فهرست مطالب
شرح کتاب المیزان فی تفسیر القرآن
سوره مبارکه مائده
آیه 1
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ أُحِلَّتْ لَکُمْ بَهِیمَهُ الْأَنْعامِ إِلاَّ ما یُتْلی عَلَیْکُمْ غَیْرَ مُحِلِّی الصَّیْدِ وَ أَنْتُمْ حُرُمٌ إِنَّ اللَّهَ یَحْکُمُ ما یُرِیدُ (1)
آیه اول سوره مائده 1 : اشاره
💠 ✅ الغرض الجامع فی السوره على ما یعطیه التدبر فی مفتتحها و مختتمها، و عامه الآیات الواقعه فیها، و الأحکام و المواعظ و القصص التی تضمنتها هو الدعوه إلى الوفاء بالعهود و حفظ المواثیق الحقه کائنه ما کانت، و التحذیر البالغ عن نقضها و عدم الاعتناء بأمرها، و أن عادته تعالى جرت بالرحمه و التسهیل و التخفیف على من اتقى و آمن ثم اتقى و أحسن و التشدید على من بغى و اعتدى و طغا بالخروج عن ربقه العهد بالطاعه، و تعدى حدود المواثیق المأخوذه علیه فی الدین. و لذلک ترى السوره تشتمل على کثیر من أحکام الحدود و القصاص، و على مثل قصه المائده، و سؤال المسیح، و قصه ابنی آدم، و على الإشاره إلى کثیر من مظالم بنی إسرائیل و نقضهم المواثیق المأخوذه منهم، و على کثیر من الآیات التی یمتن الله تعالى فیها على الناس بأمور کإکمال الدین، و إتمام النعمه، و إحلال الطیبات، و تشریع ما یطهر الناس من غیر أن یرید بهم الحرج و العسر. و هذا هو المناسب لزمان نزول السوره إذ لم یختلف أهل النقل أنها آخر سوره مفصله نزلت على رسول الله ص فی أواخر أیام حیاته و قد ورد فی روایات الفریقین: أنها ناسخه غیر منسوخه، و المناسب لذلک تأکید الوصیه بحفظ المواثیق المأخوذه لله تعالى على عباده و للتثبت فیها.
اگر در آیات این سوره، آیات اول و آخر و وسطش دقت کنیم و در مواعظ و داستانهایی که این سوره متضمن آنها است تدبر کنیم، خواهیم دریافت که غرض جامع از این سوره دعوت به وفای به عهدها، و پایداری در پیمانها، و تهدید و تحذیر شدید از شکستن آن و بی اعتنایی نکردن به امر آن است و اینکه عادت خدای تعالی به رحمت و آسان کردن تکلیف بندگان و تخفیف دادن به کسی که تقوا پیشه کند و ایمان آورد و باز از خدا بترسد و احسان کند جاری شده، و نیز بر این معنا جاری شده که نسبت به کسی که پیمان با امام خویش را بشکند، و گردن کشی و تجاوز آغاز نموده از بند عهد و پیمان در آید، و طاعت امام را ترک گوید، و حدود و میثاقهایی که در دین گرفته شده بشکند، سخت گیری کند. و به همین جهت است که می بینی بسیاری از احکام حدود و قصاص، و داستان مائده زمان عیسی (علیه السلام)، که از خدا خواست مائده ای از آسمان برای او و یارانش بیاید، و داستان دو پسران آدم، و اشاره به بسیاری از ظلمهای بنی اسرائیل و پیمان شکنی های آنان در این سوره آمده است، و در آیاتی بر مردم منت می گذارد که دینشان را کامل و نعمتشان را تمام کرد، و طیبات را بر ایشان حلال، و خبائث را بر ایشان حرام کرد، و احکام و دستوراتی بر ایشان تشریع کرد که مایه طهارت آنان است، و در عین حال عسر و حرجی هم نمی آورد. مناسب با زمان نزول این سوره نیز تذکر این مطالب بوده، برای اینکه اهل حدیث و تاریخ اتفاق دارند بر اینکه سوره مائده آخرین سوره از سوره های مفصل قرآن است، که در اواخر ایام حیات رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بر آن جناب نازل شده، در روایات شیعه و سنی هم آمده که در مائده ناسخ هست ولی منسوخ نیست، چون بعد از مائده چیزی نازل نشد تا آن را نسخ کند، و مناسب با این وضع همین بود که در این سوره به حفظ پیمانهایی که خدای تعالی از بندگانش گرفته، و خویشتن داری در حفظ آنها سفارش کند.
آیه اول سوره مائده 1 : معنای «العقود»
💠 ✅ قوله تعالى. «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ» العقود جمع عقد و هو شد أحد شیئین بالآخر نوع شد یصعب معه انفصال أحدهما عن الآخر، کعقد الحبل و الخیط بآخر من مثله، و لازمه التزام أحدهما الآخر، و عدم انفکاکه عنه، و قد کان معتبرا عندهم فی الأمور المحسوسه أولا ثم أستعیر فعمم للأمور المعنویه کعقود المعاملات الدائره بینهم من بیع أو إجاره أو غیر ذلک، و کجمیع العهود و المواثیق فأطلقت علیها الکلمه لثبوت أثر المعنى الذی عرفت أنه اللزوم و الالتزام فیها. و لما کان العقد- و هو العهد- یقع على جمیع المواثیق الدینیه التی أخذها الله من عباده من أرکان و أجزاء کالتوحید و سائر المعارف الأصلیه و الأعمال العبادیه و الأحکام المشروعه تأسیسا أو إمضاء، و منها عقود المعاملات و غیر ذلک، و کان لفظ العقود أیضا جمعا محلى باللام لا جرم کان الأوجه حمل العقود فی الآیه على ما یعم کل ما یصدق علیه أنه عقد. و بذلک یظهر ضعف ما ذکره بعض المفسرین أن المراد بالعقود العقود التی یتعاقدها الناس بینهم کعقد البیع و النکاح و العهد، أو یعقدها الإنسان على نفسه کعقد الیمین. و کذا ما ذکره بعض آخر: أن المراد بها العهود التی کان أهل الجاهلیه عاهد بعضهم بعضا فیها على النصره و المؤازره على من یقصدهم بسوء أو یبغی علیهم، و هذا هو الحلف الدائر بینهم. و کذا ما ذکره آخرون: أن المراد بها المواثیق المأخوذه من أهل الکتاب بالعمل بما فی التوراه و الإنجیل فهذه وجوه لا دلیل على شیء منها من جهه اللفظ. على أن ظاهر الجمع المحلى باللام و إطلاق العقد عرفا بالنسبه إلى کل عقد و حکم لا یلائمها، فالحمل على العموم هو الأوجه. / المیزان فی تفسیر القرآن، ج5، ص: 158
ثبت دیدگاه