|
جلسه 790
* متن
*
بسم الله الرحمن الرحيم.
موضوع درس: خارج فقه بحث طهارت.
شماره نوار:790 ب
نام استاد: آيت الله تبريزى.
تاريخ:1372
توسط دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم واحد صوت.
اعوذ بالله من الشيطان الرجيم. بسم الله الرحمن الرحيم.
كلام در اين مرسله طويله بود. مرسله يونس ابن عبد الرّحمان عن غير واحدٍ عن ابى عبد الله (ع) مىدانيد و بدانيد كه از اين مرسله طويله احكام متعدده حيض استفاده مىشود. و لذا احتياج است كه اعتبار اين روايت من حيث السّند ثابت بشود. اشكال در سند روايت تارتاً از ناحيه ارسال بود كه عن غير واحدٍ عن ابى عبد الله (ع) و قد عجبنا كه اين ارسال ضررى نمىرساند. غير واحد است. روايت از جماعت كثيره مىكند. ديگرى محمد ابن عيسى ابن عبيد بود كه در طريق اين روايت وارد است. در اين محمد ابن عيسى ابن عبيد عرض كرديم كه گفته شده است شيخ الصّدوق و هكذا شيخ صدوق كه محمد ابن حسن ابن وليد است و شيخ الطّائفه كه شيخ الطّوسى است، اينها تضعيف كردهاند اين شخص را و با تضعيفش ولو ديگران توثيق بكنند تضعيف با توثيق وقتى كه معارضه شد، نتيجه يؤخذ بالتّضعيف. چون كه عدالت و ثقه بودن شخص ثابت نمىشود.اين كه در كلمات علماء...كه قول...مقدم است، نه اين تقديم به جهت اين است كه اينها يك مزيّتى بر اين اشخاص است كه...مىكنند. به جهت اين كه توثيق ثابت نمىشود. نتيجه، نتيجه قدح مىشود.
عرض مىكنم آنى كه تضعيف كرده است شيخ الطّائفه است و نسبتش را هم به شيخ الصّدوق و هكذا به صدوق كه محمد ابن حسن ابن وليد است دادهاند. عرض كرديم امّا تضعيف شيخ صدوق و شيخش ابن الوليد اين از دو كلام استفاده مىشود آنهايى كه استفاده مىكنند. يكى از كلامى كه محمد ابن حسن ابن وليد در روات محمد ابن احمد ابن يحيى صاحب نوادر الحكمه آن جا از رواتى كه محمد ابن احمد ابن يحيى از آنها نقل مىكند، محمد ابن حسن وليد جماعتى را استثنا كرده است. گفته است محمد ابن احمد ابن يحيى الاشعرى از اين جماعت نقل كند، اعتبارى ندارد. لا يؤخذ به. از آن جماعت يكى هم محمد ابن عيسى ابن عبيد را ذكر كرده است. و شيخ صدوق هم تبيعّت كرده است به اين استثنايى كه ابن وليد از رجال نوادر الحكمه زده است اين استثنا را. گفته است اينها مسموع نمىشود اين روايتشان. يكى اين بود. و ديگرى اين بود كه ابن الوليد در رواياتى كه محمد ابن عيسى ابن عبيد از كتب يونس نقل مىكند كتبى را كه اين شخص نقل مىكند و حديثى را كه اين شخص از يونس نقل مىكند، فرموده است لا يعتمد عليه. از اينها استضهار شده است تضعيف. عرض كرديم امّا استثنا نوادر الحكمه آن جا كلام ابن الوليد قيد دارد. كما اين كه كلام شيخ الصّدوق كتاب ابن الوليد است قيد دارد و ما يروى محمد ابن احمد ابن يحيى عن محمد ابن عيسى ابن عبيد باسناد منقطع. تقييد كرده است محمد ابن عيسى ابن عبيد كه نقل روايت مىكند محمد ابن احمد از او ارسال بوده باشد، آن روايت حجّت نيست. در آن روايت اسناد منقطع يعنى ارسال داشتن. روايت مرسل بوده باشد اعتبارى ندارد. اين ظاهر تقييد اين است كه اگر ارسالى نباشد مانعى ندارد. اين تضعيف دلالت نمىكند اين كلام بر تضعيف. چون كه قيد دارد و ما يروى محمد ابن احمد ابن يحيى از محمد ابن عيسى ابن عبيد به اسناد منقطع. لازمهاش اين است كه خود محمد ابن عيسى اشكالى ندارد. لازمه اين تقييد اين است.
و هكذا در آن رواياتى كه از يونس دارد ابن الوليد گفته است روايتى كه محمد ابن عيسى ابن عبيد از يونس نقل مىكند
و...در نقل است يعنى ديگران از يونس نقل نكردهاند، به آن روايات اعتنا نمىشود. به آن رواياتى كه از يونس و از كتب يونس نقل مىكنند ديگران نقل نكنند متفرّق باشد اعتنا نمىشود. اين هم دلالت بر تضعيف محمد ابن عيسى ابن عبيد نمىكند. چرا؟ چون كه اگر خودش ضعيف بود كتب يونس ندارد. مىگفت روايات محمد ابن عيسى اعتبارى ندارد. از كتب يونس نقل كند يا از غير كتب يونس. از يونس روايت نقل كند يا از محمد ابن ابى عمير روايت نقل كند. اين كه تقييد به كتب كرده است، معلوم مىشود كه ابن وليد قدس الله سرّه اعتقاد به خلل داشت در روايات محمد ابن عيسى ابن عبيد از يونس. كانّ آن كتب را به طريق معمول نقل نمىكند. يعنى پيدا كرده است نسخه كتب يونس را نقل مىكند. هر چه به دستش آمده نقل مىكند. به طريق معروف از يونس روايت نقل نمىكند. كانّ اين معنا توى ذهنش بوده است. پس آن تقييد در آن جا و تقييد در رجال نوادر الحكمه به اسناد منقطع مقتضايش اين است كه محمد ابن عيسى ابن عبيد فى نفسه مانعى ندارد. از اين جا معلوم شد كه تضعيف شيخ طوسى قدس الله نفسه الشّريف به هوا رفت. چرا؟ چون كه شيخ در تضعيفش اعتماد كرده بود به كلام صدوق هم در فهرستش و هم در استبسار كه فرمود اين ضعيف است و قال شيخنا ابو جعفر. كه همان محمد ابن...صدوق است. هم در آن فهرست و هم در استبسار. وقتى كه گفتيم اين اجتهاد شيخ از كلام صدوق به نظر قاصر درست نيست چون كه كلام صدوق قيد دارد و قيد معنايش اين است كه خود شيخ ضعيف نيست تضعيف شيخ مىرود به هوا. و مؤيّد بر اين كه صدوق ادرى به مذهب شيخش ابن الوليد است و مؤيّد اين معنا كه شيخ الصّدوق محمد ابن عيسى ابن عبيد را ضعيف نمىداند، عرض كرديم در من لا يحضر الفقيه چهارده مورد بدع به محمد ابن عيسى ابن عبيد كرده است. بدع به معناى اين كه سند را به او شروع كرده است. در چهارده مورد...و بعد در مشيخه من لا يحضر الفقيه سندش را به محمد ابن عيسى ابن عبيد يعنى رواياتش را بدع به او كرده است، سندش را نقل كرده است. و آن سند هم صحيح است. پدرش سعد ابن عبد الله تا برسد به محمد ابن عيسى ابن عبيد. خوب اگر اين شخص ضعيف بود كه در من لا يحضر الفقيه كه نقل نمىكنم در...اگر آنى كه حجّت است ما بين من و ما بين خداى من چهارده مورد را بدع نكرده است. يك چند موردى هم هست كه باز از محمد ابن عيسى نقل كرده است ولكن به واسطه محمد ابن على ابن محبوب و ديگران. اين معنايش اين نيست كه خودش را تضعيف كرده است. اين رواياتى كه محمد ابن عيسى ابن عبيد از يونس داشت، اين به نظر ابن الوليد قدس الله سرّه خلل داشت و صدوق هم بر طريق او مشى كرده است. چرا؟ در من لا يحضر الفقيه كما عددنا قريب 25 حديث است كه در آن جاها بدع كرده است به يونس ابن عبد الرّحمان و روى يونس ابن عبد الرّحمان. قريب 25 مورد است كه سند را بدع كرده است در من لا يحضر الفقيه به يونس ابن عبد الرّحمان. و در مشيخه سندش را به يونس ابن عبد الرّحمان كيست ذكر نكرده است. با وجود اين كه 25 مورد است در من لا يحضر الفقيه كتاب كوچكى است و براى عمل نوشته شده است 25 مورد از يونس ابن عبد الرّحمان نقل كرده است حديث را و سند را ذكر نكرده است. عدّه كثير از آن 25 مورد را كلينى و شيخ هم نقل كرده است از يونس ابن عبد الرّحمان. ولكن در سند آنها محمد ابن عيسى ابن عبيد است.
راوى در سند كلينى و شيخ همان روايات كه صدوق از يونس ابن عبد الرّحمان نقل مىكند، در سند آنها محمد ابن عيسى ابن عبيد است. و آن جا ما در آن روايات يونس ابن عبد الرّحمان اين جور يك تعليقهاى زديم. اين تعليقه را زديم. البتّه يقين نداريم. ولكن گفتيم حدس مىزنيم طريق صدوق هم به روايات يونس ابن عبد الرّحمان همان محمد ابن عيسى ابن عبيد بود. كما اين كه كلينى و شيخ دارند. اين ذكر سند را نكرده است به يونس ابن عبد الرّحمان، تبعاً لشيخه. چون كه ذكر سند به روايات يونس ابن عبد الرّحمان كه محمد ابن عيسى تويش هست، نقل كتب يونس از محمد ابن عيسى ابن عبيد است. نوعى نقل است از او والهذا ترك ذكر سند را. گفتيم اين احتمال است. البتّه يقينى نيست. و الاّ وجهى ندارد اين 25 روايت از يونس ابن عبد الرّحمان سند به آنها را ذكر نكند. ثمّ لو فرض. فرض كرديم كه نه اينها تضعيف است. كلام ابن الوليد هم در رجال نوادر الحكمه و هم در كتب يونس ابن عبد الرّحمان تضعيف محمد ابن عيسى ابن عبيد است. خوب ما احتمال مىدهيم كه وجه تضعيف چه بوده باشد. چرا؟ چون كه احتمال مىدهيم وجه تضعيف همان بوده باشد كه شهيد ثانى مىگويد. شهيد ثانى مىفرمايد تمام رواياتى كه در قدح زرارة ابن اعين وارد است كه امام صادق سلام الله عليه مخازى زراره و معايب زراره را نقل كرده است، تمام آن روايات مستند به محمد ابن عيسى ابن عبيد است. يعنى محمد ابن عيسى ابن عبيد راوى آنها است. راوى مع الواسطه است. از محمد ابن ابى عمير و از كسان ديگر نقل مىكند تا امام صادق برسد. ايشان اين جور فرموده است. و ابن طاووس هم گفته است اگر محمد ابن عيسى ابن عبيد و عدالتى داشت مثل عدالت زراره نقل اين روايات او را متهم مىكرد. يعنى او را متهم مىكرد كه چرا اين روايات را نقل كرده است؟ چون كه نقل اين رواياتى كه هست ولو بعضىها از امام صادق سلام الله عليه ظاهراً صادر شده است و زراره را قدح كرده است، ولكن امام صادق سلام الله عليه خودش فرمود وجهش را به پسر زراره. كه من به پدرت اين جور مىكنم تا از بين نرود و دمش محفوظ بماند. مثل اين معيوب كردن من زراره را مثل مثل معيوب كردن آن كشتى بود كه از خوف ملك او را معيوب كردن تا ملك نگيرد او را. به پسرش حسين ابن زراره فرمود.
بدان جهت در ما نحن فيه اين جور روايات را پخش كردن در حقّ زراره اين كانّ تهمت مىآورد بر شخص اگر عدالتش مثل زراره بود قدح مىرساند. فضلاً از اينكه به منزله او نيست، خودش مقبوح است فى نفسه. احتمال مىدهيم ابن وليد هم آدم متعصّبى بود. اين روايات را گرفته است محمد ابن عيسى ابن عبيد نقل كرده است پس ضعيف است. شايد او نظرش اگر تضعيف باشد جواب اول اين است كه از كلام آنها تضعيف در نمىآيد. اين جور كلام را پخش كردهاند اين پس آدم درستى نيست. شايد همان بوده باشد. او هم كه پيش ما درست نيست. چرا؟ چون كه همين محمد ابن عيسى ابن عبيدهمان قضيه قول امام صادق را بر پسرش كه من درباره پدرت اين را مىگويم كه دو سند دارد، يك سندش از محمد ابن عيسى ابن عبيد است. محمد ابن عيسى ابن عبيد كه قدح را نقل كرده است مدح را هم نقل كرده است. آنى كه موجب قدح امام شده است تقيه بود، حفظ دم زراره بود او را هم نقل كرده است محمد ابن عيسى ابن عبيد. اين روايات در كشّى است. مراجعه بفرماييد. بدان جهت در ما نحن فيه اين هم دليل نمىشود بر اين كه اين شخص مقبوح است. اين كه ما از قول اصحاب اجماع را كه...اين جور معنا مىكنيم كه اين يعنى اجماع هست. روايتى كه به ما مىرسد تا اينها صحيح بشود، به واسطه ما از صحّت نمىافتد. يعنى خود اينها عدل و ثقه هستند. نه اين كه روايت تا امام برسد صحيح مىشود. مىگفتيم اين نيست معنايش. معنايش اين است كه روايتى كه به ما مىرسد تا اينها صحيح بوده باشد، به واسطه اينها از صحّت نمىافتد. خوب كسانى پيدا مىشدند و مىگفتند بابا اين چه حرف است كه مىگوييد اين از توثيق خود اينها مثل اينها اشخاص ديگرى هم هست كه توثيق مىشوند ديگر اين را مىگفتند....موثقون مثلاً. چرا اين جور مىگويند؟ اينها كه جاى كلام نيست توثيق اينها. توثيق اينها احتياج به اجماع ندارد. اين كلام به جهت خورد كردن آن روايات است كه در بعضى از اينها، مختص به زراره نيست. درباره زراره و غير زراره رواياتى را نقل كردهاند از معصوم سلام الله عليه و ظاهراً بعضى روايات را امام هم فرموده است، طريقش معتبر است، اين اجماع را آوردند كه اين روايت اعتبارى ندارد. اينها روى جهت ديگرى صادر شده است از امام (ع). اجماع هست كه اينها عدل امامى هستند. اين منافات ندارد. اين دعواى اجماع عيبى ندارد كما ذكرنا. بدان جهت است اين تضعيفها تمام نمىشود. در مقابل اين تضعيفها توثيقات دارد. نجاشى، محمد ابن عيسى ابن عبيد را توثيق كرده است. خود فضل ابن شازان كما اين كه كشّى نقل مىكند در كشّى از على ابن قطيبه فضل ابن شازان فرموده است بر اين كه كيست مثل محمد ابن عيسى ابن عبيد در اقرانش باشد. خود كشّى وقتى كه محمد ابن سنان را مىگويد، چون كه محمد ابن سنان را در كشّى در سه جا عنوان كرده است. در آن رقم سيصد و هفتاد كه عنوان مىكند محمد ابن سنان را، مىگويد از اين محمد ابن سنان جماعتى نقل كردهاند. از او نقل كرده است فضل ابن شازان و پدر فضل كه خود شازان بوده باشد و از او نقل كرده است يونس ابن عبد الرّحمان. و از او نقل كرده است محمد ابن عيسى ابن عبيد و از او نقل كرده است محمد ابن الحسين اب الخطّاب و از او نقل كرده است الحسين و الحسن ابنا سعيد. حسين ابن سعيد و حسن ابن سعيد. الاهوازيان ابنا دندان كه به آنها مىگفتند. و هكذا جماعت ديگر. بعد گفته است و غير...من العدول و الثّقات من العلماء. اينها را رديف محمد ابن عيسى ابن عبيد را از عدول ثقات علما شمرده است كشّى قدس الله نفسه الشّريف و از آن طرف هم كه فرض بفرماييد خود كشّى توثيق كرده است، از فضل نقل شده است توثيقش نجاشى توثيق كرده است و اين تضعيف هم ثابت نشده است و منها...رواياتى كه محمد ابن عيسى ابن عبيد است بالصّحيححه كه اگر راوىهاى بعدىاش هم اين جور باشد و حقّ العباره عن يعبّر بالمصححه.
فرق ما بين صحيحه و مصححه اين است در مصححه مواردى كه شخص...مىشود ولكن محل خلاف است. تعبير به مصححه مىشود، ولكن صحيحه آن است كه ديگر تسالم است بر صحّت او. هذا كلّه به حسب سند الرّوايه.
سؤال؟ اين اجتهاد است. شيخ چه جورى كه اجتهاد كرده است از كلام كشّى كه اجمعت الاصابه على تصحيح ما يصح عن جماعتٍ فرموده است اينها لا يرسل و لا يروى الاّ عن ثقةٍ اين جور اجتهاد كرده است از كلام شيخ صدوق و هكذا از كلام ابن الوليد از كلام صدوق در دو مورد كه مال كلام ابن وليد است استضهار كردهايم تضعيف است. خوب ما لازم نيست مقلّد شيخ الطّائفه بشويم كه. وقتى كه فهميدم ما كه در رجال به قول كشّى يا به قول شيخ به توثيقات شيخ يا به توثيقات مفيد و غير ذالك من القدما به توثيقات نجاشى اعتماد مىكنيم، نه اين كه از آنها تقليد مىكنيم. اگر يك جايى بدانيم كه نقل آنها حدسى است و اجتهاد خودشان است اعتبار ندارد. مثل توثيقات ديگران مىشود. اعتبارى ندارد. اين اعتماد به توثيقات آنها چون كه توثيقات آنها روى نقل است. خبر مىدهند از كتبى كه بود. آن كتب را جمع كردهاند، آن كتبى كه در رجال و احاديث بود جمع كردهاند، آنها را به ما نقل مىكنند. اين نقل، نقل حسّى است. يعنى عن غير واحدٍ چون كه كتب متعدد بود، نقل مىكنند كه فلانٌ ثقةٌ از آن كتب نقل مىكنند كه آن كتب منتهى مىشود به معاصرين...از آنها نقل مىكنند. بدان جهت نقل، نقل حسّى است. و در ثبوت عدالت شخص خبر ثقه و خبر عدل كافى است. عن غير واحدٍ باشد كه اين مرسله هم اشكال پيدا نمىكند. بدان جهت اگر يك جايى فهميديم كه مثل اين مورد شيخ از كلام...وليد استنباط كرده است تضعيف محمد ابن عيسى ابن عبيد را. كما اين كه كسى تضعيف بكند از صاحبان كتب و احتمال بدهيم احتمال معتدٌّ بهى كه موجب اطمينان بوده باشد ربّما كه اين تضعيف مستندش حدس است اعتبارى ندارد. ولو آن قول ابن ابى عمير بوده باشد. قول عبد الله ابن بكير بوده باشد. احتمال بدهيم يعنى اطمينان بوده باشد كه اصالة الفسق از كار بيفتد اطمينان به حصر داشته باشيم احتياجى به آن خبر حجّيتى ندارد كما اين كه در احكام هم همين جور است. روى اين اجماع منقول را چون كه راوى قول امام را عن حدسٍ نقل مىكند اعتبارى ندارد. اين تمام الكلام راجع به سند حيدث. و امّا المتن. متن اين روايت اين است كه خدمت شما مىخوانم. روايت 2 است در باب 7 كه محل كلام ما اين بود كه عادت محقق مىشود بر اين كه زن دو دفعه حيض ببيند متماسلتين آن وقت زن را مىشود ذات عادتٍ مىشود. ايّامش معلوم مىشود.
و عن على ابن ابراهيم در باب 6 روايت 2 است عن محمد ابن عيسى ابن عبيد عن يونس عن غير واحدٍ عن ابى عبد الله (ع) سند جلا پيدا كرد. كه سند خوبى است. عن على ابن ابراهيم عن محمد ابن عيسى عن يونس يك كلمهاى را هم بگذاريد تتمماً بگويم اين جا ديگر آمده است. در بعضى روايات و نسخ كه كافى در بعضى رواياتش دارد عن على ابن ابراهيم عن ابيه عن محمد ابن عيسى. آن نسخه غلط است. چون كه على ابن ابراهيم رواياتى را كه نقل مىكند از محمد ابن عيسى واسطه نمىخواهد. خود محمد اين عيسى ابن عبيد از مشايخ على ابن ابراهيم است. على ابن ابراهيم عن ابيه اين غلط نسخه است كه ابيه زياد است. عن على ابن ابراهيم عن محمد ابن عيسى ابن عبيد عن يونس عن غير واحدٍ عن ابى عبد الله (ع) فى حديثٍ. اين حديث صدر دارد. دو تا سنّت رسول الله (ص) يعنى دو تا قاعده در باب حيض تشريع فرموده است براى زن حايض، سومىاش اين است و امّا السّنة الحايض الّتى ليست لها ايّام متقدمه زنى است كه ايّام متقدمه ندارد. يعنى سابقاً حيض نديده است كه ايّامى متقدمه داشته باشد و لم...و رعت اوّل ما ادركت. اول بلوغش دم ديده است. الى عن قال تا اين كه احكامش را فرموده است. تا اين جا رسانده است. فان انقطعت الدّم فى اقل من سبعٍ او اشتر من سبعٍ فانّها تغتسل ساعتاً تردد. آن زن وقتى كه طاهر شد يعنى ديگر پنبه برداشت و ديد از خون خبرى نيست...است. غسل مىكند و نمازش را مىخواند و...كذالك حتّى تنظر ما يكون فى الشّهر الثّانى اين ماه هفت روز شد يا هشت روز شد. صبر مىكند تا ماه ديگر. فان انقطعت الدّم لوقته فى الشّهر الاول اگر در ماه دوم هم در همان وقتى كه قطع شده بود قطع شد فان انقطعت الدّم لوقته فى الوقت الاول الثّواب در همان وقت مساوى قطع شد حتّى يوالا عليه حيضتان حتّى اين كه دو حيض پشت سر هم متماسلتين او صلاة فقد علم الان انّ ذالك قد سار لها وقتاً و خلقاً معروفاً الان معلوم شد. يعنى الان محقق شد بر اين كه براى اين زن وقت معلومى است و هكذا خلق معروفى است. كه عادتش ذو العاده شد الان. يعنى وقتى كه دو تا حيض را همين جور متماسلتين ديد مىشود ذو العاده. آن وقت چه مىشود؟ در اين صورت ذو العاده مىشد. فقد علم انّ ذالك قد صار لها وقتاً و خلقاً معروفاً...سوا ذالك. اگر مستحاضه شد به همين عمل مىكند و ما بقى را ول مىكند. و تكون السّنتها فى ما تستقبل اين استحاضت قد صارت سنّتاً الى...در آن صورت اقرائش را همان ايّام حيضش را مىنشيند بقيه كه حيض نيستند. حكم به استحاضه مىشود. ديروز عرض كردم كه عادت به يك قرح محقق نمىشود. جماعتى مىگفتند محقق مىشود. اين از اين كلام امام استفاده مىشود و انّما جعل الوقت ان توالا عليه حيضتان چرا سنّت اين شد كه از كجا ما مىگوييم كه سنّت اين است كه دو تا حيض پشت سر هم متماسلتين ببيند. چرا مىگوييم؟ يا دو تا يا سه تا را ببيند. لقول رسول الله. از از خودمان نمىگوييم. لقول جدّمان للّتى تعرف ايّامها به آن زنى كه ايّامش را مىشناخت...اقرائك ايّامى كه حيض حايض...صلاة را ترك كن. امام مىفرمايد بر اين كه فعلمنا انّه لم يجعل القرء الواحد سنّتاً لها فهميديم كه جدّمان رسول الله يك حيض را سنّت قرار نداده است. يعنى عادت قرار نداده است سنّت را و علمنا انّه لم يجعل القرء الواحد سنّتاً لها. فيقول..صلاة ايّام..اين جور نفرموده است كه آن ايامى كه يك حيض ديده بودى قبلاً مثل او رفتار كن. آخر عامّه اين جور مىگويند. حيض قبلى را چه جور رفتار كرده بود الان هم همين جور رفتار كند. عادتش همين است. مىگويد جدّ ما نگفته است...فرمود...الصّلاة ايّام اقرائك ولكن سنّ لها اقراء. و..حيضتان...جمع است ديگر. جمع اقلش دو يا بيشتر از دو است. فهميديم كه زن اقلاً بايد دو تا حيض متمامسل داشته باشد. وقتى كه قبل از استحاضه بودن دو تا حيض متماسل داشته باشد، آن وقت است كه به آن اقرائش به آن عادت قبلى اخذ مىكند. اين نكته را هم خدمت شما عرض كنم. اين كه امام (ع) در ما نحن فيه مىفرمايد بر اين كه اقرا را رسول الله (ص) قرار داد، از اين معلوم مىشود كه زن اگر دو تا حيض متماسل داشته باشد قبل از استحاضه شدن وظيفهاش اين است كه به آن دو تا حيض مستحاضه كه ايام معلوم است عمل كند. آنى را كه براى شما مىخواهم فعلاً عرض كنم آن اين است. يادتان باشد. چه جور كه در باب حيض گفتيم شارع حقيقت شرعيه ندارد، منتهى يك حدّى زده است مثل سفر بر سفر عرفى حدّى زده است بر حيض هم حدّى زده است، عادت زن، عادت من اين است كه هر ماه فلان مقدار حايض مىشوم، اين عادت عرفى است. ايّام معلومه حمل به همان معناى عرفى مىشود. شارع ايّام معلومهاى كه عرفى است، اين را در ناحيه اقل تحريم كرده است. يعنى مصداق شرعى دارد. چه جورى كه سفر مصداق شرعى دارد چون كه تهذيب خورده است و هكذا در ما نحن فيه عادت مصداق ايّام معلومه زن همان ايّام معلومه است كه عرفاً بگويد ايّام معلومه دارد. اين مىداند كه كى حايض مىشود. شارع تحديد كرده است در ناحيه اقل كه اگر دو حيض متوالى شد، آن وقت آن ايّامش مىشود. يعنى مصداق ايّام معلومه مىشود. اين را داشته باشيد كه بعد ببيند چه فايدهاى مىبريد. وقتى كه اين نحو شد، ما تا حال از روايات استفاده كرديم. زنى دو ماه پشت سر هم در يك وقت به يك اندازه خون ببيند، عادت وقتيه و عدديه است. اگر زنى دو ماه پشت سر هم ولو ايّام مختلف بشود يك...خون ببيند، آن ذوالعاده عدديه است. در موثقه سماعه امام (ع) فرمود اذا...شهران عدة ايّامٍ سوا. ايّام در عدّه مساوى شدند دو ماه آن ذو العاده عدديه است. وقتشان هم يكى بود ذوالعاده وقتيه و عدديه مىشود. وقت دو تا بود يكى از اول ماه تا پنجم ماه، يكى از پنجم ماه دوم تا دهم ماه. عدّة ايّام سوا هستند. پنج روز هستند. ولكن مختلف هستند به حسب مكانشان. اين عادت عدديه مىشود. موثقه سماعه هر دو تا را مىگرفت. اين روايت مباركه هم در ما نحن فيه عادت وقتيه را مىگيرد اين روايت كه زن كه ذات عادت وقتيه مىشود. امّا اگر فرض كرديم بر اين كه زن عادت وقتيه است در ابتدا، در انتها يا در وسط. چون كه ذو العاده وقتيه را سه قسم تقسيم كرديم. و عادت وقتيه من حيث المبدأ و من حيث المنتهى و من حيث الوسط. خوب اينها را از كجا در بياوريم كه وظيفه اينها هم رجوع به عادتشان است. مىگوييم عادت وقتيه تنها را كه من حيث المنتهى عادت بود من حيث المنتهى بوده باشد، اين روايت اين مرسله طويله كه معتبره است كما ذكرنا اين مىگيرد. چرا؟ چون كه زن دو ماه خون ديد. يك ماه از اول ماه ديد تا هفتم قطع شد. يك وقت از سوم ماه ديد در هفتم قطع شد. كه ماهها من حيث الانقطاع يكى هستند. ولكن من حيث عدد ايام آن پنج روز مىشود، آن يكى هفت روز مىشود. اين عادت وقتيه است من حيث منتهىالدّم. اين را مىگيرد. چرا؟ چون كه در روايت امام (ع) اين جور فرمود. فان انقطعت الدّم فى اقلّ من سبعٍ او اكثر من سبعٍ فانّها تغتسل ساعتاً...و تصلّى و لا...كذالك حتّى تنظر ما يكون فى الشّهر الثّانى فان انقطعت الدّم بوقته من الشّهر الاول. روز هفتم قطع شده بود در آن جا. اين جور است يا نه. اين در شهر دوم هم در روز دهم قطع شد. در روز همان هفتم قطع شد. اين ذو العاده مىشود. خود اين روايت مىگويد. اگر منتهايشان يكى بوده باشد كه دو حيض متوالى در منتهى يكى بوده باشند اين ذوالعاده وقتيه مىشود. خوب اگر فرض كرديم انقطاع ذو العاده كرد زن را، ذوالعاده وقتيه كرد كه بايد به آن عادتش رجوع كند فرقى ما بين مبدأ و منتهى و ما بين وسط نيست. بدان جهت زن ذوالعاده وقتيه امّا من حيث المبدأ وقتيه مىشود امّا من حيث الوسط و امّا من حيث المنتهى.
ثمّ در اين موثقه و هكذا در اين مرسله دو تا شهر را گفت كه اين دو تا دم متماسل در دو ماه بشود. خوب اگر آمديم در يك ماه شد. مثل اين كه زن از اول ماه خون ديد تا پنجم ماه و قطع شد. ده روز طهر ديد. بعد هم بعد از ده روز پنج روز خون ديد قطع شد. پانزدهم ماه قطع شد. ماه دوم استحاضه شد. خون ديد همين جور پانزده روز متّصلاً. خوب اين پنج روز دو تا پنج روز به حساب حيض است. ده روز طهر تخلل پيدا كرده است. دمى ديده است متساويين فى العدد. پنج روز است عادت عدديه محقق شده است. اين زن وقتى كه ماه دوم مستحاضه شد و شروع كرد به...پنج روز را حيض قرار مىدهد و ما بقى استحاضه هستند. حكم اين است. اين را از كجا استفاده كنيم كه فقها فتوا مىدهند كه عادت محقق مىشود ولو در يك ماه. به..دم حيض مرّتاً على نحو الواحد. كه عادت عدديه محقق مىشود ولو وقتش مختلف بشود. اين را از كجا بگوييم؟ اين را از غير آن مرسله. در ذيل كه انّما سنّه لها رسول الله (ص) الاقراء و لم يسّنه لها قرعاً واحداً و قال...صلاة ايام اقرائك و لم يقل...ايّام قرئك فرمود والاقراء الحيضتان و...چون كه امام (ع) فرمايش رسول الله را تصديق مىكند. مقتضاى كلام رسول الله (ص) اين است. كه اگر دو تا حيض در عدّة ايام مساوى شدند، اين عادت عدديه مىشود و للكلام تتمةٌ انشاء الله.
|