|
جلسه 619
* متن
*
بسم الله الرحمن الرحيم.
موضوع درس: خارج فقه بحث طهارت.
شماره نوار:619 آ
نام استاد: آيت الله تبريزى.
تاريخ:1370
توسط دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم واحد صوت.
اعوذ بالله من الشّيطان الرّجيم. بسم الله الرّحمان الرّحيم. سيد در عروه مىفرمايد اگر انسان وضو بگيرد تحت الخيمة المغصوبه اين وضو گرفتن تحت خيمه مغصوبه ان عدّه تصرّفاً فى الخيمه. در اين صورت وضويش محكوم به بطلان است. مفهومش اين است كه اگر تصرّف در خيمه حساب نشود اين وضو گرفتن، وضويش صحيح است. يا سيّد كجا مىشود كه وضو گرفتن تصرّف حساب بشود در اين خيمه مغصوبه مىفرمايد كما فى الحرّ و البرد المحتاج اليها. در آن جايى كه آفتاب سوزان است. براى جلوگيرى يعنى براى...خيمه مغصوبه را زدهاند. يا فرض كنيد هوا خيلى سرد است. نمىشود در بيرون وضو گرفت. براى اين كه انسان بتواند وضويى بگيرد كه با راحتى توأم باشد، اين خيمه به او احتياج است. در اين صورت اين وضو تحت اين خيمه مغصوبه باطل است. والاّ نه اين جور استعمال حساب نشود و حاجتى به او نداشته باشد، نه در اين صورت وضو كانّ اشكالى ندارد. عين عبارتش را مىخوانم. الوضو تحت الخيمة المغصوبه ان عدّة تصرّفاً فيها كى تصرّف مىشود؟ كما فى حال الحرّم البرد المحتاج اليها باطلٌ. وضو در اين صورت محكوم به بطلان است. مفهومش اين است كه در غير اين صورت اشكالى ندارد. خوب اين را ما عرض كرديم خدمت شما. آنى كه محرّم است، امساك بماء الغير است و تصرّف در مال الغير. امساك هم بما اين كه تصرّف در مال الغير است. تصرّف و استعمال ماء الغير بدون طيب نفس مالكش جايز نيست. حرمت مال المسلم چه حرمت دمه. على هذا الاساسى كه هست اگر شخصى خيمهاى را غصب كند و بياورد در يك جايى بنشاند آن خيمه را در بيابانى، غير بيابانى، جلوى خانهاش بنشاند او را اين گرفتن اين خيمه امساك به او، نشاندنش در زمين تصرّف در مال الغير است. و امّا در سايه او نشستن داخل تصرّف در مال الغير نيست. امساكش حرام است در اين حال هم. ولكن زيرش نشستن حرمتى ندارد. اين انتفاع است. كما اين كه كسى زيرش نمىنشيند. بيرون مىنشيند. ولكن خيمه سايه انداخته است آن جا هم. كما اين كه او انتفاع است، زيرش هم نشستن انتفاع است. بدان جهت كسى تحت خيمه مغصوبه وضو بگيرد، وضويش انتفاع است. ايستادنش زير آن خيمه انتفاع است. ربطى به امساك خيمه و نصب او كه تصرّف در زمين است، ربطى به او ندارد. وضويش على كلّ تقديرٍ صحيح است و منهنا جماعتى از فقها و معلّقين بر حاشيه همين تعليق را زدهاند كه فرقى نمىكند وضو هيچ وقت تصرّف در خيمه مغصوبه حساب نمىشود. و حرّ و برد موجب صدق تصرّف نمىشود. اثرى ندارد. در حرّ و برد نصب كند و خودش در حر بنشيند. يا زيرش بنشيند. هر دو يكسان است در آن تصرّفى كه در مال غير كرده است. از اين جمله از اين فقها يكى اين بزرگوار است كه اينجا خوابيده است رضوان الله عليه كه در تعليقهاش دارد كه الحرّ و البرد لا دخل در اين كه اين تصرّف باشد يا نباشد. تصرّف نمىشود اين. اين را گذشتيم.
بعد سيّد قدّس الله نفسه الشرّيف مسأله ديگرى را مىفرمايد و آن مسأله ديگر اين است كه آب، آب مباح است. يا اين كه ملك خود شخص است. ولكن راه اين آب را از جايى قرار داده است كه از ملك غصبى هم مىگذرد. آب مال خودش است. براى اين كه نزديك بشود به مزرعهاش انداخته است آب خودش را به نهرى كه مال الغير است كه از آن نهر بيايد به مزرعه خودش كه وقتى كه به مزرعه خودش مىرسد در ملك الغير هست، قبلش هم هست مال، مال
خودش است. يا آب، آب مباحى است. بارانى آمده است و افتاده است توى نهرها و مزارع، در همسايگى مزرعه من يك مزرعه غصبى هست. افرض من هم غصب نكردهام يا فرض كنيد من غصب كردهام. از آن جا مىگذرد اين ماء مباح، ماء السّيل مىآيد به آن مزرعهاى كه واقعاً ملك من است. ديگر او غصبى نيست. ايشان مىفرمايد انسان در اين صورت از اين آب مباح چه ملك خودش بشود، چه مباح بالاصل بشود وضو بگيرد مانعى ندارد. چون كه مرور آب مباح يا مملوك از ملك الغير، آب را غير مملوك نمىكند. آب ملك من است. آنى كه در وضو معتبر است اين است كه آن آبى كه من استعمال در وضو مىكنم، اين مباح باشد. اين مسأله واضح است. ايشان فرمودهاند متعرضّ شدهاند معلوم است بالضّروره انسان شىء كه ملك خودش است به ملك غصبى داخل كند و از ملك غصبى خارج كند، آن شىء از مباحيّت نمىافتد. اين ادخالش در آن جا حرام است. والاّ اصل الامال ملك خودش است. در او مىتواند تصرّف مالكانهاى بكند و غير مالكانه.
بعد ايشان مسألهاى را متعرضّ مىشود كه اين مسأله، مسأله اهمى است و آن اين است كه مىگويد اين آب باران و نحو ماء المطر كه از آسمان مىريزد، اين مىريزد به زمين ديگر. ربّما آن زمين ملك اشخاص است. و مالكش قصد مىكند بارانى كه به مزرعه من افتاد، آن را قصد تملّك كرد كه ملك من باشد. قصد كرد زمين را كه آن بارانى كه مىافتد ملك من است. مباح بالاصل است. ايشان مىفرمايد به آن قصد تملّك آن ماء ملك شخص مىشود آن مائى كه به زمينش مىافتد. بدان جهت اگر كسى بعد از اين قصد كردن داخل بشود به زمين او و يك كاسه يا مقدارى از آن آب را بردارد بياورد ولو در ملك خودش وضو بگيرد، در خانه خودش وضو بگيرد، وضويش محكوم به بطلان است. چون كه ماء ملك الغير است. به قصد التّملّك اين ماء ملك او مىشود. و امّا اگر قصد تملّكى نكرده است، باران مىافتد بيفتد. مىماند، بماند. نمىماند، نماند. قصد تملّكى در ماء مطر ندارد. چون كه احتياجى به ماء مطر ندارد. چون كه آب مملوك دارد. اگر قصد تملّك نكند، كسى وارد ملك او بشود از آن آب بردارد و بيايد در بيرون وضو بگيرد، وضويش صحيح است. چون كه ماء ملك او نيست. ماء مباح است. قصد تملّك نكرده است. و آن وقت به داخل شدن در ملك الغير كه تصرّف در ملك الغير است، مالكش راضى نباشد او جايز نيست. اين هم گفتيم سابقاً كه از اراضى وسيعه نيست. در اراضى وسيعه حرمتى ندارد انسان داخل بشود و ماء مباح را اخذ كند و خارج كند. اراضى كه غير الوسيع هستند مثل منازل و بيوتات و امثال ذالك و باغاتى كه ديوار دارد و در دارد بسته است. در را باز كرد و رفت آب برداشت، آن دخولش حرام است والاّ ماء مباح است. ماء ملك آن شخص نيست. وضو بگيرد صحيح است. مىدانيد كه اين مسأله داخل همان كبرايى است كه جماعتى از فقها ذكر كردهاند كه چيزى كه مباح بالاصل است، يعنى يد ملكى بر او نيست. ملك كسى نيست. مباح بالاصل است. كسى بر او يد بگذارد و مستولى بشود به قصد التّملّك مالك مىشود منتهى در غير الاراضى. در اراضى و در نحو الاراضى مثل جنگل و امثال ذالك ملك نمىشود. براى اين كه در آن اراضى ادلّهاى دارد كه من احياء عرضاً فهى له. احياء مىخواهد. مجرّد استيلا مملك نيست. بدان جهت در غير الاراضى آن اموالى كه قابل نقل است يا مثل مال المنقول است انسان يد بگذارد به قصد تملّك كه سابقاً ملك كسى نيست ملك مىشود. اين كه مىرود از بيابان خداوند هيزم جمع مىكند و مىآورد مىفروشد، وقتى كه يد مىگذارد ملكش مىشود به قصد تملّك است. ملكش مىشود و مىآورد مىفروشد او را.
و هكذا مالى كه سابقاً ملك مالك بود. ولكن مالك اعرض عنه. آن شيئى كه مباحش بالاستيلا بقصد التّملّك ملك انسان مىشود، اگر سابقاً در آن جا مالكى ملك داشت ولكن مالك ترك و اعرضه. كسى اگر يد بگذارد به قصد التّملّك ملكش مىشود. اين هم مثل مباح بالاصل است كه اگر بر اين كه كسى يد گذاشت بعد از او، او ملكش مىشود. اين مسأله هم داخل آن كبرى است. چون كه مائى كه از آسمان مىآيد مثل المطر كه جارى مىشود از محلى به محل ديگر
اگر جلويش را نگيرى، كسى جلويش را گرفت و قصد تملّك كرد ملكش مىشود. اين داخل همان كبرى است. بدان جهت من هذا در اين جور مواردى كه مال قابل نقل است و قابل امساك است مثل ماء المطر و امثال ذالك من هذا ملك كسى كه اينها را حياضت بكند به قصد التّملّك مالك مىشود. خوب اين قاعده را جماعتى از فقها گفتهاند. آن وقت ما دو چيز را احتياج داريم. يكى اين را كه انسان مستولى شد بر مال منقولى كه مباح بالاصل است يا مالكش اعراض كرده است، به قصد تملّك استيلا كرد ملكش مىشود. اين يك بحث. بحث ديگر اين است كه آيا قصد تملّك مىخواهد يا به مجرّد الاستيلا مالك مىشود ولو قصد تملّك هم نداشته باشد. چه جورى كه كسى ملكى را احيا كند به مجرّد الاحيا داخل ملك محيى مىشود غسل تملّك بكند يا نكند. كسى زمينى را احيا بكند به احيا ملكش مىشود من احياء ارضاً فهى له آيا در ما نحن فيه استيلا هم مثل الاحيا است؟ يا نه استيلا قصد تملّك مىخواهد و بدون قصد تملّك ملك نمىشود. اين مسألهاى كه در عبارت عروه بود و خدمت شما عرض كرديم، مبتنى بر اين بود كه استيلا مملّك است و قصد تملّك هم مىخواهد. بدان جهت تفصيل را اگر آن جا كه صاحبش استيلا كه پيدا كرد به زمينش قصد تملّك كرد، نمىتواند كسى آن آب را اخذ كند. آب مغصوب مىشود. و امّا قصد تملّك را نكرد ولو جلوى آب را گرفته است امّا قصد تملّك نكرده است. مىگويد آب مباح است ديگر. در اين صورت كسى وارد بشود يك كاسهاى يا بيشتر يا كمتر بردارد و بياورد و وضو بگيرد در اين دخول و خروجش كه تصرّف در ملك الغير است، حرام او است. اگر حرام باشد داخل اراضى وسيعه نباشد كما ذكرنا. والاّ ماء مباح است و وضو به او صحيح است. خوب اين را از كجا بگوييم كه در منقولات كسى كه استيلا كرد به قصد التّملّك اين شخص مالك مىشود؟ بعضىها استدلال كردهاند به اين روايتى كه خدمت شما عرض مىكنم.
اين روايت در جلد 17 وسائل است، در باب 8 ميراث الازواج، روايت 3. و باسناد الشّيخ عن على ابن الحسن فضّال سند شيخ رضوان الله عليه به على ابن حسن فضّال سند معتبرى هست. چون كه همان سندى است كه نجاشى دارد. بدان جهت به آن بيانى كه يك دفعه بحث كرديم باز دوباره بحث مىكنيم در موضع مناسب. سند شيخ به كتاب على ابن حسن فضّال سند معتبرى است. على ابن حسن فضّال نقل مىكند عن محمد ابن وليد كه اين محمد ابن وليد دو نفر هستند. يك محمد ابن وليد است كه از او تعبير مىكنند به شباب السّيرفى. شخص ضعيفى است. تضعيف شده است. رواياتش اعتبارى ندارد. يك محمد ابن وليد خزّاز است كه از ثقات است. هر دو در يك طبقه هستند. كانّ هر دو هم بعضى روايات مشتركه دارند كه از يك نفر هر دو تا نقل كردهاند. اين كه اين روايت را نقل مىكند از يونس ابن يعقوب اين روايت موثّقه است بنا بر اين كه اين محمد ابن وليد، محمد ابن وليد خزّاز بشود كما يقال. ولكن ما فعلاً تحقيقاً اين را نمىدانيم كه محمد ابن وليد خزّاز بوده باشد. على ما يقولون اين محمد ابن وليد خزّاز است. او اگر باشد روايت موثّقه است. عن ابى عبد الله (ع) فى امرئةٍ تموت زنى مىميرد قبل الزّوج، قبل الرّجل قبل از شوهرش او رجلٌ قبل المرئه. خوب در اين صورت در متاع البيت اختلاف نيست. زن مىگويد من اين را از خانه پدرم آوردهام. اين ربطى به ارث شوهرم نيست. يا شوهر مىگويد اين زن مرده است. من خودم خريدهام. ربطى به جهازيه و ملك او نيست. ربّما اختلاف مىشود. اين جور فتوا بر اين است. آن متاعى كه آنها را زن مستولى بر آنها است، آنها مال زن است. حكم مىشود كه مال زن است. آنها كه مختصّ به مرد است حكم مىشود كه مال مرد است. در ما بقى متاع هم آن قرعه يا اشتراك در محلّ خودش بايد عنوان بشود. آن جا دارد كه كان من مكان المساع و هو للمرئه و ما كان من متاع الرّجال و النّسا و هو بينهما مشترك است. تقسيم مىشود. اين هم از آن رواياتى است كه دلالت بر اشتراك مىكند. در ذيلش دارد كه و من...على شىءٍ و هو له. كسى كه مستولى بر شيئى بشود، آن شىء براى او است. به اين استدلال كردهاند كه خوب وقتى كه استيلا كرد به مباح فهو له. ولكن اين را مىدانيد كه اين استيلا اماره ملكيّت است در ما نحن فيه. اين قاعده يد
است كه مالى در يد شخصى است كما اين كه متاع الرّجل و المرئه نمىدانيم اين متاع مال كيست. مال ذواليد است يا مال غير او است. نه. من...على شىءٍ فهو له يعنى استيلائش اماره بر ملكيّتش هست. اين ماء در ما نحن فيه بحثمان در اماريّت يد نيست. بحثمان در مملكيّت يد است استيلا است. در مباحات انسان وقتى كه يد گذاشت، يد موجب ملكيّت مىشود كالاحياء فى الاراضى. اين روايت به اين جهت دلالتى ندارد. آنى كه مىشود از اين روايات به او استدلال كرد و لا بعث بالاستدلال،
يكى اين معتبره سكونى است. در جلد 17، باب 15، از ابواب الّغته روايت 2 است. محمد ابن على ابن الحسين باسناده عن السّكونى، سند صدوق عليه الرّحمه به سكونى سند معتبرى است. در آن جا عن جعفر ابن محمد عن ابيه عن آبائه عن علىٍ (ع) انّه سأله عن رجلٍ...مردى يك طائرى را ديد. فتبعه حتّى وقع على شجرةٍ. دويد كه بگيرد. يك چيزى بود كه مىارزيد به گرفتنش. حتّى وقع على شجرةٍ آن طائر رفت سر درخت. فجاء رجلٌ آخر فأخذه. مرد آخر آمد او را گرفت. همين جور است ديگر. آن زيرش است. دويد گرفت. معلوم مىشود شىء با اهميّتى بوده است. خودش هم رجل است . بچّه نيست. اين خصوصيّات را در روايات فقيه متوجّه بشود كه عنوان رجل است. فجاء رجلٍ آخر فأخذه قال علىٌّ (ع) للعين ما رأت و لليد ما اخذت. امام (ع) حكم كرد هر كس گرفت ملك او است. لليد ما أخذ چون كه اين طيرى كه در ما نحن فيه است مقيّد است به روايات ديگر كه مسبوق به ملك نباشد كه مالكش اعراض نكرده است. روايات متعددهاى هست در همين باب و در بابهاى قبلى اگر طيرى بيايد به خانه انسان و طالبش بيايد اصرار كند كه ملك من است كه علامت مىگويد ديگر. معلوم مىشود ملك من است، مثل اين كه بعضى كبوترها از خانهاى به خانه ديگر مىآيند، او را بايد رد كنى. اين كه مىفرمايد اين طير يعنى طيرى است كه مالك ندارد يعنى مباح است مثل طيور صحرا. كه غالباً اين جور هستند يعنى دائماً بلكه همين جور هستند. يا طير غير صحرا و طير مملوك كه مالك اعراض كرده است. پريده رفته است. خوب برود. نمىخواهم. اين جا للعين ما رأت و لليد ما اخذت دلالت مىكند كه يد مملّك است. يكى اين روايت است.
يكى هم در ما نحن فيه صحيحه عبد الله ابن سنان است. لليد ما اخذت مختص به طير نيست. عين ما رأت و لليد ما اخذت. آن مال هر چه باشد. طير باشد يا مباح ديگرى بوده باشد، حطب بوده باشد. دلالت مىكند بر اين كه استيلايى كه هست مملكّك است. در صحيحه عبد الله ابن سنان در باب 17 از ابواب لغته اين است، اين صحيحه مباركه را خوب متوجّه باشيد. روايت دوّمى است. و عن عدّة من اصحابنا كلينى قدس الله نفسه از عدّه از اصحاب ما نقل مىكند عن احمد ابن محمد، احمد ابن محمد يا خالد است يا محمد ابن عيسى است. هر كدام باشد معتبر است. و سهل ابن زياد. سهل ابن زياد ذنب شده است به اين احمد ابن محمد. ضررى نمىرساند. اگر خيلى نرساند و سهل ابن زياد جميعاً عن ابن محبوب حسن ابن محبوب است. حسن ابن محبوب هم مثل بقيه روايات كثيرهاى دارد از عبد الله ابن سنان يكى هم اين است. عن عبد الله ابن سنان عن ابى عبد الله(ع) قال من اصاب مالاً او...فى فلاتٍ كسى را كه مالى را برسد يا شترى را برسد در بيابان فى فلاتٍ من الارض هر ارضى بوده باشد در بيابانش قد... و قام و صيّبها صاحبها من ما لم...اين اعراض است. اعراض اگر كسى براى شما پرسيد كه اعراض خارج از ملكيّت مىكند ما ملتزم هستيم كسى كه اعراض كرد و كس ديگر يد گذاشت، آن مال از ملكش خارج شده است از مالك اوّلى ملك دومى شده است و بعضى رواياتى هم در اراضى هست كه مالكش ترك كرده است. سابقاً اراضى قيمتى نداشت. ول كرده است. رفته است. ديگرى آمده است او را احياء كرده است...مالك مىشود. او دليل نمىشود كه اراضى ملك شخص نمىشود. اوّلى حق داشت. نه ملكش بود. به اعراض از ملك خارج مىشود. دليلش هم، هم آن روايات است، آن روايت هم همين است. من اصاب مالً او...فى فلاتٍ اين در منقولات است. او فلاتٍ من الارض قد كلت خسته شده
است و قامت ايستاده است. شتر مىايستد ديگر. اين بعيد است...و سيّبها صاحبش ول كرده است كه خوب ما در بيابان كه نمىتوانيم بمانيم. ول كرده است. اعراض كرده است از اين. من ما لم يتبعه نه اين كه گفته است بروم اينها را برسانم و برگردم اين را ببرم. نه. من ما لم يتبعه. ديگر پشت سرش نمىآيد. اين اعراض است. فاخذها غيره. غير آن مالك آن بعيد را اخذ كند فاقام عليها و انفق...و انفق حتّى احياها من الكلل و الموت از موت خلاصش بدهد فهى له و لا سبيل له عليها و انّما هى مثل الشّىءٌ مباح. يعنى شىء مباح را چه جور انسان مستولى بشود و يد بگذارد مالكش مىشود، به ياد داشته باشيد در اين صحيحه دو تا مطلب است.
يكى اعراض مملّك است ولو به شرط اين كه ديگرى يد بگذارد.
دومى هم عبارت از اين است كه به شىء مباح هر شىء مباحى انسان مستولى بشود، خوب مالك بشود. سيره عقلا هم همين جور است.
در عقلا كسى رفت چيزى را استيلا كرد شىء مباح صيد مىكنند عقلا، آنها لازم نيست متديّن سيرهاش باشد. عقلا سيره دارند شىء مباحى را يد گذاشتن اين ملك مىشود. ولكن يد گذاشتن به قصد تملّك است عند العقلا. قدر متيقّنش اين است. چرا؟ براى اين كه اگر چيزى را ديد برداشت. فكر تملّك ندارد كه ببينم اگر به دردم مىخورد كه خيلى مىشود آنهايى كه در بيابانها راه مىروند پياده يا مثل پياده يك چيزى پيدا مىكند. موقع برداشتن قصد تملّك ندارد. الان هم كه قصد تملّك ندارد. يك خورده فكر مىكند كه اين به دردم مىخورد. با اين مىشود يك كفشى درست كرد يا يك جايى پاره لاستيك به درد مىخورد تملّك كنم. والاّ بيندازمش. در آن حال ملك اعتبار نمىكند. او را ملك اعتبار نمىكنند عقلا. بدان جهت در ما نحن فيه آن جايى كه هنوز قصد ملكيّت نكرده است بفروشد، اين جور اعتبار نمىكنند. بايد قصد تملّك بكند. بعد كسى گفت بفروش به من عيبى ندارد. ولكن قصد تملّك فلا. بدان جهت در باب لغته هم كه انسان مالى را پيدا كرد كه نشان ندارد قصد تملّك نكند ملكش نمىشود. در سيره عقلا قصد تملّك معتبر است و بما انّ اين روايات ظاهرش اين است كه همان سيره را تأييد مىكند چون كه در شىء مباح مسلّم بود. اين را لاحق مىكند امام (ع) به او، بدان جهت گفتيم كه اگر اظهر نبوده باشد اعتبار قصد تملّك در حياضت و تملّك اشياء مباحه لااقل قدر متيقّن صورت تملّك است. در صورت عدم تملّك شكّ در ملكيّت داريم. مقتضاى اصل هم عدم تملكيّت است. بناعاً بر اين آن فتوايى كه سيد يزدى قدس الله در عروه فرمود كه ماء را اگر يد بگذارد و قصد تملّك بكند، يد گذاشتن ولو به نصب شبكه سيّال شبكهاش را كه نصب مىكند به جايى يد گذاشتن است به آن حيوانى كه روى آن مىافتد. اين هم آن جاها را بلند كرده است كه آب سيل آمد بايستد. يا اين يد گذاشتن است. وقتى كه قصد تملّك كرد ملكش مىشود. كسى ديگر نمىتواند او را تصرّف بكند. اين هم اين مسألهاى است كه در ما نحن فيه ذكر شد.
بعد باقى مىماند اين مسألهاى كه در ما نحن فيه ايشان ذكر مىفرمايد. ببينيد شما فقها چه مىگوييد. ايشان مىفرمايد بر اين كه كسى اگر داخل شد در مكان غصبى غفلتاً درى باز بود. خيال كرد بر اين كه الحمد الله اين شهر عجب آباد است. مسجد و حسينيهاش خيلى است. وارد شد به خانه و وضو گرفت و تطهير كرد. توالت رفت و آمد. موقعى كه مىخواست خارج بشود از اتاق صاحبخانه در آمد و گفت مردتيكه در خانه من تو چه كار مىكنى؟ چرا داخل شدى؟ در را بچّه باز گذاشته بود. چرا وارد شدى؟ ايشان مىفرمايد بر اين كه هنوز اين شخص وضو نگرفته است. اگر وضو گرفته باشد كه وضويش صحيح است. سابقاً گفتيم كه غفلتاً عن الغصب وارد بشود و وضو بگيرد و بعد معلوم بشود كه مالكش راضى نبود نه گفتيم صحيح است. چون كه در حال غفلت نهى افتاده است، ترخيص در تطبيق و امر ترتّبى ممكن است. و امّا وضو نگرفته بود. و آب آن مؤمن را هم برنداشت. خودش در آن قمقمهاى كه همراهش بود آب
داشت. گفت الان كه ما خارج مىشويم وقت صلاة هم ذيق است بگذار همين جا با خارج شدن در حال خروج وضو بگيريم. در حال خروج وضو گرفت با آب خودش نه با آب صاحبخانه وضويش صحيح است. اشكالى ندارد. چه اين آب وضو به زمين بريزد يا به زمين نريزد. يك وقت اين است كه نه لباس كلفتى دارد. هر چه وضو مىگيرد آبش هم مىريزد به آن لباسش و به زمين چيزى نمىريزد. در اين صورت بلااشكال. چون كه خروجش كه حرام نيست. تصرّف خروجى حرام نيست. چون كه به سوء اختيار داخل نشده است. غافل بود. اين خروجش واجب است و هيچ حرمتى ندارد. مغبوضيّتى ندارد. بدان جهت در حال خروج وضو مىگيرد. وضويش هم صحيح است. عيبى ندارد. كه منافات با فوريّت هم ندارد. همين جور راه مىرود و وضو مىگيرد. مكث هم نمىكند آن جور بلكه منافات داشته باشد. وضويش صحيح است. و امّا اگر آب وضو كه مال خودش است كه به زمين بريزد كه بعضىها گفتهاند كه نه اين اشكال دارد. آن آب وضوى خودش را ريختن به زمين اگر تصرّفى حساب بشود آن قدر آبى باشد كه تصرّف حساب بشود مثل تف انداختن توى كوچه نشود، بعضى تف انداختن را. نه بعضى كه ايضاء مردم است. اگر آن جور بوده باشد ايضاء حساب بشود يا تصرّف در ملك حساب بشود ريختن آب، آن حرام است. والاّ وضويش صحيح است. بدان جهت ايشان مىفرمايد اذا دخل مكان الغصبى غفلتاً و فى حال الخروج توضء بحث لا ينافى فوريّت الخروج فالظّاهر صحّته. ظاهر اين است كه وضويش صحيح است لعدم حرمته. چون كه وضويش حرام نيست. اين كه گفتهاند صب حرام مىشود بنا بر مسلك شما، آن هم موجب بطلان مىشود بنا بر مسلك مرحوم سيّد اين در صورتى كه صب تصرّف حساب بشود عيبى ندارد. اين اشكال به ايشان وارد است. ولكن على مسلكنا چون كه تركيب انضمامى است، اشكالى ندارد. بعد ايشان مىگويد اگر عمداً و متعمداً به سوء اختيار داخل شده بود آمد به ملك مردم در وسط راه كه آمده بود پشيمان شد. گفت من بدبخت چرا اين كار را كردم؟ چرا مال مردم را تصرّف كردم؟ خدايا تو شاهد بشو كه من از ته دل تندّم پيدا كردم و مثل اين كارها و مثل اين كارها را هم بعد از اين نخواهم كرد. تائب شد. برمىگردد خارج بشود. ايشان فتوا مىدهد اگر كسى به سوء اختيارش داخل شد و بعد توبه كرد و خارج شد التّائب عن ذنبه حين الخروج مثل آن شخصى است كه غفلتاً داخل شده است. اگر وضو بگيرد در حال خروج بحيث لا ينافى فوريته وضويش صحيح است. چرا؟ كانّ آن كسى كه توبه مىكند توبه كانّ اين معصيّت نمىكند با اين خروجش. چون كه تائب است ديگر. معصيّت نمىكند. كانّ اين خروجش مباح است و بدان جهت وضو بگيرد عيبى ندارد در حال خروج. اين را مىدانيد بر اين كه اين را كه مىدانيد توبه عقاب اخروى را از بين مىبرد. التّائب ان ذنبه كما لا ذنب له نسبت به عقاب اخروى است. ولكن فعل از مغبوضيّتش نمىافتد. از اين محرّم بودن و اين كه سابقاً متعلّق تحريم بود، باز هم سابقاً متعلّق تحريم بود. اول گفته بود نه اين دخول را بكن، نه اين مكث را بكن، نه خروج توبهاى بكن. حتّى به خروج توبهاى هم گفته بود نكن. بعد وقتى كه داخل شد امر به توبه است نه به خروج توبهاى. توبه تندّب كه اگر متندّب بشود خارج مىشود. امر به تندّب است. امر به توبه هست ولكن به خروج توبهاى امرى نيست. يا سيّد و يا رضوان الله عليه خروج توبهاى امر ندارد. آنى كه امر دارد خود توبه است كه...ما فعل است. انفعال قلبى است و تسليم و بنا است. بدان جهت خارج شدن اين مثل آن كسى است كه تائب نيست ولكن مىگويد بس است ديگر. چه قدر در ملك مردم بمانيم؟ خارج بشويم. چه جور كسى به غير توبةٍ خارج مىشود، خروج اين هم نسبت به حكم تكليفى و نهى شارع و مغبوضيّت شرعيه يكسان است.
انّما التفاوت اين است آن بدبخت لم يتب و لم ينّب على مافعل و ايقاب را مستحق است. ولكن اين شخص را خداوند وعده...داده است و به وعدهاش هم خلف نمىكند. بما اين كه تندّب كرده است عقاب اخروى ندارد. بدان جهت اگر بنا شد وضو از آن شخصى كه تائب نيست باطل بشود، فرقى ما بين صورت توبه و در توبه ندارد. و اگر وضو از او باطل
نشد كما ذكرنا سابقاً چون كه تركيب انضمامى است باطل نشد، وضويش صحيح است. چه تائب بوده باشد، چه تائب نبوده باشد. وضو صحيح است. در صورتى كه مسح الرّأس و الرّجلين را در خارج بكند. در فضاى غصبى نكند. والاّ در فضاى غصبى بكند آن مطلبى مىآيد كه سابقاً خدمت شما ذكر كرديم. آن وقت در ما نحن فيه كه هست در ما نحن فيه رسيديم به شرط خامس. انشاء الله تعالى فردا.
|