماسّه بشرتين كه يكى بشره ماسحه است، و ديگرى بشره ممسوحه است، بايد اين دو تا اين مسح بوده باشد. و اگر دستها گل شده باشد، اين كه مسح مىكند جبينش را به بشره يد مسح نمىكند. گل مسح مىكند جبين را. و جبهه را. حايل مىشود گل ما بين بشرتين يعنى بشره ماسحه و بشره ممسوحه. اين حضرات اين جور گفتهاند. ولكن اين كلامى كه هست، به نظر قاصر فاطر ما اين استدلال، استدلال صحيحى نيست. چرا؟ چون كه گفت در تيمم بايد بشره به بشره برسد. اين دليلش چيست؟ دليلش عبارت از اين است كه خواهد آمد در روايات كيفيت التّيمم و يمسح جبهته و جبينيه بيدين. به يدينش مسح مىكند. ما اين را داريم. به يدين بايد مسح كند. اين معنايش عبارت از اين است كه با چيز ديگرى نمىتواند مسح كند. عضو ماسحه بايد يد بوده باشد. امّا اين ضرب اليدين كه شده است كه حايل ديگرى نبايد بشود. اين معلوم است. امّا خود ترابى كه دستش را زده است به او اين اجزاء ترابيه حايل نبايد بشود يا گلى كه به او زده است آن گل نبايد حايل بشود، از آن روايت استفاده نمىشود. چون كه عرفاً صدق مىكند يدش را به عرض زد و به آن دستها مسح كرد. اين حايل شدن اين گل مانع از صدق عرفى نيست. به خلاف اين كه فرض كنيد يدينش را به زمين بزند و بعد يك دستمالى بردارد و دستمال را مسح كند به جبهه. اين نمىشود. يا يك حايل ديگرى بوده باشد. او نمىشود. و امّا خود گل و خود تراب حايل نبايد بشود، اين از اين روايت استفاده نمىشود. چون كه ملاك صدق عرفى است. بدان جهت در ما نحن فيه اين دليل تمام نيست. دليل ديگرى كه در ما نحن فيه گفته شده است، گفته شده است كه غرض شارع در تيمم غايتش اين است كه اين يدين را كه به زمين زده است، جبهه از اثر او مسح بشود. نه غرض شارع اين است كه انسان خودش را گل مالى كند يا خاك مالى كند. اين غرض شارع نيست. بدان جهت در كيفيت تيمم در روايات آمده است كه بعد از اين كه يدين را به زمين زد تنفذهما. يكى را به ديگرى دستين را مىزند تا آن اجزاء ترابيه بيفتد. شارع اين غرضش اين است كه از اثر مسح بشود نه اين كه با خود تراب مسح بشود. با خود گل مسح بشود. چون كه انسان دستهايش را زد به تراب، ولو اينها را به هم تكان داد دستها را به همديگر زد، اثر تراب مىماند. غايت الامر اين است كه شارع اين مسح را مىخواهد مسح باليدين به اثر التّراب و به اثرى كه نه به خود تراب و نه با خود گل. چون كه تنفذهما دارد. دستها را به همديگر مىزند. وقتى كه اين شد، غرض شارع خاك مالى نيست. غرض شارع گل مالى نيست. تيمم او نيست. بدان جهت وقتى كه آيه آن روايتى كه خواهيم خواند آيه نازل شد آيه تيمم يك كسى رفت مثل حيوان خودش را به خاك ماليد رسول الله فرمود چرا اين جور كردى؟ گفت تيمم كردم. رسول الله تعليم كه خاك مالى نيست نه تمام بدن را كه جنب بوده باشد، نه بعض البدن را. خاك مالى نيست. وقتى كه اين جور شد، بدان جهت اصل اين كه اين گل را مىتواند ازاله بكند، در اصل جوازش اشكال نيست. اگر غايت الامر ما اگر گفتيم آن نفسى كه در روايات است، آن نفس واجب است، خب از آن فهميده مىشود كه بايد خود خاك خود گل نباشد. اثرش بوده باشد. آن درست است. تعبير مىشود كه يجب ازالةً. ازاله واجب مىشود. و امّا اگر فرض كنيد او تمام نشد، ازالهاش جايز مىشود. خودش هم لا مطلقا. ازاله فقط به اجرا احد اليدين به يد الاخرى. به مسح احد اليدين به اخرى. و الاّ دستش را زد به خاك. بعد دستمالى آورد دستهايش را پاك كرد، اين جوازش معلوم نيست. معلوم نيست اين جور ازاله جايز بوده باشد. آنى كه از روايات استفاده شده است، ازاله بالنّفس جايز است اگر گفتيم نفس واجب نيست. اگر گفتيم نفس واجب است، متفاهم عرفى اين است كه اين گل بايد برود. تراب بايد برود. اين به جهت او واجب است. آن وقت اين جور مىشود.
و امّا اگر نفس را مستحب گرفتيم كما اين كه مشهور مىگويند اين ازاله بالنّفس عيبى ندارد. امّا بغير النّفس ازاله كردن اين محلّ اشكال است. اين شستن به آب دو جور است. انسان وقتى كه مقام ثانى. وقتى كه دستش گل شد اين را به آب مىشورد دو جور است. يك وقت اين است كه اصلاً اثرى از اين گل در يدين نمىماند. مثل حالت اوليه مىشود. هيچ اثرى ندارد. در ما نحن فيه اين معنا جوازى ندارد. اين جور شستن جايز نيست. چرا؟ چون كه اين مسح بالماء كرده است. بعد از اين كه دستهايش را به آب شست، مسح من الماء نه مسح من التين. مسح من التّين يعنى مسحى كه قبلش ضرب اليدين بالدّين بوده است. يا بالتّراب بوده است. اين در ما نحن فيه قبلش شستن بوده است. اين مسح من الماء است. ولو دستهايش را هم خشك بكند. مسح من الماء است. چون كه مسح من الدّين دين رفته است. بدان جهت او جايز نيست. امّا در جايى كه شست، ولكن اثر گلها در يد باقى است. در ما نحن فيه اين هم اشكال دارد. چرا؟ چون كه خواهيم گفت در مسأله بعدى الان مىآيد. ظاهر ادلّه اين است كه بايد تيمم به خصوص زمين بوده باشد. به خصوص حجر بوده باشد. از خصوص حجر كه ضرب اليدين شده است مسح كند جبهه را. و امّا در زمين خاك است. نصفش خاك است و نصفش خاكستر. به هم مخلوط شده است. انسان دستهايش را به او زد، مسح كرد و گفت اين باطل است. چرا؟ چون كه ظاهر ادلّه اين است كه بايد به تراب بزند. نه به تراب و غير تراب كه رماد بوده باشد. ولو مخلوط هستند. چون كه مستهلك نشده است رماد، زمين مخلوط است اين تيمم جايز نيست. مسح از اين مخلوط هم مكفى نيست. از اين كه بايد متيمم به خاك يا حجر بشود، متفاهم عرفى اين است كه مسح از مخلوط جايز نيست. روى اين حساب وقتى كه با آب شست، اين مسح الجبهه به مخلوط شده است. و اين جايز نيست. اين قياس به ارض نبيه نمىشود. در ارض نبيه روايت داشتيم كه هذا توسعةٌ من الله عزّوجل ارض نبيه باشد. اين جا آب، آب خارجى است. اول گل شده است. آن آب گل مختفر است. آن عيبى ندارد. خدا توسعه داده است. و امّا بعد كه آب خارجى آورد با آن آب خارجى دستهايش را شست با آن مسح كرد، اين مسح به مخلوط است. اين را دليل نداريم بر جوازش.
بدان جهت اگر ما گفتيم بر اين كه نفس اليدين واجب است، ازاله واجب مىشود. چون كه ازاله تراب و هكذا ازاله دين واجب است. به هر چيزى ازاله كند عيبى ندارد. و امّا اگر گفتيم كه نه نفس اليدين واجب نيست، امر مستحبى است. خب شارع گفته است دستها را به هم بزن به اين نفس اين مستحب. امّا به چيز ديگرى ازاله كردن با پارچه ديگرى ازاله كردن با اينها، به اينها دلالتى ندارد. خصوصاً بالماء كه ماء ازاله با او جايز نيست. حتّى اثر گل بماند. چرا؟ چون كه در ما نحن فيه مسح به مخلوط مىشود. اذا تيمم بالطّين فلسق بيده يجب ازالته اولاً. وجوب ازاله مبنى بر احتياط است. چون كه اگر نفس واجب باشد اين ازاله واجب مىشود. ثمّ المسح بها و فى جواز ازالة اين طين بالغسل اشكالٌ و فى جواز ازالته بالغسل به شستن يعنى به آب بشورد اشكال دارد، كما اين كه گفتيم كه جايز نيست چه فرض بفرماييد بر اين كه اثر گل بماند چه نماند. لا يجوز التّيمم على الترّاب الممزوج. اين همان مسألهاى است كه در خارج گفتم. لا يجوز التّيمم على الترّاب الممزوج بغير التّراب من التِّب به كه كاه بوده باشد او الرّماد بوده باشد، خاكستر بوده باشد. او نحو ذالك من ما لا يجوز التّيمم به. آن خليط اگر من ما لا يجوز التيمم شد، اين جايز نيست. و كذا على الطّين الممزوج بالتِّب هكذا آن طينى كه ممزوج به آن كاه است با او جايز نيست. دست بايد به ما يتيمم به تمام دست بايد به ما يتيمم به زده بشود والاّ دستى كه مىزند يك قسمت كاهها مىزند آن جايز نيست. مىفرمايد و كذا على الطّين الممزوج بالتِّب و يشترط فى ما يتيمم عدم كونه مخلوطاً بما لا يجوز التّيمم به. الاّ اذا كان الغير مستهلكاً. مگر اين كه غير مستهلك است. مىدانيم كه هميشه ترابى كه هست، تويش آن گياه خشكى كه هست خشكيده و قاطى شده است، نوعاً باد مىآورد ديگر. زمينها هم كه خاك است. قاطى مىكنند. آن هم به مرور زمان با راه رفتن يا غير راه رفتن نرم مىشوند آنها. وقتى كه الك مىكنند در مىآيند آنها. آنها اشكالى ندارد. وقتى كه مستهلك شد، چون كه او لازمه خود خاك است. آن خلطى كه لازمه عادى خاك است، كه آن خليط مستهلك مىشود و خليط لا يجوز التّيمم به است آن اشكالى ندارد. كلام در خليطى است كه نه مستهلك نيست. هم خاك است و هم رماد است، هيچ كدام مستهلك نشده است. معلوم است كه بعضىها خاكستر است و اينها. دست كه مىزند، بعضش به خاك مىخورد، بعضش به خاكستر. اين نمىشود. اذا لم يكن انّه الاّ السّلج. اين هم مسأله ديگرى است. مسأله هشتمى. اذا لم يكن انّه الاّ السّلج او الجّود و امكن اذا بطه ممكن شد بر اين كه سلج را يا يخ را آب بكند، وجب كما مسح. چون كه متمكّن از وضو و غسل است. بايد آب بكند.
سؤال؟ ارض دو تا معنا دارد. يك ارض در مقابل سماء است كه يعنى آسمان و زمين است. اين ارض بلااشكال صدق مىكند. حتّى به برف هم ارض صدق مىكند، به آب هم صدق مىكند. اينها آسمان كه نيستند. به قير هم فرض كنيد زمين صدق مىكند. زمين هم از قير است. طلا هم از زمين است. نقره هم از زمين است، يك زمين به اين معناى مقابل آسمان است. يك زمين در مقابل اجزاء غير ارضيه است كه در زمين متكوّن مىشوند آنها. چه جور درخت در زمين متوكّن مىشود و مىآيد و خودش زمين نيست، چيزهاى ديگرى هم معادنى هم هست از زمين كه زمين نيست. جزء زمين نيست. عرفاً متكوّن در زمين است. نفت و قير از اينها است. حتّى به حسب علمى هم همين جور است. اينها متكوّن در زمين هستند. بدان جهت مىگويند اصلش چه بوده است. رفته است باطن زمين اين جور شده است. نفت داستانش را لابد خواندهايد در بعضى مجلّهها اگر اساسى داشته باشد. اينها در زمين توليد مىشوند. آنى كه مىگويد اسفالت زمين است، اگر در مقابل آسمان بگويد صحيح است. ولكن زمينى كه در مقابل آسمان است، كفش را پاك نمىكند. آنى كه كفش را پاك مىكند اجزا ارضيه است كه قير از اجزا ارضيه نيست. بله اسفالت طورى بشود كه قيرش رفته است مثل آن محلّههاى كهنه كه در قم هستند كه قيرش رفته است. فقط شنهايش مانده است. آن عيبى ندارد. آن شنهايش از زمين هستند. و امّا اسفالت كه تازه ريختهاند، قير هم همين جور است، ما آنها را نمىدانيم.
سؤال؟ همين جور است. آنى كه ما دليل داريم سنگ زمين است كه در زمين الارض و امّا به كره ماه رفتيم چه مىشود، آن حكمش انشاء الله...تشريف آوردنى شد.
سؤال؟ عرض مىكند آنها مواد محترقه هستند. مواد محترقهاى كه مىافتند زمين آنها اثرى ندارند. كما اين كه سابقاً در فوران هم گفتيم ديگر. در فوران آتش گفتيم توپهاى آتشنان است. اينهايى كه گفتم متوجّه باشيد. خصوصيات خلط نشود به همديگر. لا يجوز التيمم على التّراب الممزوج بغيره من التّب او الرّماد او نحو ذالك و كذا على الطّين الممزوج بالتِّب اذا لم يكن عنده الاّ السّلج او الجّمد و امكن ازابته وجب كما...چون كه واجد الماء است. متمكّن از وضو و غسل است كما اذا لم يكن الاّ الطّين و امكن...وقت خيلى است. مىتواند اين را خشك كند. طين را بردارد و بگذارد توى آتش توى سينى و سينى را بگذارد روى آتش و اين خشك بشود. آن متعيّن مىشود. چون كه خشك بشود مىشود چه چيز؟ مىشود مدر. مدر كه گفتيم مرتبه اولى است. متمكّن از تيمم از مرتبه اولى است. نوبت به ثانى نمىرسد. اذا لم يكن عنده ما يتيمم به. آب كه ندارد، ما يتيمم به هم ندارد. وجب تحصيله ولو بالشّراع و نحوه. ولو بالشّراع و نحو الشّراع واجب است تحصيل بكند تا تيمم كند. مثل اين كه در طيّاره اين جور سوار شده است به طيّاره در آسمان مىرود. وقت صلاة هم است. آب تمام شده است. آب نيست. يا اجازه نمىدهند كه وضو بگيرد. مىگويند آب را مصرف نكنيد. خطر است. بى آب مىماند. خب تراب هم كه نيست. خاك هم نيست. يك كسى اتّفاقاً متعارف است ديگر. مؤمنين سابقاً اين جور مىكردند كه ما هم يادمان است. در خانهشان يك كيسهاى درست مىكردند كه تراب هميشه موجود بود در او كه در وقت تيمم. اين با خودش برده بود. تيمم كرد. رفيقش گفت بده من هم تيمم كنم. گفت نه. صد هزار تومان مىشود. گفت پول بده اين قدر بدهم. ايشان مىگويد بدهد. بايد بدهد. اگر موقوف شد تيمم كردن به اين پول دادن بايد بدهد. چرا؟ چون كه روايتى در باب شراع ماء الوضو وارد شده بود اگر يادتان بوده باشد. امام(ع) آن جا اينجور فرموده بود. صحيحه سفوّان بود. در باب 26 از ابواب تيمم هم نقل كرده است آن صحيحه را. روايت اولى است. 26 از ابواب تيمم. محمد ابن يعقوب عن محمد ابن يحيى عن احمد ابن محمد عن البرغى. احمد ابن محمد ابن عيسى نقل مىكند، عن البرغى كه محمد ابن خالد برغى است رضوان الله عليه. پدر احمد ابن ابى عبد الله البرغى است. آن هم نقل مىكند از سعد ابن سعد چون كه محمد ابن خالد از تلازمه سعد ابن سعد اشعرى است كه قبرش در شيخان است. سعد ابن سعد هم نقل مىكند از سفوّان ابن يحيى قال سألت ابا الحسن(ع) ان رجلٍ احتاج الى الوضو لصّلاة. احتياج دارد كه وضو بگيرد بر نماز. و هو لا يقدر على الماء. قدرت بر آب ندارد. يعنى آب پيدا نمىكند كه استعمال كند. فوجد بقدر ما يتوضء به معطى درهمٍ. معطى درهم مثل صد هزار تومان امروزى مىشود. به معطى درهمٍ پيدا كرد. او به الف درهمٍ. گزاف است. و هو واجدٌ لها. يك وقت ندارد، كه او هيچ. واجد الماء مىشود. و هو واجدٌ لها. اين دراهم را دارد. شخص متمكّنى است. ايشترى و يتوضّء او يتيمم. ماء وضو را بخرد يا اين كه نه تيمم بكند. شراع لازم نيست. امام فرمود بل يشترى بايد بخرد. يشترى جمله خبريه است. در مقام ايشان ظهور در وجوب دارد. يشترى. امام مىفرمايد اصابنى مثل ذالك. اين واقعه بر خود من اتّفاق افتاد مثل اين واقعه. فشريت و توضعت و ما يصوئنى بذالك مالٌ كثير. اين كه به واسطه شراع مال زياد دادن اين مرا به درد نياورد. آخر يك وقت انسان مىسوزد. بابا چند ليوان آب اين قدر پول؟ خدا لعنتت كند. اين چه ظالمى بود، نه اين جور نيست. امام فرمود كه مرا ما يصوبنى بذالك مالٌ كثير. مال كثير مرا به صوئه نينداخت. خب اين روايت اين جور است. مقتضايش اين است كه مال كثير را بايد بدهد. ولكن مدلول اين روايت كسى است كه مىتواند بدهد. اين جور نيست كه قدرت ندارد. حرجى است. زن و بچّهاش بدون نفقه مىمانند. و هو واجدٌ لها. واجد يعنى متمكّن است. مىتواند بدهد اين را. در اين صورت واجب است.
و امّا شخص اگر اين جور است كه متضرّر مىشود به ضررى كه برايش اجحاف مىشود به حرج مىافتد نه لزومى ندارد. تيمم بكند. فرمودهاند وقتى كه انسان ما يتيمم به داشت. صلاتش فوت نمىرفت. امام(ع) در اين صورت شراع الوضو را ماء الوضو را واجب كرد، در فرض مسأله به طريق اولى مىشود. بالفهوا مىشود. چون كه در ما نحن فيه اگر ما يتيمم به را تحصيل نكند، صلاة به فوت مىرود. اين جور فرمودهاند. و اين استدلال نيز به نظر قاصر فاطر ما درست نيست. چرا؟ چون كه اولاً اين است كه صلاة به فوت نمىرود. خاك ندارد. امّا غبار دارد. اين چيزى كه هست در روايت، در مسألهاى كه صاحب العروه قدس الله نفسه الشّريف فرض كرده است، مىگويد بر اين كه اذا لم يكن عندهما يتيمم به. آنى كه ما يتيمم به نبود، وجب تحصيله ولو بالشّراع. ايشان فرضشان اين است كه ما يتيمم به اصلاً ندارد. بدان جهت در ما نحن فيه خب اين دليل بر اين كه صلاة به فوت مىرود درست. ولكن اين وجوب الشّراع در مرتبه هم هست. وقتى كه فرض كنيد تراب ندارد. بخواهد تراب بايد بخرد. امّا غبار دارد. مقتضاى فتوا اين است كه بايد آن را بخرد. چون كه مثل الوضو است ديگر.چه جور در وضو فرض كنيد آب نداشت ولكن تيمم داشت، اين جا هم تراب ندارد، ولكن غبار دارد. بايد بخرد. اينها اين را مىخواهند اثبات بكنند. آنهايى كه در ما نحن فيه ملتزم شدهاند به شراع، ولو مرتبه اولى را نداشته باشد. بايد مرتبه اولى را بخرد. اين دليل فقط به يك تكّه دليل مىشود. كه در صورتى كه صلاة به فوت مىرود. اين اولاً. و ثانياً اين است كه ما ملاكات را نمىدانيم. شايد آن كسى كه اصلاً قدرت بر ما يتيمم به ندارد، اصل ملاك نيست در صلاة او. خريدن چرا واجب نيست. مثل آن استطاعت معتبره در حج مىشود. آن كسى كه مىتواند با آب وضو بگيرد بر او وضو واجب بود. اين فهميديم. آن كسى كه نمىتواند، بايد تيمم بكند با وجه السّعيد. وجه سعيد بايد داشته باشد. اين ندارد. تحصيل اين سعيد واجب است. چرا واجب است؟ اگر تحصيلش به نحوى است كه احتياج به صرف المال ندارد، خب مىگوييم تيمم بكند. و امّا اگر احتياج به صرف المال دارد، مقتضاى قاعده لا ضرر اين است كه اين متضرّر شدن در اين صورت واجب نيست. در وضو روايت خاصّه بود. از لا ضرر رفعيّت كرديم.به واسطه نصّ خاص از لا ضرر رفعيت كرديم. و امّا در باب تيمم دليلى نداريم كه بايد بخرد. احتمال مىدهيم اين حكم مختص به باب وضو است. و امّا در باب تيمم نيست. خلاصة الكلام و على الجمله نمىشود تعدّى كرد از شراع وضو به تيمم. چرا؟ چون كه احتمال مىدهيم بر اين كه آن جايى كه اين متضرر بوده باشد، ضررى بوده باشد، شارع اين را معذور كرده است در ترك صلاة و مقتضاى قاعده لا ضرر هم همين است. خب احتمال مىدهيم اين جور است. دليلى هم كه بر خلاف نداريم. آن جا داشت كه بل يشترى ماء وضو را بخرد. به واسطه او رفعيت كرديم از قاعده لا ضرر. ولكن در ما نحن فيه دليلى بر خلاف او نداريم.
سؤال؟ نه مىگويند مرادش خصوص وضو است. آن عيبى ندارد. حكم در مصداق آن طهارت است. در آن مصداق شارع اين جور حكمى كرده است. قياس كه نيست. ما ملاكات را كه نمىدانيم. در آن مصداق حكم كرده است و در جاى ديگرى كه هست، آن ابان ابن تقلب روايتش را به ياد بياوريد، يك انگشتش را قطع كردند. ده شتر. دو تايش را قطع كردند، بيست تا. سه تايش را قطع كردند سى تا. چهار تايش را قطع كردند بيست تا. آن راوى ابان تعجّب كرد. سه انگشت را قطع كنند سى تا. چهار تا را بيست تا؟ امام فرمود...
سؤال؟ حكم در وضو وارد است. نه در مطلق الطّهاره. بدان جهت تصريح دادن اين حكم به تيمم احتياج به حكم دارد. لا ضرر مىگويد نه اين تيمم واجب نيست. اگر ما يتيمم به تحصيل كردن موقوف به تضرّر است، نه اين وجوبى ندارد. قضايش بكن. گفت قضايش مىكنم. اين هم قضايش بكن. مثل همين است. فرقى ندارد.
بعد ايشان مىفرمايد، تمام شد ديگر. دو تا مسأله مختصرى است كه اينها را بحث كرديم. كسى اعتقاد كرد اين تراب است. تيمم كرد. نماز خواند. بعد معلوم شد خاكستر بود. خب نمازش را بايد اعاده كند ديگر. چون كه تيمم بالرّماد كه طهارت نيست. يا خيال مىكرد كه اين آجر است. ارض نبيه است. بعد تيمم كرد و نماز خواند. بعد به او گفتند كه بابا اين گل است. دستها مىچسبد. نمازش را بايد قضا كند. چون كه متمكّن از مرتبه سابقه بود، به مرتبه لاحقه نوبت نمىرسد. و الحمد الله ربّ العالمين.
|